Choice of metadata Статьи ППС
Page 16, Results: 163
Report on unfulfilled requests: 0
151.
Подробнее
Т 82
Тулеушева, К. Б.
Дәстүрден тыс бейнелеу тәсілдерін қолдану арқылы мектепжасына дейінгі балалардыңшығармашылық қабілетін дамыту [Текст] / К. Б. Тулеушева // «Педагогтің кәсіби шеберлігі» Қазақстан Республикасының білім беру ұйымдарының арасында өткізілген республикалық байқаудың жинағы. - Орал, 2024. - Б. 121-126.
ББК 74
Рубрики: Педагогика
Кл.слова (ненормированные):
Дәстүрден тыс бейнелеу тәсілдері -- шығармашылық қабілет -- мектеп жасына дейінгі балалар -- педагогикалық әдістер -- эстетикалық даму -- кеңістіктік ойлау -- креативтілік -- тәжірибелік әрекеттер -- психологиялық даму -- сурет салу -- бейнелеу өнері -- эмоционалдық интеллект -- дамыту ойындары -- инновациялық әдістер -- моторикалық дағдылар -- қиял -- сезім
Аннотация: Дәстүрден тыс бейнелеу тәсілдерін қолдану мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық қабілетін дамытуда маңызды рөл атқарады. Мұндай әдістер балаларға өз ойларын, сезімдерін және эмоцияларын еркін жеткізуге мүмкіндік беріп, шығармашылық белсенділігін арттырады. Бейнелеу өнеріндегі дәстүрдан тыс тәсілдер, мысалы, түрлі материалдарды, технологияларды және құралдарды пайдалану арқылы балалардың қиялын дамытуға ықпал етеді. Зерттеулер көрсеткендей, бала кезіндегі шығармашылық даму әлеуметтік, эмоционалдық және когнитивтік дағдылардың жетілуіне әсер етеді. Дәстүрден тыс сурет салу балаларға инновациялық ойлауды, проблема шешу қабілетін және өздерін еркін білдіру мүмкіндігін береді. Сонымен қатар, мұндай тәсілдер ерекше білім беру қажеттіліктері бар балалар үшін де өте тиімді, өйткені олар әртүрлі тәсілдермен өзін-өзі көрсетуге мүмкіндік алады. Дәстүрден тыс бейнелеу тәсілдерін қолдану мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық қабілетін дамытуда ерекше рөл атқарады. Бұл тәсілдер балаларға өздерінің ой-қызығушылықтарын, сезімдерін және идеяларын еркін түрде білдіруге мүмкіндік береді. Дәстүрден тыс тәсілдер, мысалы, коллаж, мозаика, табиғи материалдармен жұмыс жасау, балалардың визуалды және моторикалық дағдыларын дамытуға ықпал етеді. Сонымен қатар, ұтымды тәсілдер балалардың зейінін, қиялын және шығармашылық ойын өрбітуге септігін тигізеді. Осы аннотацияда біз дәстүрден тыс бейнелеу тәсілдерінің балалардың шығармашылығын дамытудағы маңыздылығын қарастырамыз. Бұл мақалада дәстүрден тыс бейнелеу тәсілдерінің балалардың шығармашылық дамуына әсері, оқыту әдістері мен практикалық мысалдар келтіріледі. Мақаланың мақсаты – педагогтарға дәстүрден тыс әдістерді қолдану арқылы балалардың шығармашылық қабілетін арттыруда көмектесу
Держатели документа:
ЗКУ
Т 82
Тулеушева, К. Б.
Дәстүрден тыс бейнелеу тәсілдерін қолдану арқылы мектепжасына дейінгі балалардыңшығармашылық қабілетін дамыту [Текст] / К. Б. Тулеушева // «Педагогтің кәсіби шеберлігі» Қазақстан Республикасының білім беру ұйымдарының арасында өткізілген республикалық байқаудың жинағы. - Орал, 2024. - Б. 121-126.
Рубрики: Педагогика
Кл.слова (ненормированные):
Дәстүрден тыс бейнелеу тәсілдері -- шығармашылық қабілет -- мектеп жасына дейінгі балалар -- педагогикалық әдістер -- эстетикалық даму -- кеңістіктік ойлау -- креативтілік -- тәжірибелік әрекеттер -- психологиялық даму -- сурет салу -- бейнелеу өнері -- эмоционалдық интеллект -- дамыту ойындары -- инновациялық әдістер -- моторикалық дағдылар -- қиял -- сезім
Аннотация: Дәстүрден тыс бейнелеу тәсілдерін қолдану мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық қабілетін дамытуда маңызды рөл атқарады. Мұндай әдістер балаларға өз ойларын, сезімдерін және эмоцияларын еркін жеткізуге мүмкіндік беріп, шығармашылық белсенділігін арттырады. Бейнелеу өнеріндегі дәстүрдан тыс тәсілдер, мысалы, түрлі материалдарды, технологияларды және құралдарды пайдалану арқылы балалардың қиялын дамытуға ықпал етеді. Зерттеулер көрсеткендей, бала кезіндегі шығармашылық даму әлеуметтік, эмоционалдық және когнитивтік дағдылардың жетілуіне әсер етеді. Дәстүрден тыс сурет салу балаларға инновациялық ойлауды, проблема шешу қабілетін және өздерін еркін білдіру мүмкіндігін береді. Сонымен қатар, мұндай тәсілдер ерекше білім беру қажеттіліктері бар балалар үшін де өте тиімді, өйткені олар әртүрлі тәсілдермен өзін-өзі көрсетуге мүмкіндік алады. Дәстүрден тыс бейнелеу тәсілдерін қолдану мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық қабілетін дамытуда ерекше рөл атқарады. Бұл тәсілдер балаларға өздерінің ой-қызығушылықтарын, сезімдерін және идеяларын еркін түрде білдіруге мүмкіндік береді. Дәстүрден тыс тәсілдер, мысалы, коллаж, мозаика, табиғи материалдармен жұмыс жасау, балалардың визуалды және моторикалық дағдыларын дамытуға ықпал етеді. Сонымен қатар, ұтымды тәсілдер балалардың зейінін, қиялын және шығармашылық ойын өрбітуге септігін тигізеді. Осы аннотацияда біз дәстүрден тыс бейнелеу тәсілдерінің балалардың шығармашылығын дамытудағы маңыздылығын қарастырамыз. Бұл мақалада дәстүрден тыс бейнелеу тәсілдерінің балалардың шығармашылық дамуына әсері, оқыту әдістері мен практикалық мысалдар келтіріледі. Мақаланың мақсаты – педагогтарға дәстүрден тыс әдістерді қолдану арқылы балалардың шығармашылық қабілетін арттыруда көмектесу
Держатели документа:
ЗКУ
152.
Подробнее
А 52
Алтай, А. А.
Қазіргі ғылым парадигмасындағы «лингвистикалық интеллект» ұғымы [Текст] / А. А. Алтай, А. М. Абызова, Б. Ж. Каримова // БҚУ хабаршысы. - 2025. - №1. - Б. 87-100.
ББК 81.2
Рубрики: Языкознание
Кл.слова (ненормированные):
интеллект -- лингвистикалық интеллект -- вербалды интеллект -- тілдік операциялар -- коммуникация -- риторика -- металингвистикалық аспект
Аннотация: Ғылыми мақалада «лингвистикалық интеллект» ұғымының қазіргі ғылым кеңістігіндегі орны мен зерттелу мәселесі қарастырылады. Зерттеудің мақсаты – «лингвистикалық интеллект» терминінің ерекшеліктері, қалыптасуы және оның ішкі құрамдас компоненттерін айқындау болып табылады. Жаһандану мен цифрлық өркениет ықпалының артуына байланысты жеке тұлғаның лингвистикалық әлеуетін арттыру өзекті мәселеге айналды. Адамның ақыл-ой қабілетінің айқын көрінісі саналатын бұл ұғымды түбегейлі зерттеп, лингвистикалық интеллектіні қалыптастыру және дамыту, жүзеге асу формаларын белгілеу, басты тілдік операцияларға сипаттама беру арқылы негізгі ғылыми міндет жүзеге асады. Зерттеу әдістемесіне лингвистикалық интеллект ұғымын нақты айқындауға мүмкіндік беретін лексикографиялық анализ, концептуалды саралау мен құрылымдық модельдеу тәсілдері кіреді. Зерттеліп отырған құбылысқа отандық және шетелдік ғалымдардың берген тұжырымдамалары мен бақылауларына сүйеніп оның басты белгілері анықталды. Сондай-ақ соңғы зерттеулер қорытындысы лингвистикалық интеллектінің дербес ерекшеліктерін көрсетіп отыр. Ұсынылған модельдер мен сызбалар нақты ғылыми дәлелдемелерді саралау нәтижесінде қалыптасты. Негізгі тұжырымдар лингвистикалық интеллектінің қазіргі уақытта жіті зерделеуді қажет ететін тұжырым екендігін дәлелдеді. Зерттеу тіл біліміне үлес қоса отырып, тың түсінік арқылы жаңа ғылыми нәтижелер алуға болатынын айғақтайды. Жұмыстың практикалық мәні лингвистикалық интеллекті ұғымының ерекшеліктеріне назар аудара отырып оны қалыптастыру мен дамыту мәселесін белгілеумен айқындалады.
Держатели документа:
ЗКУ
Доп.точки доступа:
Абызова, А.М.
Каримова, Б.Ж.
А 52
Алтай, А. А.
Қазіргі ғылым парадигмасындағы «лингвистикалық интеллект» ұғымы [Текст] / А. А. Алтай, А. М. Абызова, Б. Ж. Каримова // БҚУ хабаршысы. - 2025. - №1. - Б. 87-100.
Рубрики: Языкознание
Кл.слова (ненормированные):
интеллект -- лингвистикалық интеллект -- вербалды интеллект -- тілдік операциялар -- коммуникация -- риторика -- металингвистикалық аспект
Аннотация: Ғылыми мақалада «лингвистикалық интеллект» ұғымының қазіргі ғылым кеңістігіндегі орны мен зерттелу мәселесі қарастырылады. Зерттеудің мақсаты – «лингвистикалық интеллект» терминінің ерекшеліктері, қалыптасуы және оның ішкі құрамдас компоненттерін айқындау болып табылады. Жаһандану мен цифрлық өркениет ықпалының артуына байланысты жеке тұлғаның лингвистикалық әлеуетін арттыру өзекті мәселеге айналды. Адамның ақыл-ой қабілетінің айқын көрінісі саналатын бұл ұғымды түбегейлі зерттеп, лингвистикалық интеллектіні қалыптастыру және дамыту, жүзеге асу формаларын белгілеу, басты тілдік операцияларға сипаттама беру арқылы негізгі ғылыми міндет жүзеге асады. Зерттеу әдістемесіне лингвистикалық интеллект ұғымын нақты айқындауға мүмкіндік беретін лексикографиялық анализ, концептуалды саралау мен құрылымдық модельдеу тәсілдері кіреді. Зерттеліп отырған құбылысқа отандық және шетелдік ғалымдардың берген тұжырымдамалары мен бақылауларына сүйеніп оның басты белгілері анықталды. Сондай-ақ соңғы зерттеулер қорытындысы лингвистикалық интеллектінің дербес ерекшеліктерін көрсетіп отыр. Ұсынылған модельдер мен сызбалар нақты ғылыми дәлелдемелерді саралау нәтижесінде қалыптасты. Негізгі тұжырымдар лингвистикалық интеллектінің қазіргі уақытта жіті зерделеуді қажет ететін тұжырым екендігін дәлелдеді. Зерттеу тіл біліміне үлес қоса отырып, тың түсінік арқылы жаңа ғылыми нәтижелер алуға болатынын айғақтайды. Жұмыстың практикалық мәні лингвистикалық интеллекті ұғымының ерекшеліктеріне назар аудара отырып оны қалыптастыру мен дамыту мәселесін белгілеумен айқындалады.
Держатели документа:
ЗКУ
Доп.точки доступа:
Абызова, А.М.
Каримова, Б.Ж.
153.
Подробнее
Т 50
Тойбаев, А. Ж.
Тарихи тұлғатанудың теориялық-методологиялық мәселелері [Текст] / А. Ж. Тойбаев, Д. Сейтжан, М. Әбубәкір // БҚУ хабаршысы. - 2025. - №1. - Б. 137-157.
ББК 63
Рубрики: История
Кл.слова (ненормированные):
тарих ғылымы -- тарихи тұлғатану -- тұлға -- Отан тарихы -- зиялы -- ұлт тарихы -- тарихи
Аннотация: XXI ғасыр - әлемдік деңгейде ғылымының кемеліне келген кезеңі. Себебі, жаңа технологиялардың қарыштап дамуы барысында жаңа тың технологиялар, мамандықтар пайда болып адамзат баласына қызмет етуде. Сонымен қатар, сан қырлы ғылым салалары өзара байланыста болып, жаңа тың зерттеулер дүниеге келді. Осыған байланысты тарих ғылымы басқа салаларымен етене байланыста болуы арқылы жаңа тың деректер көбеюде және теориялық-методологиялық әдістемелер жасалу үдерісінде. Осы бағытта, тарих ғылымының бір саласы болып табылатын тұлғатану бойынша жаңа ғылыми еңбектер дүниеге келді. Бұл бойынша авторлар Отан тарихындағы тұлғатанудың тарихи маңызын атап көрсеттті. Себебі, өмірдің әр сәті мен әр оқиғасы адамдардың қатысуымен болып, нәтижесінде ол кезеңдер тарихқа айналады. Мақалада, тұлғатану бойынша теоиялық-методологиялық талдаулар жүргізілді. Мақалада тарих ғылымының бір саласы болып табылатын тұлғатану туралы қалам тербеген Отандық ғалымдардың еңбектері тарихи тұрғыда аталып өтіледі. Осыған орай, мақала жүйелелілік, объективтілік және тарихилық принциптер бойынша талдау жасалынды. Тұлға дегеніміз өз ойын нақты және толыққанды, жүйелі жеткізе алатын, озық терең ойымен, білімідлігімен ерекшеленетін адамдар болып табылады. Осы бойынша, мақалада Отан тарихындағы белгілі ғалымдардың еңбектеріндегі тұлға қғымы бойынша ғылыми-тұжырымдар берілді
Держатели документа:
ЗКУ
Доп.точки доступа:
Сейтжан, Д.
Әбубәкір, М.
Т 50
Тойбаев, А. Ж.
Тарихи тұлғатанудың теориялық-методологиялық мәселелері [Текст] / А. Ж. Тойбаев, Д. Сейтжан, М. Әбубәкір // БҚУ хабаршысы. - 2025. - №1. - Б. 137-157.
Рубрики: История
Кл.слова (ненормированные):
тарих ғылымы -- тарихи тұлғатану -- тұлға -- Отан тарихы -- зиялы -- ұлт тарихы -- тарихи
Аннотация: XXI ғасыр - әлемдік деңгейде ғылымының кемеліне келген кезеңі. Себебі, жаңа технологиялардың қарыштап дамуы барысында жаңа тың технологиялар, мамандықтар пайда болып адамзат баласына қызмет етуде. Сонымен қатар, сан қырлы ғылым салалары өзара байланыста болып, жаңа тың зерттеулер дүниеге келді. Осыған байланысты тарих ғылымы басқа салаларымен етене байланыста болуы арқылы жаңа тың деректер көбеюде және теориялық-методологиялық әдістемелер жасалу үдерісінде. Осы бағытта, тарих ғылымының бір саласы болып табылатын тұлғатану бойынша жаңа ғылыми еңбектер дүниеге келді. Бұл бойынша авторлар Отан тарихындағы тұлғатанудың тарихи маңызын атап көрсеттті. Себебі, өмірдің әр сәті мен әр оқиғасы адамдардың қатысуымен болып, нәтижесінде ол кезеңдер тарихқа айналады. Мақалада, тұлғатану бойынша теоиялық-методологиялық талдаулар жүргізілді. Мақалада тарих ғылымының бір саласы болып табылатын тұлғатану туралы қалам тербеген Отандық ғалымдардың еңбектері тарихи тұрғыда аталып өтіледі. Осыған орай, мақала жүйелелілік, объективтілік және тарихилық принциптер бойынша талдау жасалынды. Тұлға дегеніміз өз ойын нақты және толыққанды, жүйелі жеткізе алатын, озық терең ойымен, білімідлігімен ерекшеленетін адамдар болып табылады. Осы бойынша, мақалада Отан тарихындағы белгілі ғалымдардың еңбектеріндегі тұлға қғымы бойынша ғылыми-тұжырымдар берілді
Держатели документа:
ЗКУ
Доп.точки доступа:
Сейтжан, Д.
Әбубәкір, М.
154.
Подробнее
Ш 12
Шақшақов, Қ. Ғ.
Ботай мәдениетінің ескерткіштеріндегі кешенді зерттеулер [Текст] / Қ. Ғ. Шақшақов, М. З. Утегенов // БҚУ хабаршысы. - 2025. - №1. - Б. 172-182.
ББК 63
Рубрики: История
Кл.слова (ненормированные):
Тарих -- археология -- ескерткіш -- Солтүстік Қазақстан -- мәдениет -- Ботай
Аннотация: Мақалада Ботай мәденитетіндегі соңғы археологиялық зерттеулердің нәтижелері ұсынылған. Солтүстік Қазақстан археологиялық экспедициясы көрнекті ғалым В.Ф. Зайберттің жетекшілігімен 1980 жылы Ботай энеолиттік қонысы ашылды, кейінгі зерттеулер Солтүстік Қазақстан, Көкшетау және Ботай халықаралық экспедициясының ал кейінгі жылдары Ботай қонысына ұқсас болып келген бірқатар ескерткіштер – оның ішіндегі Рощинское, Сергеевка, Красный Яр, Васильковка, Баландино қоныстары ашылды. Солтүстік Қазақстан мен далалық белдеудің энеолиттік ескерткіштеріне қатысты материалдарды талдай келіп, біз мынадай бір заңдылықты байқадық. Ботай мәдениетінің археологиялық нысандар Орал-Ертіс аралығында көп жағдайда классикалық далалық экожүйеде, ал шекаралық аймақтарда – солтүстүгінде орманды-далалық, оңтүстігінде жартылай шөлді өңірлік орналасқан. Ботай мәдениетінің ескерткіштерінің зерттеу жаратылыстану ғылымдары саласындағы отандық, батыстық және ресейлік сарапшылардың зерттеулерінде Ботай қонысының артефактілері және мәдени қабаттарын жан-жақты талдау зерттеу нәтижесінде көптеген автордың жасаған ғылыми жаңалықтарын растайды. Сондай-ақ Ботай мәдениетінің басқа қоныстары. ерте жылқы шаруашылығының құрылымы мен технологиясы Ботай мәдениеті Еуразия және Қазақстан тарихында ерекше орын алады. Ботай мәдениеті тарихы ескерткіштері ғылыми және жалпы ғылыми әдебиеттерде үнемі талқылануда
Держатели документа:
ЗКУ
Доп.точки доступа:
Утегенов, М.З.
Ш 12
Шақшақов, Қ. Ғ.
Ботай мәдениетінің ескерткіштеріндегі кешенді зерттеулер [Текст] / Қ. Ғ. Шақшақов, М. З. Утегенов // БҚУ хабаршысы. - 2025. - №1. - Б. 172-182.
Рубрики: История
Кл.слова (ненормированные):
Тарих -- археология -- ескерткіш -- Солтүстік Қазақстан -- мәдениет -- Ботай
Аннотация: Мақалада Ботай мәденитетіндегі соңғы археологиялық зерттеулердің нәтижелері ұсынылған. Солтүстік Қазақстан археологиялық экспедициясы көрнекті ғалым В.Ф. Зайберттің жетекшілігімен 1980 жылы Ботай энеолиттік қонысы ашылды, кейінгі зерттеулер Солтүстік Қазақстан, Көкшетау және Ботай халықаралық экспедициясының ал кейінгі жылдары Ботай қонысына ұқсас болып келген бірқатар ескерткіштер – оның ішіндегі Рощинское, Сергеевка, Красный Яр, Васильковка, Баландино қоныстары ашылды. Солтүстік Қазақстан мен далалық белдеудің энеолиттік ескерткіштеріне қатысты материалдарды талдай келіп, біз мынадай бір заңдылықты байқадық. Ботай мәдениетінің археологиялық нысандар Орал-Ертіс аралығында көп жағдайда классикалық далалық экожүйеде, ал шекаралық аймақтарда – солтүстүгінде орманды-далалық, оңтүстігінде жартылай шөлді өңірлік орналасқан. Ботай мәдениетінің ескерткіштерінің зерттеу жаратылыстану ғылымдары саласындағы отандық, батыстық және ресейлік сарапшылардың зерттеулерінде Ботай қонысының артефактілері және мәдени қабаттарын жан-жақты талдау зерттеу нәтижесінде көптеген автордың жасаған ғылыми жаңалықтарын растайды. Сондай-ақ Ботай мәдениетінің басқа қоныстары. ерте жылқы шаруашылығының құрылымы мен технологиясы Ботай мәдениеті Еуразия және Қазақстан тарихында ерекше орын алады. Ботай мәдениеті тарихы ескерткіштері ғылыми және жалпы ғылыми әдебиеттерде үнемі талқылануда
Держатели документа:
ЗКУ
Доп.точки доступа:
Утегенов, М.З.
155.
Подробнее
З-12
Заңәділұлы, Н.
Алтын орданың мемлекеттік идеологиясы ретінде ясауи ілімі (Қытай зерттеулері негізінде) [Текст] / Н. Заңәділұлы, Б. Сайфунов // БҚУ хабаршысы. - 2025. - №1. - Б. 285-302.
ББК 63
Рубрики: История
Кл.слова (ненормированные):
Алтын Орда -- Ислам діні -- Берке хан -- Өзбек хан -- Кубравийа тариқаты -- Ясауи тариқаты -- Ұлы жосық (Ұлы заң)
Аннотация: Алтын Орда - Жошы ұлысы негізінде құрылған мемлекет. Алтын Орда мемлекетінің хандарынан алғашқы болып Берке хан Ислам дінін қабылдады. Өзбек хан тұсында Ислам діні мемлекеттік дінге айналды. Тарихи тұрғыдан қарасақ, Алтын Орда мемлекетінің исламдану үдерісі мемлекеттік деңгейде өте жүйелі түрде жүзеге асырылды. Бұл үдерісте сопылық бағытты ұстанатын Хорезм мұсылмандарының рөлі ерекше болған. Алайда Қожа Ахмет Ясауи (1041-1166) [1; 2; 3] негізін қалаған Ясауи тариқаты маңызды рөл атқарды. Алтын Орда хандары Ислам дінін мемлекеттік дін етіп, Ясауи мектебінің ұстанымдарын мемлекеттік идеологияға айналдыру арқылы тұтас Жошы ұлысының бірлігін қамтамасыз ете алды. Ясауи ілімін ұстану арқылы көшпелі тұрмыс-салт Исламмен үндесіп ұлыстың негізін құрайтын моңғол-қыпшақ руларының қолдауына ие болды. Алтын Орда мемлекетінің ұзақ уақыт өмір сүруінің және Жошы әулеті билігінің Алтын Ордадан тарған хандықтарда да Ясауи ілімі сәулесін шашып тұрды. Көркейген ислам мәдениетімен Ясауи жолын ұстануының арқасында Алтын Орда мемлекеті парсы, орыс және тағы басқа мәдениеттерге жұтылмай түркілік реңін сақтап қалды. Мақалада Берке хан мен Өзбек хан дәуіріндегі тарихи үдерістер кеңінен қарастырылып, олардың билігі тұсында қалыптасқан саяси, діни және мәдени жетістіктерге назар аударылады. Әсіресе, Ясауи ілімін ұстану Алтын Орда мемлекетінің дамуына тигізген ықпалы ерекше атап өтіледі. Мақалада тақырыбымызға қатысты қытай зерттеулеріне айрықша мән беріліп, осы тақырыпқа қатысты қытай тарихшыларының еңбектері егжей-тегжейлі талданған. Сонымен қатар, салыстырмалы талдау әдісі қолданылып, Берке хан мен Өзбек хан дәуіріндегі исламның таралуы, құқықтық жүйенің өзгеруі және мәдени алмасу үдерістері салыстырылып сипатталады. Бұл тәсіл тарихи деректердің объективтілігін қамтамасыз етіп, Алтын Орда тарихын тереңірек түсінуде жаңа ғылыми көзқарас қалыптастыруға мүмкіндік береді.
Держатели документа:
ЗКУ
Доп.точки доступа:
Сайфунов, Б.
З-12
Заңәділұлы, Н.
Алтын орданың мемлекеттік идеологиясы ретінде ясауи ілімі (Қытай зерттеулері негізінде) [Текст] / Н. Заңәділұлы, Б. Сайфунов // БҚУ хабаршысы. - 2025. - №1. - Б. 285-302.
Рубрики: История
Кл.слова (ненормированные):
Алтын Орда -- Ислам діні -- Берке хан -- Өзбек хан -- Кубравийа тариқаты -- Ясауи тариқаты -- Ұлы жосық (Ұлы заң)
Аннотация: Алтын Орда - Жошы ұлысы негізінде құрылған мемлекет. Алтын Орда мемлекетінің хандарынан алғашқы болып Берке хан Ислам дінін қабылдады. Өзбек хан тұсында Ислам діні мемлекеттік дінге айналды. Тарихи тұрғыдан қарасақ, Алтын Орда мемлекетінің исламдану үдерісі мемлекеттік деңгейде өте жүйелі түрде жүзеге асырылды. Бұл үдерісте сопылық бағытты ұстанатын Хорезм мұсылмандарының рөлі ерекше болған. Алайда Қожа Ахмет Ясауи (1041-1166) [1; 2; 3] негізін қалаған Ясауи тариқаты маңызды рөл атқарды. Алтын Орда хандары Ислам дінін мемлекеттік дін етіп, Ясауи мектебінің ұстанымдарын мемлекеттік идеологияға айналдыру арқылы тұтас Жошы ұлысының бірлігін қамтамасыз ете алды. Ясауи ілімін ұстану арқылы көшпелі тұрмыс-салт Исламмен үндесіп ұлыстың негізін құрайтын моңғол-қыпшақ руларының қолдауына ие болды. Алтын Орда мемлекетінің ұзақ уақыт өмір сүруінің және Жошы әулеті билігінің Алтын Ордадан тарған хандықтарда да Ясауи ілімі сәулесін шашып тұрды. Көркейген ислам мәдениетімен Ясауи жолын ұстануының арқасында Алтын Орда мемлекеті парсы, орыс және тағы басқа мәдениеттерге жұтылмай түркілік реңін сақтап қалды. Мақалада Берке хан мен Өзбек хан дәуіріндегі тарихи үдерістер кеңінен қарастырылып, олардың билігі тұсында қалыптасқан саяси, діни және мәдени жетістіктерге назар аударылады. Әсіресе, Ясауи ілімін ұстану Алтын Орда мемлекетінің дамуына тигізген ықпалы ерекше атап өтіледі. Мақалада тақырыбымызға қатысты қытай зерттеулеріне айрықша мән беріліп, осы тақырыпқа қатысты қытай тарихшыларының еңбектері егжей-тегжейлі талданған. Сонымен қатар, салыстырмалы талдау әдісі қолданылып, Берке хан мен Өзбек хан дәуіріндегі исламның таралуы, құқықтық жүйенің өзгеруі және мәдени алмасу үдерістері салыстырылып сипатталады. Бұл тәсіл тарихи деректердің объективтілігін қамтамасыз етіп, Алтын Орда тарихын тереңірек түсінуде жаңа ғылыми көзқарас қалыптастыруға мүмкіндік береді.
Держатели документа:
ЗКУ
Доп.точки доступа:
Сайфунов, Б.
156.
Подробнее
С 22
Сахи, Ж.
Дәстүрлі мәдениет тұжырымдарына қатысты көзқарас [Текст] / Ж. Сахи, А. А. Айдымбаева // БҚУ хабаршысы. - 2025. - №1. - Б. 320-332.
ББК 63
Рубрики: История
Кл.слова (ненормированные):
қазақ -- тарих -- дәстүрлі мәдениет -- дәстүрлі қоғам -- мәдени мұра -- трансформация
Аннотация: Қазіргі зерттеулерде дәстүрлі мәдениетке деген қызығушылық айтарлықтай артты. Оның себебі жаһандану мен ақпараттандыру жағдайында дәстүр тарихи жадымен байланыстырушы түйінге айналды және ұлттық-мәдени бірегейлікті сақтауға мүмкіндік береді. Алайда, «дәстүрлі мәдениет» ұғымының өзіне арнайы әдебиеттерде әртүрлі түсіндірмелер беріледі. Демек, «дәстүрлі», «архаикалық», «индустрияға дейінгі», «аграрлық», «шаруа», «жазбаша», «тұрмыстық», «күнделікті», «мамандандырылмаған» (мәдениет) сынды түрлі терминдерде қоланылады. Технологиялардың қарқынды өсуі, қоғамдағы заманауй өзгерістер, инновациялар «дәстүрлі мәдениет» болмысына өзгеріс әкелмей қоймайды. Инновация, модернизация үдерістері, трансформациялану дәстүрлі мәдениет үлгілерінің барлық қырынан көрініс табады. Дәстүрлі мәдениеттің сақталуы мен заманға сай бейімделуіне әртүрлі тұжырымдардың қалыптасуы «дәстүрлі мәдениет» ұғымының қай кезеңде де ғылыми ортада өзекті екенін айғақтайды. Мақала қазіргі тарихнамадағы дәстүрлі мәдениетті зерттеудің маңыздылығы мен негізгі бағыттарын талдауға арналған. Дәстүрлі мәдениеттің қазіргі зерттеулердегі орны, оның әлеуметтік-мәдени, тарихи және рухани аспектілері қарастырылады. Сонымен қатар, дәстүрлі мәдениетті зерттеудің методологиялық тәсілдері, дереккөздердің түрлері және оларды талдау әдістеріне тоқталады. Мақаланың негізгі мақсаты – қазіргі зерттеулердегі дәстүрлі мәдениетті зерттеудің өзектілігін көрсету, оның ғылыми танымның маңызды бөлігі екенін дәлелдеу. Сондай-ақ, аталмыш мақалада дәстүрлі мәдениеттің қазіргі қоғамдағы рөлі мен маңызына, ұлттық бірегейлікті сақтаудағы және қазақ халқының рухани мұрасын жаңғыртудағы орнына баса назар аударылды.
Держатели документа:
ЗКУ
Доп.точки доступа:
Айдымбаева, А.А.
С 22
Сахи, Ж.
Дәстүрлі мәдениет тұжырымдарына қатысты көзқарас [Текст] / Ж. Сахи, А. А. Айдымбаева // БҚУ хабаршысы. - 2025. - №1. - Б. 320-332.
Рубрики: История
Кл.слова (ненормированные):
қазақ -- тарих -- дәстүрлі мәдениет -- дәстүрлі қоғам -- мәдени мұра -- трансформация
Аннотация: Қазіргі зерттеулерде дәстүрлі мәдениетке деген қызығушылық айтарлықтай артты. Оның себебі жаһандану мен ақпараттандыру жағдайында дәстүр тарихи жадымен байланыстырушы түйінге айналды және ұлттық-мәдени бірегейлікті сақтауға мүмкіндік береді. Алайда, «дәстүрлі мәдениет» ұғымының өзіне арнайы әдебиеттерде әртүрлі түсіндірмелер беріледі. Демек, «дәстүрлі», «архаикалық», «индустрияға дейінгі», «аграрлық», «шаруа», «жазбаша», «тұрмыстық», «күнделікті», «мамандандырылмаған» (мәдениет) сынды түрлі терминдерде қоланылады. Технологиялардың қарқынды өсуі, қоғамдағы заманауй өзгерістер, инновациялар «дәстүрлі мәдениет» болмысына өзгеріс әкелмей қоймайды. Инновация, модернизация үдерістері, трансформациялану дәстүрлі мәдениет үлгілерінің барлық қырынан көрініс табады. Дәстүрлі мәдениеттің сақталуы мен заманға сай бейімделуіне әртүрлі тұжырымдардың қалыптасуы «дәстүрлі мәдениет» ұғымының қай кезеңде де ғылыми ортада өзекті екенін айғақтайды. Мақала қазіргі тарихнамадағы дәстүрлі мәдениетті зерттеудің маңыздылығы мен негізгі бағыттарын талдауға арналған. Дәстүрлі мәдениеттің қазіргі зерттеулердегі орны, оның әлеуметтік-мәдени, тарихи және рухани аспектілері қарастырылады. Сонымен қатар, дәстүрлі мәдениетті зерттеудің методологиялық тәсілдері, дереккөздердің түрлері және оларды талдау әдістеріне тоқталады. Мақаланың негізгі мақсаты – қазіргі зерттеулердегі дәстүрлі мәдениетті зерттеудің өзектілігін көрсету, оның ғылыми танымның маңызды бөлігі екенін дәлелдеу. Сондай-ақ, аталмыш мақалада дәстүрлі мәдениеттің қазіргі қоғамдағы рөлі мен маңызына, ұлттық бірегейлікті сақтаудағы және қазақ халқының рухани мұрасын жаңғыртудағы орнына баса назар аударылды.
Держатели документа:
ЗКУ
Доп.точки доступа:
Айдымбаева, А.А.
157.
Подробнее
М 12
Маңғыстау облысында үстірт арқарының (Ovis Vignei Arkal) таралуы мен экологиялық жағдайы [Текст] / Ж. М. Карагойшин, С. А. Бекеева, Д. Т. Утеулиева [и др.] // БҚУ хабаршысы. - 2025. - №1. - Б. 521-533.
ББК 28.088л6
Рубрики: Заповедники. Заказники. Национальные парки
Кл.слова (ненормированные):
фауна -- табиғи қаумал -- популяция -- уриал -- муфлон -- құлжа -- саулық -- қозықа -- көкпек
Аннотация: Мақалада Маңғыстау облысында мекендейтін Үстірт арқарының таралуы мен саны және тіршілік ортасында жүргізілген экологиялық зерттеулердің нәтижелері келтірілген. Үстірт арқары Қазақстанда тек Маңғыстау облысының аумағында, соның ішінде тау ойпаттарында, тау жоталарының тік беткейлерінде, аласа таулар мен тау бастарында мекендейді. Үстірт арқары немесе Маңғыстау облысындағы Үстірт уриалы Үстірттің шыңдарында; Маңғышлақ түбегінің, сондай-ақ таулы ландшафт сақталған Каспий теңізінің бірқатар жағалау учаскелерінде кең таралған. Жыл сайын Маңғыстау облысы аумағында мекендейтін Үстірт арқарының есебі алынып, мониторинг жүргізілді. 2022 жылғы зерттеулер бойынша тау жоталарында 3019 дарақ Үстірт арқары есепке алынса, 2021 жылмен салыстырғанда бұл жұптұяқтылардың саны 25,17% - ға өскендігін көрсетеді. Үстірт пен Маңғышлақта, оның ішінде Үстірт қорығының аумағында 607, «Қызылсай» өлкелік паркі аумағында және іргелес жатқан жерлерде – 1836, қалған аумақта 576 Үстірт арқары мекендейді. Үстірт арқары Қазақстан, Түркіменстан және Өзбекстан аумағында саны жыл сайын азайып бара жатырған 3 санаттағы сирек кездесетін түр ретінде 3 елдің де Қызыл кітабына енгізілген. Үстірт арқары санының жыл сайынғы өсуі, мекендейтін жерлерінде тиісті қорғауды ұйымдастырумен байланысты: тіршілік ету ортасының көп бөлігі республикалық, жергілікті маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтар құрамына кіреді. Оларды қорғау мақсатында таралатын аумақтарын қорғауға алып кеңейту және экологиялық жағдайы бұзылған аймақтарды қайтадан қалпына келтіру шараларды жүргізу.
Держатели документа:
ЗКУ
Доп.точки доступа:
Карагойшин, Ж.М.
Бекеева, С.А.
Утеулиева, Д.Т.
Акимжанов, Д.Ш.
Акоев, М.Т.
М 12
Маңғыстау облысында үстірт арқарының (Ovis Vignei Arkal) таралуы мен экологиялық жағдайы [Текст] / Ж. М. Карагойшин, С. А. Бекеева, Д. Т. Утеулиева [и др.] // БҚУ хабаршысы. - 2025. - №1. - Б. 521-533.
Рубрики: Заповедники. Заказники. Национальные парки
Кл.слова (ненормированные):
фауна -- табиғи қаумал -- популяция -- уриал -- муфлон -- құлжа -- саулық -- қозықа -- көкпек
Аннотация: Мақалада Маңғыстау облысында мекендейтін Үстірт арқарының таралуы мен саны және тіршілік ортасында жүргізілген экологиялық зерттеулердің нәтижелері келтірілген. Үстірт арқары Қазақстанда тек Маңғыстау облысының аумағында, соның ішінде тау ойпаттарында, тау жоталарының тік беткейлерінде, аласа таулар мен тау бастарында мекендейді. Үстірт арқары немесе Маңғыстау облысындағы Үстірт уриалы Үстірттің шыңдарында; Маңғышлақ түбегінің, сондай-ақ таулы ландшафт сақталған Каспий теңізінің бірқатар жағалау учаскелерінде кең таралған. Жыл сайын Маңғыстау облысы аумағында мекендейтін Үстірт арқарының есебі алынып, мониторинг жүргізілді. 2022 жылғы зерттеулер бойынша тау жоталарында 3019 дарақ Үстірт арқары есепке алынса, 2021 жылмен салыстырғанда бұл жұптұяқтылардың саны 25,17% - ға өскендігін көрсетеді. Үстірт пен Маңғышлақта, оның ішінде Үстірт қорығының аумағында 607, «Қызылсай» өлкелік паркі аумағында және іргелес жатқан жерлерде – 1836, қалған аумақта 576 Үстірт арқары мекендейді. Үстірт арқары Қазақстан, Түркіменстан және Өзбекстан аумағында саны жыл сайын азайып бара жатырған 3 санаттағы сирек кездесетін түр ретінде 3 елдің де Қызыл кітабына енгізілген. Үстірт арқары санының жыл сайынғы өсуі, мекендейтін жерлерінде тиісті қорғауды ұйымдастырумен байланысты: тіршілік ету ортасының көп бөлігі республикалық, жергілікті маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтар құрамына кіреді. Оларды қорғау мақсатында таралатын аумақтарын қорғауға алып кеңейту және экологиялық жағдайы бұзылған аймақтарды қайтадан қалпына келтіру шараларды жүргізу.
Держатели документа:
ЗКУ
Доп.точки доступа:
Карагойшин, Ж.М.
Бекеева, С.А.
Утеулиева, Д.Т.
Акимжанов, Д.Ш.
Акоев, М.Т.
158.
Подробнее
К 88
Қуандыққызы, А.
Батыс Қазақстан облысындағы құм айдаһаршасы туралы жазылған әдебиеттерге шолу [Текст] / А. Қуандыққызы // «Иванов оқулары – 2024» республикалық ғылыми-тәжірибелік конференциясы материалдары жинағы. - Орал, 2024. - 10-11 қазан. - Б. 29-32.
ББК 26.82
Рубрики: География
Кл.слова (ненормированные):
биологиялық алуантүрлілігі -- экожүйесі -- Құм айдаһаршасы -- Батыс Қазақстан облысы -- Биоәртүрлілікті сақтау -- Генетикалық зерттеулер
Аннотация: Құм айдаһаршасы (лат. «Eryx miliaris») - Орта Азияда, Кавказда, Иранда, Түрікменстанда, Қазақстанда және басқа да бірқатар аймақтарда кездесетін жылан тұқымдасының кішкентай түрі. Құм айдаһаршасы құрғақ, құмды немесе тасты жерлерді, сондай-ақ дала мен шөлейтті аумақты жақсы көреді. Бұл түр Қазақстанның биологиялық алуантүрлілігі мен экожүйесінің бір бөлігі болып табылады. Соңғы жылдары Қазақстанның жекелеген экожүйелері мен жануарлар дүниесін зерттеушілер осы түрге ерекше көңіл бөліп, бірнеше ғылыми еңбектер жазған
Держатели документа:
ЗКУ
К 88
Қуандыққызы, А.
Батыс Қазақстан облысындағы құм айдаһаршасы туралы жазылған әдебиеттерге шолу [Текст] / А. Қуандыққызы // «Иванов оқулары – 2024» республикалық ғылыми-тәжірибелік конференциясы материалдары жинағы. - Орал, 2024. - 10-11 қазан. - Б. 29-32.
Рубрики: География
Кл.слова (ненормированные):
биологиялық алуантүрлілігі -- экожүйесі -- Құм айдаһаршасы -- Батыс Қазақстан облысы -- Биоәртүрлілікті сақтау -- Генетикалық зерттеулер
Аннотация: Құм айдаһаршасы (лат. «Eryx miliaris») - Орта Азияда, Кавказда, Иранда, Түрікменстанда, Қазақстанда және басқа да бірқатар аймақтарда кездесетін жылан тұқымдасының кішкентай түрі. Құм айдаһаршасы құрғақ, құмды немесе тасты жерлерді, сондай-ақ дала мен шөлейтті аумақты жақсы көреді. Бұл түр Қазақстанның биологиялық алуантүрлілігі мен экожүйесінің бір бөлігі болып табылады. Соңғы жылдары Қазақстанның жекелеген экожүйелері мен жануарлар дүниесін зерттеушілер осы түрге ерекше көңіл бөліп, бірнеше ғылыми еңбектер жазған
Держатели документа:
ЗКУ
159.
Подробнее
С 20
Сарсенова, А. Н.
Афиллофора саңырауқұлақтарының ерекшеліктері мен зерттеу әдістемесі [Текст] / А. Н. Сарсенова, А. Т. Турмыс // «Иванов оқулары – 2024» республикалық ғылыми-тәжірибелік конференциясы материалдары жинағы. - Орал, 2024. - 10-11 қазан. - Б. 86-89.
ББК 42.349
Рубрики: Грибы
Кл.слова (ненормированные):
Микология -- флористика -- Афиллофороидты саңырауқұлақтар -- Агарикоидты саңырауқұлақтар -- Полипороидты -- Кортциоидты -- Клавариоидты -- Гидноидты -- Цифеллоидты
Аннотация: Микологиялық-флористикалық зерттеулердің басты мақсаты – белгілі бір аумақта кездесетін саңырауқұлақ түрлерінің толық тізімін жасау. Бұл мақсатқа қол жеткізуде далалық жұмыстар маңызды рөл атқарады, себебі зерттеу аумағының микобиоталық құрамына қатысты алғашқы мәліметтер сол жұмыстар арқылы жиналады. Сонымен қатар, түрлердің тізімін түзу кезінде ғылыми жарияланымдар, архивтік материалдар, гербарий қорлары және бұрын жүргізілген зерттеулердің нәтижелері мұқият ескерілуі қажет
Держатели документа:
ЗКУ
Доп.точки доступа:
Турмыс, А.Т.
С 20
Сарсенова, А. Н.
Афиллофора саңырауқұлақтарының ерекшеліктері мен зерттеу әдістемесі [Текст] / А. Н. Сарсенова, А. Т. Турмыс // «Иванов оқулары – 2024» республикалық ғылыми-тәжірибелік конференциясы материалдары жинағы. - Орал, 2024. - 10-11 қазан. - Б. 86-89.
Рубрики: Грибы
Кл.слова (ненормированные):
Микология -- флористика -- Афиллофороидты саңырауқұлақтар -- Агарикоидты саңырауқұлақтар -- Полипороидты -- Кортциоидты -- Клавариоидты -- Гидноидты -- Цифеллоидты
Аннотация: Микологиялық-флористикалық зерттеулердің басты мақсаты – белгілі бір аумақта кездесетін саңырауқұлақ түрлерінің толық тізімін жасау. Бұл мақсатқа қол жеткізуде далалық жұмыстар маңызды рөл атқарады, себебі зерттеу аумағының микобиоталық құрамына қатысты алғашқы мәліметтер сол жұмыстар арқылы жиналады. Сонымен қатар, түрлердің тізімін түзу кезінде ғылыми жарияланымдар, архивтік материалдар, гербарий қорлары және бұрын жүргізілген зерттеулердің нәтижелері мұқият ескерілуі қажет
Держатели документа:
ЗКУ
Доп.точки доступа:
Турмыс, А.Т.
160.
Подробнее
М 91
Мурсенова, З. Ж.
Батыс Қазақстанда Coronella Austriaca laurenti, 1768 кәдімгі сары жыланының таралуын зерттеу [Текст] / З. Ж. Мурсенова // «Иванов оқулары – 2024» республикалық ғылыми-тәжірибелік конференциясы материалдары жинағы. - Орал, 2024. - 10-11 қазан. - Б. 152-155.
ББК 28.693.34
Рубрики: Пресмыкающиеся. Герпетология
Кл.слова (ненормированные):
сары жылан -- биологиялық норма -- Батыс Қазақстан облысы -- зоологиялық зерттеулер -- опидиофауна -- Қызыл кітап -- биогеография -- популяция -- Бауырымен жорғалаушылар
Аннотация: Кәдімгі сары жылан (Coronella austriaca Laurenti, 1768) - сарыбас жылантәрізділер тұқымдасына жататын, аз саны биологиялық норма болып табылатын сирек түр. Жылан орташа өлшемді - жалпы ұзындығы 80 см-ден аспайды, денесі салыстырмалы түрде жіңішке, құйрығы ұзын. Басы айтарлықтай тегістелген және мойыннан салыстырмалы түрде әлсіз бөлінген, үлкен симметриялы орналасқан шұңқырлармен жабылған. Түсі сұр, сұр-қоңырдан мыс түске дейін өзгереді. Еркектер әдетте қызыл, аналықтары қоңыр. Дененің жоғарғы жағындағы өрнек өте өзгермелі, көп немесе аз айқын қара дақтардың 2-4 бойлық қатарларынан тұрады
Держатели документа:
ЗКУ
М 91
Мурсенова, З. Ж.
Батыс Қазақстанда Coronella Austriaca laurenti, 1768 кәдімгі сары жыланының таралуын зерттеу [Текст] / З. Ж. Мурсенова // «Иванов оқулары – 2024» республикалық ғылыми-тәжірибелік конференциясы материалдары жинағы. - Орал, 2024. - 10-11 қазан. - Б. 152-155.
Рубрики: Пресмыкающиеся. Герпетология
Кл.слова (ненормированные):
сары жылан -- биологиялық норма -- Батыс Қазақстан облысы -- зоологиялық зерттеулер -- опидиофауна -- Қызыл кітап -- биогеография -- популяция -- Бауырымен жорғалаушылар
Аннотация: Кәдімгі сары жылан (Coronella austriaca Laurenti, 1768) - сарыбас жылантәрізділер тұқымдасына жататын, аз саны биологиялық норма болып табылатын сирек түр. Жылан орташа өлшемді - жалпы ұзындығы 80 см-ден аспайды, денесі салыстырмалы түрде жіңішке, құйрығы ұзын. Басы айтарлықтай тегістелген және мойыннан салыстырмалы түрде әлсіз бөлінген, үлкен симметриялы орналасқан шұңқырлармен жабылған. Түсі сұр, сұр-қоңырдан мыс түске дейін өзгереді. Еркектер әдетте қызыл, аналықтары қоңыр. Дененің жоғарғы жағындағы өрнек өте өзгермелі, көп немесе аз айқын қара дақтардың 2-4 бойлық қатарларынан тұрады
Держатели документа:
ЗКУ
Page 16, Results: 163