Choice of metadata Статьи
Page 15, Results: 455
Report on unfulfilled requests: 0
141.
Подробнее
67
Б 66
Битемиров , Қ.
Құқықтық қоғамда өмір сүрудің мәні [Текст] / Қ. Битемиров // Жалын . - 2020. - №3. - Б. 63-65
ББК 67
Рубрики: Право
Кл.слова (ненормированные):
құқық -- қазіргі кез -- генетика -- биомедицина -- ДНК -- Біріккен ұлттар ұйымы (БҰҰ) -- Ата заң - мемлекет тірегі
Аннотация: Қазіргі кездегі ең өзекті мәселелердің бірі ДНК құрылымын өзгертуге бағытталған зерттеулерді жүргізуге құқықтық және этикалық тұрғыдан сипаттама беріледі. Генетика мен биомедицина саласындағы негізгі ережелер мен нормаларға талдау жасалынады. ДНК құрылымындағы белгілі бір генді, келесі бір генмен алмастыруға мүмкіндік беретін "өңдеу" әдісінң этикалық-құқықтық мәселелеріне заң тұрғысынан түсіндірме беріледі.
Держатели документа:
БҚУ
Доп.точки доступа:
Нартай , А.
Б 66
Битемиров , Қ.
Құқықтық қоғамда өмір сүрудің мәні [Текст] / Қ. Битемиров // Жалын . - 2020. - №3. - Б. 63-65
Рубрики: Право
Кл.слова (ненормированные):
құқық -- қазіргі кез -- генетика -- биомедицина -- ДНК -- Біріккен ұлттар ұйымы (БҰҰ) -- Ата заң - мемлекет тірегі
Аннотация: Қазіргі кездегі ең өзекті мәселелердің бірі ДНК құрылымын өзгертуге бағытталған зерттеулерді жүргізуге құқықтық және этикалық тұрғыдан сипаттама беріледі. Генетика мен биомедицина саласындағы негізгі ережелер мен нормаларға талдау жасалынады. ДНК құрылымындағы белгілі бір генді, келесі бір генмен алмастыруға мүмкіндік беретін "өңдеу" әдісінң этикалық-құқықтық мәселелеріне заң тұрғысынан түсіндірме беріледі.
Держатели документа:
БҚУ
Доп.точки доступа:
Нартай , А.
142.
Подробнее
67
С 11
Сүлейменова , Г.
Қазақстанда тегін заңгерлік көмек алу құқығы [Текст] / Г. Сүлейменова // Жалын . - 2020. - №4. - Б. 2-34
ББК 67
Рубрики: Правоведение
Кл.слова (ненормированные):
Ата заң - мемлекет тірегі -- Гүлнар Сүлейменова -- заң -- көмек -- қаржыландыратын заңгерлік -- мемлекет -- бюджет -- тегін заңгерлік көмек алу
Аннотация: Елдің негізгі заңында заңмен көзделген жағдайларда тегін заңгерлік көмек алу құқығын мәлімдей отырып, мемлекет сөйте тұра осындай құқықты қаржылық жағынан қамтамасыз ету бойынша кепілдіктерді тиісті шамада көздемейді, сондай-ақ көрсетілетін заңгерлік көмектің сапасына жеткілікті кепілдіктерді де қарастырмайды. ҚР Конституциясындағы конституциялық норманы іске асырудың дәл әрі жолға қойылған құқықтық тетігі осы уақытқа дейін құрылған жоқ. Білікті заңгерлік көмек көрсету саласындағы қазақстандық заңнаманы талдау және тегін заңгерлік көмек алу құқығын іске асыру тәжірибесі өткізіліп жатқан сот-құқықтық реформа жылдары ішінде республикада осындай көмекті көрсету саласында айтарлықтай өзгерістердің орын алмағаны туралы қорытынды жасауға әкеледі. Өкінішке орай, осы уақытқа дейін мемлекет кепілдік беретін заңгерлік көмекті алу құқығының іске асырылуын қамтамасыз ету саласындағы мемлекеттік саясаттың тұжырымдамасы да, бағдарламасы да жасалмаған. Және де, тегін заңгерлік көмек алуға құқығы бар азаматтардың санаты өте шектеулі, сол сияқты осындай көмек көрсетілуіне негіз болатын, қолданыстағы заңнамамен көзделген мән-жайлардың шеңбері де шектеулі. Тегін заңгерлік көмек берудің қазіргі сәтте қолданылатын жүйесінің кеңестік үлгінің бұрынғы жүйесінен шамалы ғана айырмашылығы бар, кеңестік жүйеге көпшіліктік мүдделерінің жеке адамның мүд-делерінен басым түсуі тән болатын, сондықтан да оның сапасы мен ұйымдастырылуы тұрғысынан ол тиімсіз, ескірген, бірқатар халықаралық актілер белгілеген стандарттарға сай емес жүйе болып табылады. Ең әуелі мұндай жүйе әділсотқа тең дәрежеде жету қағидасын бұзады, бұл қағиданың ажырамас бөлігі әркімнің білікті заңгерлік көмек алу құқығы болып табылады. Қаржыландырылатын заңгерлік көмек көрсетудің жекелеген ережелері заңнамамен реттемеленген, бірақ заңгерлік көмекті ұйымдастыру мен көрсету арқылы оған нақты қол жеткізу мүмкіндігін бере алатындай біртұтас жүйе жоқ. Әрине, қаржыландырылатын заң-герлік көмек көрсету мемлекеттік бюджеттен айтарлықтай қаржы-ландыруды және пәрменді жұмыс істейін жүйені – қаржыландырылатын білікті заңгерлік көмек көрсетуге әкімшілік етуді (басқаруды) жүзеге асыру, оның бақылануын және сапалы болуын қамтамасыз ету бойынша міндет жүктелетін институционалдық инфрақұрылымды құру қажет болатыны даусыз. Осындай жүйе құрылмаса, Негізгі заңда мемлекет мәлімдеген, білікті заңгерлік көмек алуға және заңмен айқындалған жағдайларда тегін заңгерлік көмек берілуіне деген әркімнің құқығы бұрынғысынша, азаматтардың осы көмекке мұқтаж көптеген санаттары үшін тек декларативтік норма болып қала береді. Ал бұл өз кезегінде халықтың құқықтық нигилизмінің және мемлекет пен оның органдарына деген сенбеушілігінің артуына ықпалдасады.
Держатели документа:
БҚУ
С 11
Сүлейменова , Г.
Қазақстанда тегін заңгерлік көмек алу құқығы [Текст] / Г. Сүлейменова // Жалын . - 2020. - №4. - Б. 2-34
Рубрики: Правоведение
Кл.слова (ненормированные):
Ата заң - мемлекет тірегі -- Гүлнар Сүлейменова -- заң -- көмек -- қаржыландыратын заңгерлік -- мемлекет -- бюджет -- тегін заңгерлік көмек алу
Аннотация: Елдің негізгі заңында заңмен көзделген жағдайларда тегін заңгерлік көмек алу құқығын мәлімдей отырып, мемлекет сөйте тұра осындай құқықты қаржылық жағынан қамтамасыз ету бойынша кепілдіктерді тиісті шамада көздемейді, сондай-ақ көрсетілетін заңгерлік көмектің сапасына жеткілікті кепілдіктерді де қарастырмайды. ҚР Конституциясындағы конституциялық норманы іске асырудың дәл әрі жолға қойылған құқықтық тетігі осы уақытқа дейін құрылған жоқ. Білікті заңгерлік көмек көрсету саласындағы қазақстандық заңнаманы талдау және тегін заңгерлік көмек алу құқығын іске асыру тәжірибесі өткізіліп жатқан сот-құқықтық реформа жылдары ішінде республикада осындай көмекті көрсету саласында айтарлықтай өзгерістердің орын алмағаны туралы қорытынды жасауға әкеледі. Өкінішке орай, осы уақытқа дейін мемлекет кепілдік беретін заңгерлік көмекті алу құқығының іске асырылуын қамтамасыз ету саласындағы мемлекеттік саясаттың тұжырымдамасы да, бағдарламасы да жасалмаған. Және де, тегін заңгерлік көмек алуға құқығы бар азаматтардың санаты өте шектеулі, сол сияқты осындай көмек көрсетілуіне негіз болатын, қолданыстағы заңнамамен көзделген мән-жайлардың шеңбері де шектеулі. Тегін заңгерлік көмек берудің қазіргі сәтте қолданылатын жүйесінің кеңестік үлгінің бұрынғы жүйесінен шамалы ғана айырмашылығы бар, кеңестік жүйеге көпшіліктік мүдделерінің жеке адамның мүд-делерінен басым түсуі тән болатын, сондықтан да оның сапасы мен ұйымдастырылуы тұрғысынан ол тиімсіз, ескірген, бірқатар халықаралық актілер белгілеген стандарттарға сай емес жүйе болып табылады. Ең әуелі мұндай жүйе әділсотқа тең дәрежеде жету қағидасын бұзады, бұл қағиданың ажырамас бөлігі әркімнің білікті заңгерлік көмек алу құқығы болып табылады. Қаржыландырылатын заңгерлік көмек көрсетудің жекелеген ережелері заңнамамен реттемеленген, бірақ заңгерлік көмекті ұйымдастыру мен көрсету арқылы оған нақты қол жеткізу мүмкіндігін бере алатындай біртұтас жүйе жоқ. Әрине, қаржыландырылатын заң-герлік көмек көрсету мемлекеттік бюджеттен айтарлықтай қаржы-ландыруды және пәрменді жұмыс істейін жүйені – қаржыландырылатын білікті заңгерлік көмек көрсетуге әкімшілік етуді (басқаруды) жүзеге асыру, оның бақылануын және сапалы болуын қамтамасыз ету бойынша міндет жүктелетін институционалдық инфрақұрылымды құру қажет болатыны даусыз. Осындай жүйе құрылмаса, Негізгі заңда мемлекет мәлімдеген, білікті заңгерлік көмек алуға және заңмен айқындалған жағдайларда тегін заңгерлік көмек берілуіне деген әркімнің құқығы бұрынғысынша, азаматтардың осы көмекке мұқтаж көптеген санаттары үшін тек декларативтік норма болып қала береді. Ал бұл өз кезегінде халықтың құқықтық нигилизмінің және мемлекет пен оның органдарына деген сенбеушілігінің артуына ықпалдасады.
Держатели документа:
БҚУ
143.
Подробнее
28.89
И 50
Иманқұл , Ж.
Браконьерлермен күрес-жаңа серпін алуда [Текст] / Ж. Иманқұл // Жалын . - 2020. - №4. - Б. 76-93
ББК 28.89
Рубрики: Краеведение
Кл.слова (ненормированные):
мемлекет саясаты -- ұлттық қауіпсіздік -- табиғат -- айнала -- қор -- мұхит -- су -- жер -- күн энергиясы -- атмосфера -- таза ауа -- таза су -- құнарлы топырақ -- өсімдіктер әлемі -- жануарлар дүниесі -- байлық
Аннотация: Табиғаттың қандай қоры болсын адамзаттың игілігіне арналған, сан алуан қажетін қамтамасыз етеді. Табиғат бізді айналада қоршап тұрған барлық нәрсе: ауа, су, топырақ, тау, орман, қазба байлықтары, өсімдіктер әлемі, жануарлар дүниесі, т.б. Сан мыңдаған жылдар бабалар мұра етіп қалдырған табиғат пен оның шексіз байлығын қорғау, оларды тиімді пайдалану мәселесі бұл күндері дүниежүзілік аса маңызды мәселелердің біріне айналды. Адамзат қалауынша пайдаланып келе жатқан барлық табиғи қорлар сарқылмайтын және сарқылатындар екі топқа бөлінеді. Сарқылатын қорлар қайта қалпына келмейтіндер және қалпына келетіндер деп бөлінеді. Сарқылмайтын қорларға: Күн энергиясы, атмосфера ауасы, теңіздер мен мұхиттардың сулары, жер, т.б. жатады. Бұлардың кейбіреулері адам-ның теріс іс-әрекетінен бүлініп немесе ластанып, сарқылатын қорларға айналып кетуі мүмкін. Мысалы, Арал теңізін алайық. Теңіздің тартылып, тұзы аспанға көтеріліп, климат өзгеріп, экологиялық аймаққа айналуы – тікелей адам баласының әсерінен орын алды. Сарқылатын қорларға таза ауа, таза су, құнарлы топырақ, өсімдіктер әлемі мен жануарлар дүниесі, қазба байлықтар, т.б. жатады. Табиғат қорларының кейбіреулеріне тоқталып өтейік. Судың негізгі қорын Дүниежүзілік мұхиттар мен теңіздер құрап, айналымы заңдылығы бойынша құрлықтағы өзендер мен көлдер үнемі қоректеніп отыратындықтан, су сарқылмайтын қорға жатады. Арал теңізінің тартылуы сияқты басқа да өзендер мен көлдердің құрғауы, тікелей адамның әрекетінен болған және сол аймаққа ғана тән құбылыс болып табылады. Ауа құрамы мен сапасы да улы газдар мен түтіндер өзгерген. Ауаны лас-тайтын – миллиондаған автокөліктер, ұшақтар, өнеркәсіп, зауыт, жылу стансалары, полигондар, зымырандар т.б. Ауыр өнеркәсіп шоғырланған қалалар мен елдімекендер халқының денсаулығы да төмендеген. Өскемен, Риддер, Зырян, Қарағанды, Екібастұз сынды қалалар маңындағы ауа сапасы талай айтылып келе жатқан мәселе. Еліміздің топырақ қорлары да жылдан-жылға сапасы төмендеп немесе құнарсызданып барады. Соңғы деректер республика жерінің 60 пайызы жарамсыз жерлерге немесе шөлге айналып кеткен. Солтүстік облыстарда тың игеру науқанына байланысты топырақ қарашірігінің 25-30 пайызын жоғалтқан. Еліміздің батыс өңірінде мұнай-газ игеру қарқынды дамуы есебінен топырақ қорлары ластанып, бүлініп жатыр. Топырақтың мұнаймен ластануы, топырақтың техногендік бүлінуі 2,5 млн. га жер аумаққа жайылған. Сұмдық көрсеткіш! Сондай-ақ жайылым қоры да бұл аймақта жарамсызданып барады. Азғыр, Тайсойған сынақ полигондарының салдарынан 1,4 млн га жер бүлінген. Республиканың өзге аймақта-рындағы жер қорларының да күйі мәз емес. Егін егіп, көкөніс отырғызып, тез өнім ала салу үшін тыңайтқыштарды мөлшерден артық қосу топырақтың ластауына, тозуына әкелген. Адамның қамқорлығы азайған сайын, табиғаттың «өзді-гінен қалпына келу» құбылысы жүріп жатыр. Ұшы-қиыры жоқ даланың қойнауы қазба байлықтарының барлық дерлік түріне бай. Өкініштісі, байлық жеке компаниялар арқылы шет елдерге ағылып жатыр. Әлі күнге қазба байлықтарды игеру ысырыапшылдық, пайдақұмарлық есебінен, жоспарсыз жүргізілуде. Қазбаларды елімізде өңдеу технологияларын жабдықтай алмай, есепсіз шетке айдап, қазір сарқылтуға жақын қалдық. Табиғаттың өкпесі орман қоры елімізде тек 21,8 млн га жер қамтиды. Бұл өлкеміздің барлық жерінің 3,35 пайызын ғана құрайтын, өте аз көрсеткіш. Осы аз қордың өзі жыл сайын азайып жатыр. Басты себеп – қаскерлік жолмен орман ағаштарын отау, орманға демалысқа шығып, өрт шығару, жалынды дер кезінде тоқтата алмау, зиянды заттармен ластау, қоқыс тастау т.б. Орман – ауа сүзгісі, ауа жаңартқыш, дәрілік өсімдіктердің сан түрі өсетін асыл қойма, аң мен құстың мекені. Орманға қаскерлік – тіршілік тынысына қаскерлік болып табылады. Орманды қорғау әркімге міндет. Көшеттерді қала маңындағы елді мекендерге, қала саябақтарына, гүл-зарларына отырғызып, игі істер де атқарылып жатыр. Республикамызда өсімдіктердің 6 мыңға жуық түрі бар екен, Олардың 50 пайызы тікелей адамның қамқорлығын қажет етеді. Халқымыз ежелден-ақ мал шаруа-шылығымен айналысқан, табиғаттың төл баласы. Төрт түлік малдан бөлек жортқан жабайы аңдардың әрбірін халқымыз ерекше бағалаған. Сондықтан түз тағыларының өсіп-өнуі, сақталуы тоқталмаған. Сүтқоректілердің – 155, құстардың – 481, бауырымен жорғалаушылардың – 48, қосмекенділердің – 33, балықтардың – 140 түрі тіршілік етеді. Өкінішке орай, қаскерлік пен пайдақұмарлық осы ен байлықтың басты жауы болып отыр. Сәкен Сейфуллиннің «Киікті қазақ және дейді бөкен, мың-мыңдап баяғыда жүрген екен» деп сайын далада еркін жүрген бөкендерді суреттеген керемет жыры бары. Ақбөкендер, қарақұйрықтар, арқарлар, тау ешкілері, жолбарыстар, қабыландар мен құландар қатары қазір сиреп кеткен. Ал дала сұсы жолбарыстар біржола құрып кетті. Іле бойындағы соңғы жолбарысты 1947 жылы атылған деген дерек бар. Шексіз кеңістікте үздіксіз айналған алып ғаламшарлардың көпшілігінен кішкене болғанымен, жұмыр жеріміз де қайнаған тіршілікке толы алып шар. Бірақ адам баласының қарқынды өсуі мен, ғылым прогресі, жылдам көлік түрлері адам аяғы баспаған жер қалдырмады. Ауа, су, топырақ ластанып, өсімдік пен жануарлар дүниесі дабыл қаға бастады. ХХ ғасырдың бас кезінде жануарларды қорғау мәселелері туралы сөз қозғала бастайды. 1902 жылы Париж қаласында алғаш Құстарды қорғаудың Халықаралық Конвенциясына қол қойылды. 1948 жылы БҰҰ-ның білім беру, ғылым және мәдениет мәселелері жөніндегі ұйымы (ЮНЕСКО) Халықаралық табиғат қорғау одағын (IUCN) ұйымдастыру туралы арнайы шешім қабылдады. Бұдан жарты ғасыр уақыт бұрын, дәлірек 54 жыл бұрын, ғылымда «Қызыл кітап» деген ұғым қалыптасты. Кітаптың қызыл сөзімен тіркесі, кез-келген ұлт пен мемлекет үшін түсінікті еді. Қызыл – қауіп, ескерту, қан, соғыс сынды түсініктерді астарлап тұратын түс екені айтпаса да ұғынықты. Бұл кітапты шығару туралы пікірді алғаш рет ұсынған ағылшын ғалымы – Питер Скотт. «Қызыл кітаптарға» жер бетінде жойылу қаупі бар және бұрыннан өте аз кездесетін өсімдіктер мен жануарлардың түрлері тіркеледі. Оларды сақтап қалудың және қорғаудың қажеттігі айқындалып жазылады. Әр мемлекеттің «Қызыл кітабы» мемлекеттік заңдық күші бар құжат болып саналады. Халықаралық «Қызыл кітап» (Red Data Book) – Халықаралық Табиғат Қорғау Одағының (ХТҚО-МСОП-IUCN) – халықаралық деңгейдегі құжаты болып саналады. «Қызыл кітапқа» жойылып кету қаупі төнген, сирек кездесетін, ғылыми тұрғыдан әлі толық зерттелмеген, жылдан-жылға саны күрт азайып бара жатқан, қорғауды қажет ететін өсімдіктер мен жануарлардың түрлері тіркеледі. Қазіргі уақытта «Қызыл кітаптардың» түрлі нұсқалары бар: Халықаралық Табиғат Қорғау Одағының (IUCN) Қызыл кітабы, әр мемлекеттің (республикалық) «Қызыл кітаптары», аймақтың (облыстық) «Қызыл кітаптары» деп аталады. Жалпы ережеге сәйкес мемлекеттік «Қызыл кітаптар» әрбір 10 жылда өзгертіліп әрі толықтырылып отырылуы қажет. Қазақстанда алғашқы «Қызыл кітап» Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің 1978 жылғы 16 қаңтардағы №20 арнайы қаулысына сәйкес жарық көре бастады. Қазақстанда шыққан алғашқы «Қызыл кітаптың» 1-бөлімі омыртқалы жануарларға арналды және оған 87 түр (балықтардың – 4, қосмекенділердің – 1, жорғалаушылардың – 8, құстардың – 43 және сүтқоректілердің – 31 түрі) тіркелді. Өсімдіктерге арналған «Қызыл кітап» 1981 жылы жарық көріп, ондағы түрлер 1-ші жойылып кету қаупі төнген түрлер болса, 2-шісі сирек кездесетін түрлер. Қазақстанның өсімдіктерге арналған «Қызыл кітабына» (1981) еліміздің аумағында өсетін 307 түрі тіркелген. Онда жабық тұқымдылардың (гүлді өсімдіктердің) – 288 түрі, ашықтұқымдылардың – 2 түрі, қырықжапырақтардың – 3 түрі, саңырауқұлақтардың – 10 түрі және қыналардың – 1 түрі тіркелді. Олардың 20 түріне жойылып кету қаупі төнген, ал 287 түрі сирек кездесетін түрлерге жатады. Жоғарыда айтып өткендей, Қазақстанның омыртқалы жануарларға арналған «Қызыл кітаптары» (1978, 1991, 1996, 2010), омыртқасыз жануарларға арналған «Қызыл кітабы» (2006) және өсімдіктерге арналған «Қызыл кітабы» (1981) жарық көрді. Алматы облысының «Қызыл кітабы» 2006 жылы жарияланды. Бұл кітаптар – ел аумағында жоғалу қаупі жоғары табиғат байлықтарын сақтау мен қорғауға негіз болатын құжаттар. Қазақстанның омыртқасыз жануарларына арналған «Қызыл кітабын» даярлау өте қиынға соқты. Себебі, елімізде кездесетін омыртқасыз жануарлардың түрлерінің саны және олардың биологиялық әрі экологиялық ерекшеліктері толық зерттелмеген. Сондықтан да омыртқасыз жануарларға арналған Қазақстанның «Қызыл кітабының» алғашқы 1 және 2-басылымдарына тіркелген түрлер мұқият талдап саралауды қажет етті. Сонымен, 2006 жылы Қазақстанның омыртқасыз жануарларға арналған «Қызыл кітабының» нақтыланған 3-басылымы жарық көрді. Бұл басылымға омыртқасыз жануарлардың 96 түрі тіркелді. Олардың ішінде буылтық құрттардың – 2, ұлулардың (моллюскалар) – 6, шаянтектестердің – 1, өрмекшітектестердің – 2 және жәндіктердің – 85 түрі тіркелді. Қазақстанның омыртқалы жануарларға арналған «Қызыл кітабының» толықтырылған және өңделген 4-басылымы 2010 жылы жарық көрді. Онда омыртқалы жануарлардың 128 түрі тіркелген. Олардың бір түрі – дөңгелекауыздыларға, 17 түрі – сүйекті балықтарға, 3 түрі – қосмекенділерге, 10 түрі – жорғалаушыларға, 57 түрі – құстарға және 40 түрі – сүтқоректілерге жатады. Бұл «Қызыл кітапта» Халықаралық табиғат қорғау одағының (IUCN) «Қызыл кітабына» тіркелген 20 түр бар. Мұндай түрлерді сақтап қалу үшін Қазақстан бүкіл адамзат алдында аса зор жауапкершілікті сезінуі тиіс. Кітапқа тіркелген түрлердің таби-ғатта сақталу деңгейіне сәйкес 5 санатқа бөлініп берілген: 1.Жойылып кету қаупі төнген түрлер. Мұндай түрлерді сақтап қалу үшін міндетті түрде арнайы шаралар (табиғи қорықтар, ұлттық табиғи саябақтар, табиғи резерваттар және т.б.) ұйымдастыру қажет. 2. Саны күрт азайып бара жатқан түрлер. Ондай түрлердің саны әзірше мол, бірақ қарқынды түрде азаюына жол берілмеуі қажет. 3. Сирек кездесетін түрлер. Ондай түрлердің санының азаюын қадағалап отыру қажет. 4. Толық зерттелмеген түрлер. Ондай түрлер туралы ғылыми-зерттеу жұмыстары мұқият түрде жүргізілуі қажет 5. Қалпына келтірілген түрлер. Табиғатты қорғаудың басты шарты – оның ресурстарын тиімді пайдалану және сақтау. Жабайы жануардың біраз бөлігінің жер бетінен жойылып кету қаупі бар екенін ескертіп, жануарлар мен өсімдіктер дүниесін сақтап қалу үшін қанша дабыл қағылып, айтылып жатса да, жойылып кету қауіпі бар жабайы аңдарды қаскерлік жолмен аулау әрекеті тоқталар емес. Мемлекет тарапынан қаскерлікке тоқтау салу үшін әртүрлі іс-шаралар ұйымдастырылып келеді. 2004 жылы 9-шы шілдеде «Жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану» туралы заң қабылданды. Осы заң киік аңын 2020 жылға дейін аулауға қатаң тиым салған. Аң аулауға қатысты талаптар мен ережелер жаңадан бекітілді. Бірақ бұған қарамастан қаскөйлер броконьерлікті жалғастыруда. Сол себепті ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігі жануарлар дүниесін қорғау, сақтау, пайдалану, өсімін молайту және саласына келтірілген зиянды әрекеттің орнын толтыру мөлшерін бекіту туралы бұйрықтар мен заңдық күшке ие шешімдерді де шығарып, іске асырып жатыр. Маңғыстау өңірінің табиғатты қорғау инспекторы С.Байталасов: «Сөзіміз дәлелді болу үшін мысал келтіре кетейік. Жабайы аңдардың басым бөлігі қорық аумағы не ерекше қорғалатын аумақта болатындығын ескеріп, заңсыз аң аулау фактісі аталған аймақтардың бірінде болса деп алайық. 1 (бас арқар) х2405х1500 х1,5х3х3=48 701 250 теңге. 1 (бас қарақұйрық)х2405х400х1,5х3х3=12 987 000 теңге. 1 (бас қоян) х 2405х5 х1,5 х3 =54 112 теңге. 1 (бас үйрек) х2405 х5 х1,5 х 3 = 54 112 теңге. 1 (бас киік) х 2405 х500 х1,5 х3 х3= 16 233 750 теңге. Шығын мөлшерінің есептелуіне түсінік бере кетейік, 2405 (АЕК) айлық есептік көрсеткіш, 1,5 заңсыз ауланған аңға қосылатын коэффицент, 3 ерекше қорғалатын аймақта болған үшін қосылатын коэффицент, 3 жойылып кету қаупі бар не «Қызыл кітапқа» енген аң үшін қосылатын коэффицент. 1500, 400, 5, 500 сандары – әрбір дараққа АЕК ретінде салынатын шығын мөлшерінің сандық көрсеткіші. Мүмкін осыншама шығын мөлшерін халық арасында екінің-бірі біле бермеуі мүмкін. Жоғарыда көрсетілген қыруар соманы төлеу кез-келген адам қолынан келе бермейтіні белгілі, мүмкін қаскерлер осыдан сескеніп, қылмыстан аяғын тартар ма екен деген ойдамыз» деп, халықтың табиғатқа келтірілген зиян үшін қанша айыппұл салынатынын нақты сандар мөлшерімен таныстырып өткен. Естіген, оқыған жан тым болмаса, осындай көп мөлшердегі айыппұлдан сескенер.
Держатели документа:
БҚУ
И 50
Иманқұл , Ж.
Браконьерлермен күрес-жаңа серпін алуда [Текст] / Ж. Иманқұл // Жалын . - 2020. - №4. - Б. 76-93
Рубрики: Краеведение
Кл.слова (ненормированные):
мемлекет саясаты -- ұлттық қауіпсіздік -- табиғат -- айнала -- қор -- мұхит -- су -- жер -- күн энергиясы -- атмосфера -- таза ауа -- таза су -- құнарлы топырақ -- өсімдіктер әлемі -- жануарлар дүниесі -- байлық
Аннотация: Табиғаттың қандай қоры болсын адамзаттың игілігіне арналған, сан алуан қажетін қамтамасыз етеді. Табиғат бізді айналада қоршап тұрған барлық нәрсе: ауа, су, топырақ, тау, орман, қазба байлықтары, өсімдіктер әлемі, жануарлар дүниесі, т.б. Сан мыңдаған жылдар бабалар мұра етіп қалдырған табиғат пен оның шексіз байлығын қорғау, оларды тиімді пайдалану мәселесі бұл күндері дүниежүзілік аса маңызды мәселелердің біріне айналды. Адамзат қалауынша пайдаланып келе жатқан барлық табиғи қорлар сарқылмайтын және сарқылатындар екі топқа бөлінеді. Сарқылатын қорлар қайта қалпына келмейтіндер және қалпына келетіндер деп бөлінеді. Сарқылмайтын қорларға: Күн энергиясы, атмосфера ауасы, теңіздер мен мұхиттардың сулары, жер, т.б. жатады. Бұлардың кейбіреулері адам-ның теріс іс-әрекетінен бүлініп немесе ластанып, сарқылатын қорларға айналып кетуі мүмкін. Мысалы, Арал теңізін алайық. Теңіздің тартылып, тұзы аспанға көтеріліп, климат өзгеріп, экологиялық аймаққа айналуы – тікелей адам баласының әсерінен орын алды. Сарқылатын қорларға таза ауа, таза су, құнарлы топырақ, өсімдіктер әлемі мен жануарлар дүниесі, қазба байлықтар, т.б. жатады. Табиғат қорларының кейбіреулеріне тоқталып өтейік. Судың негізгі қорын Дүниежүзілік мұхиттар мен теңіздер құрап, айналымы заңдылығы бойынша құрлықтағы өзендер мен көлдер үнемі қоректеніп отыратындықтан, су сарқылмайтын қорға жатады. Арал теңізінің тартылуы сияқты басқа да өзендер мен көлдердің құрғауы, тікелей адамның әрекетінен болған және сол аймаққа ғана тән құбылыс болып табылады. Ауа құрамы мен сапасы да улы газдар мен түтіндер өзгерген. Ауаны лас-тайтын – миллиондаған автокөліктер, ұшақтар, өнеркәсіп, зауыт, жылу стансалары, полигондар, зымырандар т.б. Ауыр өнеркәсіп шоғырланған қалалар мен елдімекендер халқының денсаулығы да төмендеген. Өскемен, Риддер, Зырян, Қарағанды, Екібастұз сынды қалалар маңындағы ауа сапасы талай айтылып келе жатқан мәселе. Еліміздің топырақ қорлары да жылдан-жылға сапасы төмендеп немесе құнарсызданып барады. Соңғы деректер республика жерінің 60 пайызы жарамсыз жерлерге немесе шөлге айналып кеткен. Солтүстік облыстарда тың игеру науқанына байланысты топырақ қарашірігінің 25-30 пайызын жоғалтқан. Еліміздің батыс өңірінде мұнай-газ игеру қарқынды дамуы есебінен топырақ қорлары ластанып, бүлініп жатыр. Топырақтың мұнаймен ластануы, топырақтың техногендік бүлінуі 2,5 млн. га жер аумаққа жайылған. Сұмдық көрсеткіш! Сондай-ақ жайылым қоры да бұл аймақта жарамсызданып барады. Азғыр, Тайсойған сынақ полигондарының салдарынан 1,4 млн га жер бүлінген. Республиканың өзге аймақта-рындағы жер қорларының да күйі мәз емес. Егін егіп, көкөніс отырғызып, тез өнім ала салу үшін тыңайтқыштарды мөлшерден артық қосу топырақтың ластауына, тозуына әкелген. Адамның қамқорлығы азайған сайын, табиғаттың «өзді-гінен қалпына келу» құбылысы жүріп жатыр. Ұшы-қиыры жоқ даланың қойнауы қазба байлықтарының барлық дерлік түріне бай. Өкініштісі, байлық жеке компаниялар арқылы шет елдерге ағылып жатыр. Әлі күнге қазба байлықтарды игеру ысырыапшылдық, пайдақұмарлық есебінен, жоспарсыз жүргізілуде. Қазбаларды елімізде өңдеу технологияларын жабдықтай алмай, есепсіз шетке айдап, қазір сарқылтуға жақын қалдық. Табиғаттың өкпесі орман қоры елімізде тек 21,8 млн га жер қамтиды. Бұл өлкеміздің барлық жерінің 3,35 пайызын ғана құрайтын, өте аз көрсеткіш. Осы аз қордың өзі жыл сайын азайып жатыр. Басты себеп – қаскерлік жолмен орман ағаштарын отау, орманға демалысқа шығып, өрт шығару, жалынды дер кезінде тоқтата алмау, зиянды заттармен ластау, қоқыс тастау т.б. Орман – ауа сүзгісі, ауа жаңартқыш, дәрілік өсімдіктердің сан түрі өсетін асыл қойма, аң мен құстың мекені. Орманға қаскерлік – тіршілік тынысына қаскерлік болып табылады. Орманды қорғау әркімге міндет. Көшеттерді қала маңындағы елді мекендерге, қала саябақтарына, гүл-зарларына отырғызып, игі істер де атқарылып жатыр. Республикамызда өсімдіктердің 6 мыңға жуық түрі бар екен, Олардың 50 пайызы тікелей адамның қамқорлығын қажет етеді. Халқымыз ежелден-ақ мал шаруа-шылығымен айналысқан, табиғаттың төл баласы. Төрт түлік малдан бөлек жортқан жабайы аңдардың әрбірін халқымыз ерекше бағалаған. Сондықтан түз тағыларының өсіп-өнуі, сақталуы тоқталмаған. Сүтқоректілердің – 155, құстардың – 481, бауырымен жорғалаушылардың – 48, қосмекенділердің – 33, балықтардың – 140 түрі тіршілік етеді. Өкінішке орай, қаскерлік пен пайдақұмарлық осы ен байлықтың басты жауы болып отыр. Сәкен Сейфуллиннің «Киікті қазақ және дейді бөкен, мың-мыңдап баяғыда жүрген екен» деп сайын далада еркін жүрген бөкендерді суреттеген керемет жыры бары. Ақбөкендер, қарақұйрықтар, арқарлар, тау ешкілері, жолбарыстар, қабыландар мен құландар қатары қазір сиреп кеткен. Ал дала сұсы жолбарыстар біржола құрып кетті. Іле бойындағы соңғы жолбарысты 1947 жылы атылған деген дерек бар. Шексіз кеңістікте үздіксіз айналған алып ғаламшарлардың көпшілігінен кішкене болғанымен, жұмыр жеріміз де қайнаған тіршілікке толы алып шар. Бірақ адам баласының қарқынды өсуі мен, ғылым прогресі, жылдам көлік түрлері адам аяғы баспаған жер қалдырмады. Ауа, су, топырақ ластанып, өсімдік пен жануарлар дүниесі дабыл қаға бастады. ХХ ғасырдың бас кезінде жануарларды қорғау мәселелері туралы сөз қозғала бастайды. 1902 жылы Париж қаласында алғаш Құстарды қорғаудың Халықаралық Конвенциясына қол қойылды. 1948 жылы БҰҰ-ның білім беру, ғылым және мәдениет мәселелері жөніндегі ұйымы (ЮНЕСКО) Халықаралық табиғат қорғау одағын (IUCN) ұйымдастыру туралы арнайы шешім қабылдады. Бұдан жарты ғасыр уақыт бұрын, дәлірек 54 жыл бұрын, ғылымда «Қызыл кітап» деген ұғым қалыптасты. Кітаптың қызыл сөзімен тіркесі, кез-келген ұлт пен мемлекет үшін түсінікті еді. Қызыл – қауіп, ескерту, қан, соғыс сынды түсініктерді астарлап тұратын түс екені айтпаса да ұғынықты. Бұл кітапты шығару туралы пікірді алғаш рет ұсынған ағылшын ғалымы – Питер Скотт. «Қызыл кітаптарға» жер бетінде жойылу қаупі бар және бұрыннан өте аз кездесетін өсімдіктер мен жануарлардың түрлері тіркеледі. Оларды сақтап қалудың және қорғаудың қажеттігі айқындалып жазылады. Әр мемлекеттің «Қызыл кітабы» мемлекеттік заңдық күші бар құжат болып саналады. Халықаралық «Қызыл кітап» (Red Data Book) – Халықаралық Табиғат Қорғау Одағының (ХТҚО-МСОП-IUCN) – халықаралық деңгейдегі құжаты болып саналады. «Қызыл кітапқа» жойылып кету қаупі төнген, сирек кездесетін, ғылыми тұрғыдан әлі толық зерттелмеген, жылдан-жылға саны күрт азайып бара жатқан, қорғауды қажет ететін өсімдіктер мен жануарлардың түрлері тіркеледі. Қазіргі уақытта «Қызыл кітаптардың» түрлі нұсқалары бар: Халықаралық Табиғат Қорғау Одағының (IUCN) Қызыл кітабы, әр мемлекеттің (республикалық) «Қызыл кітаптары», аймақтың (облыстық) «Қызыл кітаптары» деп аталады. Жалпы ережеге сәйкес мемлекеттік «Қызыл кітаптар» әрбір 10 жылда өзгертіліп әрі толықтырылып отырылуы қажет. Қазақстанда алғашқы «Қызыл кітап» Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің 1978 жылғы 16 қаңтардағы №20 арнайы қаулысына сәйкес жарық көре бастады. Қазақстанда шыққан алғашқы «Қызыл кітаптың» 1-бөлімі омыртқалы жануарларға арналды және оған 87 түр (балықтардың – 4, қосмекенділердің – 1, жорғалаушылардың – 8, құстардың – 43 және сүтқоректілердің – 31 түрі) тіркелді. Өсімдіктерге арналған «Қызыл кітап» 1981 жылы жарық көріп, ондағы түрлер 1-ші жойылып кету қаупі төнген түрлер болса, 2-шісі сирек кездесетін түрлер. Қазақстанның өсімдіктерге арналған «Қызыл кітабына» (1981) еліміздің аумағында өсетін 307 түрі тіркелген. Онда жабық тұқымдылардың (гүлді өсімдіктердің) – 288 түрі, ашықтұқымдылардың – 2 түрі, қырықжапырақтардың – 3 түрі, саңырауқұлақтардың – 10 түрі және қыналардың – 1 түрі тіркелді. Олардың 20 түріне жойылып кету қаупі төнген, ал 287 түрі сирек кездесетін түрлерге жатады. Жоғарыда айтып өткендей, Қазақстанның омыртқалы жануарларға арналған «Қызыл кітаптары» (1978, 1991, 1996, 2010), омыртқасыз жануарларға арналған «Қызыл кітабы» (2006) және өсімдіктерге арналған «Қызыл кітабы» (1981) жарық көрді. Алматы облысының «Қызыл кітабы» 2006 жылы жарияланды. Бұл кітаптар – ел аумағында жоғалу қаупі жоғары табиғат байлықтарын сақтау мен қорғауға негіз болатын құжаттар. Қазақстанның омыртқасыз жануарларына арналған «Қызыл кітабын» даярлау өте қиынға соқты. Себебі, елімізде кездесетін омыртқасыз жануарлардың түрлерінің саны және олардың биологиялық әрі экологиялық ерекшеліктері толық зерттелмеген. Сондықтан да омыртқасыз жануарларға арналған Қазақстанның «Қызыл кітабының» алғашқы 1 және 2-басылымдарына тіркелген түрлер мұқият талдап саралауды қажет етті. Сонымен, 2006 жылы Қазақстанның омыртқасыз жануарларға арналған «Қызыл кітабының» нақтыланған 3-басылымы жарық көрді. Бұл басылымға омыртқасыз жануарлардың 96 түрі тіркелді. Олардың ішінде буылтық құрттардың – 2, ұлулардың (моллюскалар) – 6, шаянтектестердің – 1, өрмекшітектестердің – 2 және жәндіктердің – 85 түрі тіркелді. Қазақстанның омыртқалы жануарларға арналған «Қызыл кітабының» толықтырылған және өңделген 4-басылымы 2010 жылы жарық көрді. Онда омыртқалы жануарлардың 128 түрі тіркелген. Олардың бір түрі – дөңгелекауыздыларға, 17 түрі – сүйекті балықтарға, 3 түрі – қосмекенділерге, 10 түрі – жорғалаушыларға, 57 түрі – құстарға және 40 түрі – сүтқоректілерге жатады. Бұл «Қызыл кітапта» Халықаралық табиғат қорғау одағының (IUCN) «Қызыл кітабына» тіркелген 20 түр бар. Мұндай түрлерді сақтап қалу үшін Қазақстан бүкіл адамзат алдында аса зор жауапкершілікті сезінуі тиіс. Кітапқа тіркелген түрлердің таби-ғатта сақталу деңгейіне сәйкес 5 санатқа бөлініп берілген: 1.Жойылып кету қаупі төнген түрлер. Мұндай түрлерді сақтап қалу үшін міндетті түрде арнайы шаралар (табиғи қорықтар, ұлттық табиғи саябақтар, табиғи резерваттар және т.б.) ұйымдастыру қажет. 2. Саны күрт азайып бара жатқан түрлер. Ондай түрлердің саны әзірше мол, бірақ қарқынды түрде азаюына жол берілмеуі қажет. 3. Сирек кездесетін түрлер. Ондай түрлердің санының азаюын қадағалап отыру қажет. 4. Толық зерттелмеген түрлер. Ондай түрлер туралы ғылыми-зерттеу жұмыстары мұқият түрде жүргізілуі қажет 5. Қалпына келтірілген түрлер. Табиғатты қорғаудың басты шарты – оның ресурстарын тиімді пайдалану және сақтау. Жабайы жануардың біраз бөлігінің жер бетінен жойылып кету қаупі бар екенін ескертіп, жануарлар мен өсімдіктер дүниесін сақтап қалу үшін қанша дабыл қағылып, айтылып жатса да, жойылып кету қауіпі бар жабайы аңдарды қаскерлік жолмен аулау әрекеті тоқталар емес. Мемлекет тарапынан қаскерлікке тоқтау салу үшін әртүрлі іс-шаралар ұйымдастырылып келеді. 2004 жылы 9-шы шілдеде «Жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану» туралы заң қабылданды. Осы заң киік аңын 2020 жылға дейін аулауға қатаң тиым салған. Аң аулауға қатысты талаптар мен ережелер жаңадан бекітілді. Бірақ бұған қарамастан қаскөйлер броконьерлікті жалғастыруда. Сол себепті ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігі жануарлар дүниесін қорғау, сақтау, пайдалану, өсімін молайту және саласына келтірілген зиянды әрекеттің орнын толтыру мөлшерін бекіту туралы бұйрықтар мен заңдық күшке ие шешімдерді де шығарып, іске асырып жатыр. Маңғыстау өңірінің табиғатты қорғау инспекторы С.Байталасов: «Сөзіміз дәлелді болу үшін мысал келтіре кетейік. Жабайы аңдардың басым бөлігі қорық аумағы не ерекше қорғалатын аумақта болатындығын ескеріп, заңсыз аң аулау фактісі аталған аймақтардың бірінде болса деп алайық. 1 (бас арқар) х2405х1500 х1,5х3х3=48 701 250 теңге. 1 (бас қарақұйрық)х2405х400х1,5х3х3=12 987 000 теңге. 1 (бас қоян) х 2405х5 х1,5 х3 =54 112 теңге. 1 (бас үйрек) х2405 х5 х1,5 х 3 = 54 112 теңге. 1 (бас киік) х 2405 х500 х1,5 х3 х3= 16 233 750 теңге. Шығын мөлшерінің есептелуіне түсінік бере кетейік, 2405 (АЕК) айлық есептік көрсеткіш, 1,5 заңсыз ауланған аңға қосылатын коэффицент, 3 ерекше қорғалатын аймақта болған үшін қосылатын коэффицент, 3 жойылып кету қаупі бар не «Қызыл кітапқа» енген аң үшін қосылатын коэффицент. 1500, 400, 5, 500 сандары – әрбір дараққа АЕК ретінде салынатын шығын мөлшерінің сандық көрсеткіші. Мүмкін осыншама шығын мөлшерін халық арасында екінің-бірі біле бермеуі мүмкін. Жоғарыда көрсетілген қыруар соманы төлеу кез-келген адам қолынан келе бермейтіні белгілі, мүмкін қаскерлер осыдан сескеніп, қылмыстан аяғын тартар ма екен деген ойдамыз» деп, халықтың табиғатқа келтірілген зиян үшін қанша айыппұл салынатынын нақты сандар мөлшерімен таныстырып өткен. Естіген, оқыған жан тым болмаса, осындай көп мөлшердегі айыппұлдан сескенер.
Держатели документа:
БҚУ
144.
Подробнее
22.1
У 74
Усенова, У. О.
Санды көбейтіндіге көбейту және бөлу [Текст] / У. О. Усенова // Математика. - 2020. - №4. - Б. 9 -13
ББК 22.1
Рубрики: Математика
Кл.слова (ненормированные):
санды қосындыға көбейту -- санды көбейтіндіге бөлу -- көбейту ережесі -- сиқырлы капшық -- электронды тапсырмалар -- есептер -- дескрипторы
Аннотация: Мақалада математика пәнінен "Санды көбейтіндіге көбейту және бөлу" тақырыбында сабақ жоспары берілген. Сабақ мақсаттары: Барлық оқушылар:- санды қосындыға көбейту, санды көбейтіндіге бөлу мен көбейту ережелерін білетін болады. Көптеген оқушылар : - санды қосындыға көбейту, санды көбейтіндіге бөлу мен көбейту ережелерін есептеулерді ыңғайландыру үшін қолдануды білетін болады. кейбір оқушылар: санды қосындыға көбейту, санды көбейтіндіге бөлу мен көбейту ережелерін есептеулерді әртүрлі тәсілмен шығару үшін қолдануды білетін болады.
Держатели документа:
БҚУ
У 74
Усенова, У. О.
Санды көбейтіндіге көбейту және бөлу [Текст] / У. О. Усенова // Математика. - 2020. - №4. - Б. 9 -13
Рубрики: Математика
Кл.слова (ненормированные):
санды қосындыға көбейту -- санды көбейтіндіге бөлу -- көбейту ережесі -- сиқырлы капшық -- электронды тапсырмалар -- есептер -- дескрипторы
Аннотация: Мақалада математика пәнінен "Санды көбейтіндіге көбейту және бөлу" тақырыбында сабақ жоспары берілген. Сабақ мақсаттары: Барлық оқушылар:- санды қосындыға көбейту, санды көбейтіндіге бөлу мен көбейту ережелерін білетін болады. Көптеген оқушылар : - санды қосындыға көбейту, санды көбейтіндіге бөлу мен көбейту ережелерін есептеулерді ыңғайландыру үшін қолдануды білетін болады. кейбір оқушылар: санды қосындыға көбейту, санды көбейтіндіге бөлу мен көбейту ережелерін есептеулерді әртүрлі тәсілмен шығару үшін қолдануды білетін болады.
Держатели документа:
БҚУ
145.
Подробнее
22.12
Ж 69
Жидекеш, Р.
Жай бөлшектер мен аралас сандарға арифметикалық амалдар қолдану [Текст] / Р. Жидекеш // Математика және логика. - 2020. - №1 -2. - Б. 24 - 27
ББК 22.12
Рубрики: Математика және логика
Кл.слова (ненормированные):
жай бөлшектер -- аралас сандар -- арифметикалық амалдар -- сен білесің бе -- шешімін тап -- топпен жұмыс -- оқулықпен жұмыс -- рефлекция
Аннотация: Мақалада математика пәнінен "Жай бөлшектер мен аралас сандарға арифметикалық амалдар қолдану" тақырыбында сабақ жоспары берілген.Сабақтың мақсаты Барлық оқушылар : Жай бөлшектерді, аралас сандарды көбейту мен бөлудің ережелерін біледі. Басым бөлігі: Жай бөлшектерді аралас сандарды көбейту мен бөлудің ережелерін біледі, есептер шығара алады. Кейбірі : Өз бетімен жұмыс жасайды, қиын тапсырмаларды орындайды.
Держатели документа:
БҚУ
Ж 69
Жидекеш, Р.
Жай бөлшектер мен аралас сандарға арифметикалық амалдар қолдану [Текст] / Р. Жидекеш // Математика және логика. - 2020. - №1 -2. - Б. 24 - 27
Рубрики: Математика және логика
Кл.слова (ненормированные):
жай бөлшектер -- аралас сандар -- арифметикалық амалдар -- сен білесің бе -- шешімін тап -- топпен жұмыс -- оқулықпен жұмыс -- рефлекция
Аннотация: Мақалада математика пәнінен "Жай бөлшектер мен аралас сандарға арифметикалық амалдар қолдану" тақырыбында сабақ жоспары берілген.Сабақтың мақсаты Барлық оқушылар : Жай бөлшектерді, аралас сандарды көбейту мен бөлудің ережелерін біледі. Басым бөлігі: Жай бөлшектерді аралас сандарды көбейту мен бөлудің ережелерін біледі, есептер шығара алады. Кейбірі : Өз бетімен жұмыс жасайды, қиын тапсырмаларды орындайды.
Держатели документа:
БҚУ
146.
Подробнее
22.12
Е 96
Ешенбаева, А.
Жақшаны ашу. Коэффициент . Ұқсас қосылғыштар [Текст] / А. Ешенбаева // Математика және логика. - 2020. - №3 - 4. - Б. 3- 6
ББК 22.12
Рубрики: Математическая логика
Кл.слова (ненормированные):
жақшаны ашу -- коэффициент -- ұқсас қосылғыштар -- қазақ тілі -- әдебиеттік оқу -- рационал сандарға амалдар қолдану -- Ұжымдық шешім ."Өз тбыңды тап" ойыны
Аннотация: Мақалада математика пәнінен " Жақшаны ашу. Коэффицент. Ұқсас қосылғыштар" тақырыбында сабақ жоспары берілген. Сабақ арқылы жүзеге асатын оқу мақсаттары Барлық оқушылар : жақшаны ашу ережелерін білу: коэффициент ұғымымен танысу, мағынасын білу, ұқсас мүшелерді ажырата білу.
Держатели документа:
БҚУ
Е 96
Ешенбаева, А.
Жақшаны ашу. Коэффициент . Ұқсас қосылғыштар [Текст] / А. Ешенбаева // Математика және логика. - 2020. - №3 - 4. - Б. 3- 6
Рубрики: Математическая логика
Кл.слова (ненормированные):
жақшаны ашу -- коэффициент -- ұқсас қосылғыштар -- қазақ тілі -- әдебиеттік оқу -- рационал сандарға амалдар қолдану -- Ұжымдық шешім ."Өз тбыңды тап" ойыны
Аннотация: Мақалада математика пәнінен " Жақшаны ашу. Коэффицент. Ұқсас қосылғыштар" тақырыбында сабақ жоспары берілген. Сабақ арқылы жүзеге асатын оқу мақсаттары Барлық оқушылар : жақшаны ашу ережелерін білу: коэффициент ұғымымен танысу, мағынасын білу, ұқсас мүшелерді ажырата білу.
Держатели документа:
БҚУ
147.
Подробнее
22.1
Б 82
Боранбаева, Г.
Сабақты тиімді жоспарлау - жоғары нәтижеге жетудің кепілі [Текст] / Г. Боранбаева // Математика және физика. - 2020. - №2. - Б. 7
ББК 22.1
Рубрики: Математика
Кл.слова (ненормированные):
жаңартылған білім -- сабақты жоспарлау -- оқыту әдістері -- зейін -- ойтолғаныс -- рефлексия
Аннотация: Мақалада математика пәнінен " Сабақты тиімді жоспарлау - жоғары нәтижеге жетудің кепілі" тақырыбында мақала берілген. Бүгінгі күні жаңартылыған білім беру мазмұнында оқыту мұғалімнің ой - пайымы мен ұстанымына ерекше маңыз беруде. Жаңа білімді игеру мен қолдануда - оқылатын фактілер, негізгі мақсаттар, ережелер туралы нақты көріністер беру; жаңа білімді қабылдауға және бастапқы қорытындыларға әрі жүйелеуге жеткізу тапсырмалары болса, түсінуін тексеруде оқушы тақырып мазмұнын игерді ме немесе жоқ па екенін және түсінігімен байланысын белгілеу, табылған проблемаларды жою тапсырмалары қамтылмақ.
Держатели документа:
БҚУ
Б 82
Боранбаева, Г.
Сабақты тиімді жоспарлау - жоғары нәтижеге жетудің кепілі [Текст] / Г. Боранбаева // Математика және физика. - 2020. - №2. - Б. 7
Рубрики: Математика
Кл.слова (ненормированные):
жаңартылған білім -- сабақты жоспарлау -- оқыту әдістері -- зейін -- ойтолғаныс -- рефлексия
Аннотация: Мақалада математика пәнінен " Сабақты тиімді жоспарлау - жоғары нәтижеге жетудің кепілі" тақырыбында мақала берілген. Бүгінгі күні жаңартылыған білім беру мазмұнында оқыту мұғалімнің ой - пайымы мен ұстанымына ерекше маңыз беруде. Жаңа білімді игеру мен қолдануда - оқылатын фактілер, негізгі мақсаттар, ережелер туралы нақты көріністер беру; жаңа білімді қабылдауға және бастапқы қорытындыларға әрі жүйелеуге жеткізу тапсырмалары болса, түсінуін тексеруде оқушы тақырып мазмұнын игерді ме немесе жоқ па екенін және түсінігімен байланысын белгілеу, табылған проблемаларды жою тапсырмалары қамтылмақ.
Держатели документа:
БҚУ
148.
Подробнее
22.1
Х 15
Хайнешова , Ш. Т.
Бір айнымалысы бар сызықтық теңдеу. Мәндес теңдеулер [Текст] / Ш. Т. Хайнешова // Математика және физика. - 2020. - №2. - Б. 30 - 32
ББК 22.1
Рубрики: Математика
Кл.слова (ненормированные):
Бір айнымалысы бар сызықтық теңдеу. -- Мәндес теңдеулер -- сынып : 6 -- бөлгіштер -- еселіктер -- домино ойыны -- Мәңгіліе Ел
Аннотация: Мақалада математика пәнінен " Бір айнымалысы бар сызықтық теңдеу. Мәндес теңдеулер" тақырыбында 6 сыныпқа арналған сабақ жоспары берілген. Сабақ мақсаттары: Оқушылар бір айнымалысы бар сызықтық теңдеулерді шешуді меңгереді Оқушылар басым бөлігі: Оқушыларға бір айнымалысы бар сызықтық теңдеулерді шешуді үйренеді Кейбір оқушылар : Ережелерге сәйкес ізденісті қажет ететін есептерді шығара алады.
Держатели документа:
БҚУ
Х 15
Хайнешова , Ш. Т.
Бір айнымалысы бар сызықтық теңдеу. Мәндес теңдеулер [Текст] / Ш. Т. Хайнешова // Математика және физика. - 2020. - №2. - Б. 30 - 32
Рубрики: Математика
Кл.слова (ненормированные):
Бір айнымалысы бар сызықтық теңдеу. -- Мәндес теңдеулер -- сынып : 6 -- бөлгіштер -- еселіктер -- домино ойыны -- Мәңгіліе Ел
Аннотация: Мақалада математика пәнінен " Бір айнымалысы бар сызықтық теңдеу. Мәндес теңдеулер" тақырыбында 6 сыныпқа арналған сабақ жоспары берілген. Сабақ мақсаттары: Оқушылар бір айнымалысы бар сызықтық теңдеулерді шешуді меңгереді Оқушылар басым бөлігі: Оқушыларға бір айнымалысы бар сызықтық теңдеулерді шешуді үйренеді Кейбір оқушылар : Ережелерге сәйкес ізденісті қажет ететін есептерді шығара алады.
Держатели документа:
БҚУ
149.
Подробнее
22.1
А 57
Альмуратова , П. К.
Жай бөлшектерді, аралас сандарды көбейту. Өзара кері сандар [Текст] / П. К. Альмуратова // Математика және физика. - 2020. - №2. - Б. 33 - 35
ББК 22.1
Рубрики: Математика
Кл.слова (ненормированные):
жай бөлшектерді, аралас сандарды көбейту -- өзара кері сандар -- сынып: 6 -- рацианал сандармен арифметикалық амалдарды орындау -- лексика -- терминология -- топтық жұмыс -- бинго ойыны
Аннотация: Мақалада математика пәнінен " Жай бөлшектерді, аралас сандарды көбейту. Өзара кері сандар" тақырыбында ұзақ мерзімді жоспар бөлімі берілген. Сабақ мақсаттары: Оқушылар - рацианал сандарды қосу және азайту ережелерін пайдаланады;- рацианал сандарды көбейту және бөлу ережелерін пайдаланады;- амалдарды орындау ретімен орындайды; - өрнектің сандық мәнін табады.
Держатели документа:
БҚУ
А 57
Альмуратова , П. К.
Жай бөлшектерді, аралас сандарды көбейту. Өзара кері сандар [Текст] / П. К. Альмуратова // Математика және физика. - 2020. - №2. - Б. 33 - 35
Рубрики: Математика
Кл.слова (ненормированные):
жай бөлшектерді, аралас сандарды көбейту -- өзара кері сандар -- сынып: 6 -- рацианал сандармен арифметикалық амалдарды орындау -- лексика -- терминология -- топтық жұмыс -- бинго ойыны
Аннотация: Мақалада математика пәнінен " Жай бөлшектерді, аралас сандарды көбейту. Өзара кері сандар" тақырыбында ұзақ мерзімді жоспар бөлімі берілген. Сабақ мақсаттары: Оқушылар - рацианал сандарды қосу және азайту ережелерін пайдаланады;- рацианал сандарды көбейту және бөлу ережелерін пайдаланады;- амалдарды орындау ретімен орындайды; - өрнектің сандық мәнін табады.
Держатели документа:
БҚУ
150.
Подробнее
Жанай, Г. Т.
Үшбұрыш және оның түрлері [Текст] / Г. Т. Жанай // Математика және физика. - 2020. - №4. - С. 26 - 28
ББК 22.1
Рубрики: Математика
Аннотация: Мақалада математика пәнінен"Үшбұрыш және оның түрлері" тақырыбында ұзақ мерзімді жоспар берілген. Сабақ мақсаттары барлық оқушылар : Үшбұрыш анықтамасын және оның элементтерін біледі Үшбұрыштың түрлерін анықтай алады және ажыратады Оқушылардың басым бөлігі: Құрамында дәрежелері бар өрнектерді түрлендіруге болатынын үйренеді Кейбір оқушылар: Ережелерге сәйкес ізденісті қажет ететін есептерді шығара алады.
Держатели документа:
БҚУ
Жанай, Г. Т.
Үшбұрыш және оның түрлері [Текст] / Г. Т. Жанай // Математика және физика. - 2020. - №4. - С. 26 - 28
Рубрики: Математика
Аннотация: Мақалада математика пәнінен"Үшбұрыш және оның түрлері" тақырыбында ұзақ мерзімді жоспар берілген. Сабақ мақсаттары барлық оқушылар : Үшбұрыш анықтамасын және оның элементтерін біледі Үшбұрыштың түрлерін анықтай алады және ажыратады Оқушылардың басым бөлігі: Құрамында дәрежелері бар өрнектерді түрлендіруге болатынын үйренеді Кейбір оқушылар: Ережелерге сәйкес ізденісті қажет ететін есептерді шығара алады.
Держатели документа:
БҚУ
Page 15, Results: 455