Choice of metadata Статьи ППС
Page 17, Results: 167
Report on unfulfilled requests: 0
161.
Подробнее
Б 20
Балтабаева, Н. С.
Түркі халықтарына ортақ эпикалық шығармаларында полигамиялық некенің көркем бейнеленуі [Текст] / Н. С. Балтабаева, Н. А. Мажиева // А.С. Қыдыршаевтың 60 жас мерейтойына арналған «Қазіргі қоғамдағы және білім беру саласындағы шешендіктанудың өзекті мәселелері» атты халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференцияның материалдары. - Орал, 2023. - Т.2. - 17 қараша. - Б. 62-66.
ББК 82
Рубрики: Фольклор. Фольклористика
Кл.слова (ненормированные):
эпостық жырлар -- қазақ эпостар -- Полигамиялық неке -- Полигамия -- Эпос -- көркемдеу тәсілдері -- наным-сенім -- салт-дәстүр -- Қазақ халқы
Аннотация: Түркі халықтарының фольклорындағы елеулі жанрдың бірі – эпостық жырлар. Әйтсе де қазақ эпостарының сан алуан сипаттары мен кейбір қырлары әлі де түбегейлі зерттеле қоймағаны белгілі. Мақала қазақ эпостарында кездесетін полигамиялық неке түріне жан-жақты барлау жасалды. Қазақ және әлем эпостарындағы полигамиялық неке түрінің ерекшеліктері туралы толыққанды тың пайымдаулар жасалған. Осы мәселенің қазақ тарихындағы түп- тамырын тереңдей қарастыру, дәстүр жалғастығын анықтау, қазақ эпостарында көріну жағдайларын талдау, қазақы тұрмыс-тіршіліктің тағы бір қырын түбегейлі танып, өзіндік ерекшеліктері туралы айтылады.
Держатели документа:
ЗКУ
Доп.точки доступа:
Мажиева, Н.А.
Б 20
Балтабаева, Н. С.
Түркі халықтарына ортақ эпикалық шығармаларында полигамиялық некенің көркем бейнеленуі [Текст] / Н. С. Балтабаева, Н. А. Мажиева // А.С. Қыдыршаевтың 60 жас мерейтойына арналған «Қазіргі қоғамдағы және білім беру саласындағы шешендіктанудың өзекті мәселелері» атты халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференцияның материалдары. - Орал, 2023. - Т.2. - 17 қараша. - Б. 62-66.
Рубрики: Фольклор. Фольклористика
Кл.слова (ненормированные):
эпостық жырлар -- қазақ эпостар -- Полигамиялық неке -- Полигамия -- Эпос -- көркемдеу тәсілдері -- наным-сенім -- салт-дәстүр -- Қазақ халқы
Аннотация: Түркі халықтарының фольклорындағы елеулі жанрдың бірі – эпостық жырлар. Әйтсе де қазақ эпостарының сан алуан сипаттары мен кейбір қырлары әлі де түбегейлі зерттеле қоймағаны белгілі. Мақала қазақ эпостарында кездесетін полигамиялық неке түріне жан-жақты барлау жасалды. Қазақ және әлем эпостарындағы полигамиялық неке түрінің ерекшеліктері туралы толыққанды тың пайымдаулар жасалған. Осы мәселенің қазақ тарихындағы түп- тамырын тереңдей қарастыру, дәстүр жалғастығын анықтау, қазақ эпостарында көріну жағдайларын талдау, қазақы тұрмыс-тіршіліктің тағы бір қырын түбегейлі танып, өзіндік ерекшеліктері туралы айтылады.
Держатели документа:
ЗКУ
Доп.точки доступа:
Мажиева, Н.А.
162.
Подробнее
С 40
Сисенбаева, А. К.
Көне түркі жазба ескерткіштеріндегі ономастика: талдау және ерекшеліктері [Текст] / А. К. Сисенбаева // А.С. Қыдыршаевтың 60 жас мерейтойына арналған «Қазіргі қоғамдағы және білім беру саласындағы шешендіктанудың өзекті мәселелері» атты халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференцияның материалдары. - Орал, 2023. - Т.2. - 17 қараша. - Б. 249-254.
ББК 81.2
Рубрики: Языкознание
Кл.слова (ненормированные):
ономастика -- антропонимдер -- синхрония -- диахрония -- этимологиялық талдау -- қазіргі лингвистика -- лексикография -- топонимика
Аннотация: Түркия, Орталық Азия, Сібір және басқа да аумақтарды қоса алғанда, кең аймақта таралған түркі тілдеріндегі ономастиканы зерттеу ерекше қызығушылық тудыруда. Бұл зерттеу Еуразияның мәдени және лингвистикалық ландшафтының маңызды бөлігі болып табылатын түркі тілдеріндегі ономастиканы талдауға арналған. Түркі тілдерінің ономастикасы осы ұлттар тобының этникалық және мәдени тарихының байлығын көрсетеді.Бұл мақалада түркі тілдеріндегі атаулар жүйесініңқұрылымы зерттелді. Әр түрлі түркі диалектілеріндегі ономастиканың ерекшеліктері талдана отырып, оларды әртүрлі аспектілердеқарастырылды.Түркі тілдеріндегі ономастикалық жүйелердің қалыптасуына тарихи, мәдени және әлеуметтік факторлардың әсері талданды.Ономастиканың практикалық аспектілерін қарастыру, мысалы, қазіргі лингвистикалық ортаға атауларды бейімдеу, сондай-ақ ономастиканы лексикографияда, топонимикада және тарих пен мәдениетте зерттелді. Осы мақсаттарға жету үшін ономастика, компаративті лингвистика, тарихи лингвистика және этнолингвистиканы талдау әдістері қолданылды
Держатели документа:
ЗКУ
С 40
Сисенбаева, А. К.
Көне түркі жазба ескерткіштеріндегі ономастика: талдау және ерекшеліктері [Текст] / А. К. Сисенбаева // А.С. Қыдыршаевтың 60 жас мерейтойына арналған «Қазіргі қоғамдағы және білім беру саласындағы шешендіктанудың өзекті мәселелері» атты халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференцияның материалдары. - Орал, 2023. - Т.2. - 17 қараша. - Б. 249-254.
Рубрики: Языкознание
Кл.слова (ненормированные):
ономастика -- антропонимдер -- синхрония -- диахрония -- этимологиялық талдау -- қазіргі лингвистика -- лексикография -- топонимика
Аннотация: Түркия, Орталық Азия, Сібір және басқа да аумақтарды қоса алғанда, кең аймақта таралған түркі тілдеріндегі ономастиканы зерттеу ерекше қызығушылық тудыруда. Бұл зерттеу Еуразияның мәдени және лингвистикалық ландшафтының маңызды бөлігі болып табылатын түркі тілдеріндегі ономастиканы талдауға арналған. Түркі тілдерінің ономастикасы осы ұлттар тобының этникалық және мәдени тарихының байлығын көрсетеді.Бұл мақалада түркі тілдеріндегі атаулар жүйесініңқұрылымы зерттелді. Әр түрлі түркі диалектілеріндегі ономастиканың ерекшеліктері талдана отырып, оларды әртүрлі аспектілердеқарастырылды.Түркі тілдеріндегі ономастикалық жүйелердің қалыптасуына тарихи, мәдени және әлеуметтік факторлардың әсері талданды.Ономастиканың практикалық аспектілерін қарастыру, мысалы, қазіргі лингвистикалық ортаға атауларды бейімдеу, сондай-ақ ономастиканы лексикографияда, топонимикада және тарих пен мәдениетте зерттелді. Осы мақсаттарға жету үшін ономастика, компаративті лингвистика, тарихи лингвистика және этнолингвистиканы талдау әдістері қолданылды
Держатели документа:
ЗКУ
163.
Подробнее
К 11
Қыдыршаев, А. С.
Қазақ шешен-би сөздерінің тағылымы [Текст] / А. С. Қыдыршаев, Ж. С. Қыдыршаев, М. А. Қыдыршаев // А.С. Қыдыршаевтың 60 жас мерейтойына арналған «Қазіргі қоғамдағы және білім беру саласындағы шешендіктанудың өзекті мәселелері» атты халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференцияның материалдары. - Орал, 2023. - Т.1. - 17 қараша. - Б. 59-67.
ББК 83.7
Рубрики: Ораторское искусство
Кл.слова (ненормированные):
шешен-би -- Жақсы сөз -- шешендік сөз -- аталы сөз -- өсиет сөз -- көсем сөз -- шешендіктану -- Шешендік өнер -- риторика -- Шешендіктің басты қағидалары -- Риторикалық мәдениет
Аннотация: Түркі әлемінде де, Ұлы Дала елінде де, еуропа төрінде де бірегей даналардың дуалы аузынан шығып, ұрпағына мирас болып қалған құнды ойлардың күллісі сөз құдіреті арқылы берілетіні мәлім. Ал даналар дүниеге келтірген құндылықтардың бірден-бір заңды мұрагері – сол халықтың өзі. Демек, халық даналығы – ұлттық сана межесі, ой-өріс тұнбасы. Олай болса, халық даналығы – тілінде. Тексіздік – тілсіздіктен. Егер де тіл мүмкіндігі шектеліп, сөз байлығы мен көркемдігі, оралымдығы жетіспей жатса, даналық ой-пікір де шарықтап дамымақ емес. Ендеше даналықты білдіретін түйін-тұжырымдар, ұғым-түсініктер сапына аталы сөз, мақал-мәтел, қанатты сөз, нақыл сөз, шешен сөз, өсиет сөздерді қосар едік. Бұлар – даналық пен парасаттылықтан туындаған терең ой, логикалық тұжырым, философиялық толғаныс, дүниетаным, өмір тәжірибесі, тағылым-тәлім көріністері, көркем сөзбен көмкерілген қалыптасқан тіркес, шағын мәтін, қысқа да нұсқа ой үзіктері
Держатели документа:
ЗКУ
Доп.точки доступа:
Қыдыршаев, Ж.С.
Қыдыршаев, М.А.
К 11
Қыдыршаев, А. С.
Қазақ шешен-би сөздерінің тағылымы [Текст] / А. С. Қыдыршаев, Ж. С. Қыдыршаев, М. А. Қыдыршаев // А.С. Қыдыршаевтың 60 жас мерейтойына арналған «Қазіргі қоғамдағы және білім беру саласындағы шешендіктанудың өзекті мәселелері» атты халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференцияның материалдары. - Орал, 2023. - Т.1. - 17 қараша. - Б. 59-67.
Рубрики: Ораторское искусство
Кл.слова (ненормированные):
шешен-би -- Жақсы сөз -- шешендік сөз -- аталы сөз -- өсиет сөз -- көсем сөз -- шешендіктану -- Шешендік өнер -- риторика -- Шешендіктің басты қағидалары -- Риторикалық мәдениет
Аннотация: Түркі әлемінде де, Ұлы Дала елінде де, еуропа төрінде де бірегей даналардың дуалы аузынан шығып, ұрпағына мирас болып қалған құнды ойлардың күллісі сөз құдіреті арқылы берілетіні мәлім. Ал даналар дүниеге келтірген құндылықтардың бірден-бір заңды мұрагері – сол халықтың өзі. Демек, халық даналығы – ұлттық сана межесі, ой-өріс тұнбасы. Олай болса, халық даналығы – тілінде. Тексіздік – тілсіздіктен. Егер де тіл мүмкіндігі шектеліп, сөз байлығы мен көркемдігі, оралымдығы жетіспей жатса, даналық ой-пікір де шарықтап дамымақ емес. Ендеше даналықты білдіретін түйін-тұжырымдар, ұғым-түсініктер сапына аталы сөз, мақал-мәтел, қанатты сөз, нақыл сөз, шешен сөз, өсиет сөздерді қосар едік. Бұлар – даналық пен парасаттылықтан туындаған терең ой, логикалық тұжырым, философиялық толғаныс, дүниетаным, өмір тәжірибесі, тағылым-тәлім көріністері, көркем сөзбен көмкерілген қалыптасқан тіркес, шағын мәтін, қысқа да нұсқа ой үзіктері
Держатели документа:
ЗКУ
Доп.точки доступа:
Қыдыршаев, Ж.С.
Қыдыршаев, М.А.
164.
Подробнее
К 11
Қыдыршаев, А. С.
Махамбет поэзиясының тілі – XIV ғасырдағы көне қыпшақ тілінің ұлттық сипаттағы заңды жалғасы [Текст] / А. С. Қыдыршаев, М. Б. Сабыр // А.С. Қыдыршаевтың 60 жас мерейтойына арналған «Қазіргі қоғамдағы және білім беру саласындағы шешендіктанудың өзекті мәселелері» атты халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференцияның материалдары. - Орал, 2023. - Т.1. - 17 қараша. - Б. 77-79.
ББК 83
Рубрики: Литературоведение
Кл.слова (ненормированные):
Қазақ ауыз әдебиеті -- ақын -- Махамбет -- Доспамбет -- Қазтуған -- Ақтамберді -- Махамбет поэзиясы -- әдеби
Аннотация: Қазақ ауыз әдебиетінің төрінен орын алатын жыр дүлдүлі, жауынгер ақын Махамбеттің өлеңдерін оқысаңыз, көз алдыңа қан майданда алдаспандары жарқылдап, сақсыры қанға толса да, ереуіл аттарының үстінен түспей, жауға өліспей беріспейтін ерлер елес береді. Қазақ әдебиетіндегі жауынгерлік дәстүр «түркі елі үшін, түн ұйықтамаған, күндіз отырмаған, қара терін төгіп, қызыл қанын жүгірткен» сонау Күлтегін заманынан бастау алып, Доспамбет, Қазтуған, Ақтамберді жыраулармен жалғасып, жаңа ұлттық бағытта дамып, XIX ғасырда Махамбет ақынның кеудесінен от болып төгіліп, ұран болып өріліп, елім деп егіліп, қалың қазақты азаттық үшін күреске шақырды
Держатели документа:
ЗКУ
Доп.точки доступа:
Сабыр, М.Б.
К 11
Қыдыршаев, А. С.
Махамбет поэзиясының тілі – XIV ғасырдағы көне қыпшақ тілінің ұлттық сипаттағы заңды жалғасы [Текст] / А. С. Қыдыршаев, М. Б. Сабыр // А.С. Қыдыршаевтың 60 жас мерейтойына арналған «Қазіргі қоғамдағы және білім беру саласындағы шешендіктанудың өзекті мәселелері» атты халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференцияның материалдары. - Орал, 2023. - Т.1. - 17 қараша. - Б. 77-79.
Рубрики: Литературоведение
Кл.слова (ненормированные):
Қазақ ауыз әдебиеті -- ақын -- Махамбет -- Доспамбет -- Қазтуған -- Ақтамберді -- Махамбет поэзиясы -- әдеби
Аннотация: Қазақ ауыз әдебиетінің төрінен орын алатын жыр дүлдүлі, жауынгер ақын Махамбеттің өлеңдерін оқысаңыз, көз алдыңа қан майданда алдаспандары жарқылдап, сақсыры қанға толса да, ереуіл аттарының үстінен түспей, жауға өліспей беріспейтін ерлер елес береді. Қазақ әдебиетіндегі жауынгерлік дәстүр «түркі елі үшін, түн ұйықтамаған, күндіз отырмаған, қара терін төгіп, қызыл қанын жүгірткен» сонау Күлтегін заманынан бастау алып, Доспамбет, Қазтуған, Ақтамберді жыраулармен жалғасып, жаңа ұлттық бағытта дамып, XIX ғасырда Махамбет ақынның кеудесінен от болып төгіліп, ұран болып өріліп, елім деп егіліп, қалың қазақты азаттық үшін күреске шақырды
Держатели документа:
ЗКУ
Доп.точки доступа:
Сабыр, М.Б.
165.
Подробнее
К 38
Қият, А.
Бопай ханым Қасымқызының тарихтағы бейнесі: деректерді талдау [Текст] / А. Қият // БҚУ хабаршысы. - 2025. - №1. - Б. 231-246.
ББК 63
Рубрики: История
Кл.слова (ненормированные):
Төре -- сұлтан -- ханым -- Түркістан -- округ -- көтеріліс -- шежіре
Аннотация: Қазақ тарихында қандай оқиға орын алмасын әйелдердің рөлі көріне бермейді. Патриархаттық құрылымда өмір сүрген қазақ қауымында ат жалын тартып тізгін ұстаған жауынгерлердің батырларға айналуы мен қолбасшылардың ерліктері аңыздар мен жыр-дастандарда баяндалып, әйелдер қазан-ошақ пен бала тәрбиесінің айналасында қалып қояды. Хан-сұлтандардан бастап қатардағы жауынгердің тылында отбасының хал-ахуалы әйелдердің қолында болды. Сөйте тұра, отбасында ғана емес, күллі әулетте құрметке ие болып, сөзін өткізе білген қазақ әйелдері аз емес-ті. Біздің мақаламыз осындай сый-құрметтің иесі Бопай ханым Қасымқызына арналып отыр. Зерттеу барысында Бопай ханымның тарихи бейнесі айшықталып, аңыз бен ақиқаттың арасын ажыратуымызға мүмкіндік туды. Оның Кенесары хан бастаған ұлт-азаттық күресіндегі орны айқындалды. Сайып келгенде, Бопайдың елдегі беделі оның бірбетекей ер мінезділігінің арқасында екендігіне көзіміз жетті. Әрине, оның төре тұқымынан шыққан тегі мен «ханым» статусы да рөл ойнады. Мақаланың бір жаңалығы, Бопай ханымның отбасының тағдырынан хабар береді. Оның алты ұлынан тараған немере-шөберелерінің есімдері тұңғыш рет жарияланып отыр
Держатели документа:
ЗКУ
К 38
Қият, А.
Бопай ханым Қасымқызының тарихтағы бейнесі: деректерді талдау [Текст] / А. Қият // БҚУ хабаршысы. - 2025. - №1. - Б. 231-246.
Рубрики: История
Кл.слова (ненормированные):
Төре -- сұлтан -- ханым -- Түркістан -- округ -- көтеріліс -- шежіре
Аннотация: Қазақ тарихында қандай оқиға орын алмасын әйелдердің рөлі көріне бермейді. Патриархаттық құрылымда өмір сүрген қазақ қауымында ат жалын тартып тізгін ұстаған жауынгерлердің батырларға айналуы мен қолбасшылардың ерліктері аңыздар мен жыр-дастандарда баяндалып, әйелдер қазан-ошақ пен бала тәрбиесінің айналасында қалып қояды. Хан-сұлтандардан бастап қатардағы жауынгердің тылында отбасының хал-ахуалы әйелдердің қолында болды. Сөйте тұра, отбасында ғана емес, күллі әулетте құрметке ие болып, сөзін өткізе білген қазақ әйелдері аз емес-ті. Біздің мақаламыз осындай сый-құрметтің иесі Бопай ханым Қасымқызына арналып отыр. Зерттеу барысында Бопай ханымның тарихи бейнесі айшықталып, аңыз бен ақиқаттың арасын ажыратуымызға мүмкіндік туды. Оның Кенесары хан бастаған ұлт-азаттық күресіндегі орны айқындалды. Сайып келгенде, Бопайдың елдегі беделі оның бірбетекей ер мінезділігінің арқасында екендігіне көзіміз жетті. Әрине, оның төре тұқымынан шыққан тегі мен «ханым» статусы да рөл ойнады. Мақаланың бір жаңалығы, Бопай ханымның отбасының тағдырынан хабар береді. Оның алты ұлынан тараған немере-шөберелерінің есімдері тұңғыш рет жарияланып отыр
Держатели документа:
ЗКУ
166.
Подробнее
З-12
Заңәділұлы, Н.
Алтын орданың мемлекеттік идеологиясы ретінде ясауи ілімі (Қытай зерттеулері негізінде) [Текст] / Н. Заңәділұлы, Б. Сайфунов // БҚУ хабаршысы. - 2025. - №1. - Б. 285-302.
ББК 63
Рубрики: История
Кл.слова (ненормированные):
Алтын Орда -- Ислам діні -- Берке хан -- Өзбек хан -- Кубравийа тариқаты -- Ясауи тариқаты -- Ұлы жосық (Ұлы заң)
Аннотация: Алтын Орда - Жошы ұлысы негізінде құрылған мемлекет. Алтын Орда мемлекетінің хандарынан алғашқы болып Берке хан Ислам дінін қабылдады. Өзбек хан тұсында Ислам діні мемлекеттік дінге айналды. Тарихи тұрғыдан қарасақ, Алтын Орда мемлекетінің исламдану үдерісі мемлекеттік деңгейде өте жүйелі түрде жүзеге асырылды. Бұл үдерісте сопылық бағытты ұстанатын Хорезм мұсылмандарының рөлі ерекше болған. Алайда Қожа Ахмет Ясауи (1041-1166) [1; 2; 3] негізін қалаған Ясауи тариқаты маңызды рөл атқарды. Алтын Орда хандары Ислам дінін мемлекеттік дін етіп, Ясауи мектебінің ұстанымдарын мемлекеттік идеологияға айналдыру арқылы тұтас Жошы ұлысының бірлігін қамтамасыз ете алды. Ясауи ілімін ұстану арқылы көшпелі тұрмыс-салт Исламмен үндесіп ұлыстың негізін құрайтын моңғол-қыпшақ руларының қолдауына ие болды. Алтын Орда мемлекетінің ұзақ уақыт өмір сүруінің және Жошы әулеті билігінің Алтын Ордадан тарған хандықтарда да Ясауи ілімі сәулесін шашып тұрды. Көркейген ислам мәдениетімен Ясауи жолын ұстануының арқасында Алтын Орда мемлекеті парсы, орыс және тағы басқа мәдениеттерге жұтылмай түркілік реңін сақтап қалды. Мақалада Берке хан мен Өзбек хан дәуіріндегі тарихи үдерістер кеңінен қарастырылып, олардың билігі тұсында қалыптасқан саяси, діни және мәдени жетістіктерге назар аударылады. Әсіресе, Ясауи ілімін ұстану Алтын Орда мемлекетінің дамуына тигізген ықпалы ерекше атап өтіледі. Мақалада тақырыбымызға қатысты қытай зерттеулеріне айрықша мән беріліп, осы тақырыпқа қатысты қытай тарихшыларының еңбектері егжей-тегжейлі талданған. Сонымен қатар, салыстырмалы талдау әдісі қолданылып, Берке хан мен Өзбек хан дәуіріндегі исламның таралуы, құқықтық жүйенің өзгеруі және мәдени алмасу үдерістері салыстырылып сипатталады. Бұл тәсіл тарихи деректердің объективтілігін қамтамасыз етіп, Алтын Орда тарихын тереңірек түсінуде жаңа ғылыми көзқарас қалыптастыруға мүмкіндік береді.
Держатели документа:
ЗКУ
Доп.точки доступа:
Сайфунов, Б.
З-12
Заңәділұлы, Н.
Алтын орданың мемлекеттік идеологиясы ретінде ясауи ілімі (Қытай зерттеулері негізінде) [Текст] / Н. Заңәділұлы, Б. Сайфунов // БҚУ хабаршысы. - 2025. - №1. - Б. 285-302.
Рубрики: История
Кл.слова (ненормированные):
Алтын Орда -- Ислам діні -- Берке хан -- Өзбек хан -- Кубравийа тариқаты -- Ясауи тариқаты -- Ұлы жосық (Ұлы заң)
Аннотация: Алтын Орда - Жошы ұлысы негізінде құрылған мемлекет. Алтын Орда мемлекетінің хандарынан алғашқы болып Берке хан Ислам дінін қабылдады. Өзбек хан тұсында Ислам діні мемлекеттік дінге айналды. Тарихи тұрғыдан қарасақ, Алтын Орда мемлекетінің исламдану үдерісі мемлекеттік деңгейде өте жүйелі түрде жүзеге асырылды. Бұл үдерісте сопылық бағытты ұстанатын Хорезм мұсылмандарының рөлі ерекше болған. Алайда Қожа Ахмет Ясауи (1041-1166) [1; 2; 3] негізін қалаған Ясауи тариқаты маңызды рөл атқарды. Алтын Орда хандары Ислам дінін мемлекеттік дін етіп, Ясауи мектебінің ұстанымдарын мемлекеттік идеологияға айналдыру арқылы тұтас Жошы ұлысының бірлігін қамтамасыз ете алды. Ясауи ілімін ұстану арқылы көшпелі тұрмыс-салт Исламмен үндесіп ұлыстың негізін құрайтын моңғол-қыпшақ руларының қолдауына ие болды. Алтын Орда мемлекетінің ұзақ уақыт өмір сүруінің және Жошы әулеті билігінің Алтын Ордадан тарған хандықтарда да Ясауи ілімі сәулесін шашып тұрды. Көркейген ислам мәдениетімен Ясауи жолын ұстануының арқасында Алтын Орда мемлекеті парсы, орыс және тағы басқа мәдениеттерге жұтылмай түркілік реңін сақтап қалды. Мақалада Берке хан мен Өзбек хан дәуіріндегі тарихи үдерістер кеңінен қарастырылып, олардың билігі тұсында қалыптасқан саяси, діни және мәдени жетістіктерге назар аударылады. Әсіресе, Ясауи ілімін ұстану Алтын Орда мемлекетінің дамуына тигізген ықпалы ерекше атап өтіледі. Мақалада тақырыбымызға қатысты қытай зерттеулеріне айрықша мән беріліп, осы тақырыпқа қатысты қытай тарихшыларының еңбектері егжей-тегжейлі талданған. Сонымен қатар, салыстырмалы талдау әдісі қолданылып, Берке хан мен Өзбек хан дәуіріндегі исламның таралуы, құқықтық жүйенің өзгеруі және мәдени алмасу үдерістері салыстырылып сипатталады. Бұл тәсіл тарихи деректердің объективтілігін қамтамасыз етіп, Алтын Орда тарихын тереңірек түсінуде жаңа ғылыми көзқарас қалыптастыруға мүмкіндік береді.
Держатели документа:
ЗКУ
Доп.точки доступа:
Сайфунов, Б.
167.
Подробнее
М 12
Маңғыстау облысында үстірт арқарының (Ovis Vignei Arkal) таралуы мен экологиялық жағдайы [Текст] / Ж. М. Карагойшин, С. А. Бекеева, Д. Т. Утеулиева [и др.] // БҚУ хабаршысы. - 2025. - №1. - Б. 521-533.
ББК 28.088л6
Рубрики: Заповедники. Заказники. Национальные парки
Кл.слова (ненормированные):
фауна -- табиғи қаумал -- популяция -- уриал -- муфлон -- құлжа -- саулық -- қозықа -- көкпек
Аннотация: Мақалада Маңғыстау облысында мекендейтін Үстірт арқарының таралуы мен саны және тіршілік ортасында жүргізілген экологиялық зерттеулердің нәтижелері келтірілген. Үстірт арқары Қазақстанда тек Маңғыстау облысының аумағында, соның ішінде тау ойпаттарында, тау жоталарының тік беткейлерінде, аласа таулар мен тау бастарында мекендейді. Үстірт арқары немесе Маңғыстау облысындағы Үстірт уриалы Үстірттің шыңдарында; Маңғышлақ түбегінің, сондай-ақ таулы ландшафт сақталған Каспий теңізінің бірқатар жағалау учаскелерінде кең таралған. Жыл сайын Маңғыстау облысы аумағында мекендейтін Үстірт арқарының есебі алынып, мониторинг жүргізілді. 2022 жылғы зерттеулер бойынша тау жоталарында 3019 дарақ Үстірт арқары есепке алынса, 2021 жылмен салыстырғанда бұл жұптұяқтылардың саны 25,17% - ға өскендігін көрсетеді. Үстірт пен Маңғышлақта, оның ішінде Үстірт қорығының аумағында 607, «Қызылсай» өлкелік паркі аумағында және іргелес жатқан жерлерде – 1836, қалған аумақта 576 Үстірт арқары мекендейді. Үстірт арқары Қазақстан, Түркіменстан және Өзбекстан аумағында саны жыл сайын азайып бара жатырған 3 санаттағы сирек кездесетін түр ретінде 3 елдің де Қызыл кітабына енгізілген. Үстірт арқары санының жыл сайынғы өсуі, мекендейтін жерлерінде тиісті қорғауды ұйымдастырумен байланысты: тіршілік ету ортасының көп бөлігі республикалық, жергілікті маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтар құрамына кіреді. Оларды қорғау мақсатында таралатын аумақтарын қорғауға алып кеңейту және экологиялық жағдайы бұзылған аймақтарды қайтадан қалпына келтіру шараларды жүргізу.
Держатели документа:
ЗКУ
Доп.точки доступа:
Карагойшин, Ж.М.
Бекеева, С.А.
Утеулиева, Д.Т.
Акимжанов, Д.Ш.
Акоев, М.Т.
М 12
Маңғыстау облысында үстірт арқарының (Ovis Vignei Arkal) таралуы мен экологиялық жағдайы [Текст] / Ж. М. Карагойшин, С. А. Бекеева, Д. Т. Утеулиева [и др.] // БҚУ хабаршысы. - 2025. - №1. - Б. 521-533.
Рубрики: Заповедники. Заказники. Национальные парки
Кл.слова (ненормированные):
фауна -- табиғи қаумал -- популяция -- уриал -- муфлон -- құлжа -- саулық -- қозықа -- көкпек
Аннотация: Мақалада Маңғыстау облысында мекендейтін Үстірт арқарының таралуы мен саны және тіршілік ортасында жүргізілген экологиялық зерттеулердің нәтижелері келтірілген. Үстірт арқары Қазақстанда тек Маңғыстау облысының аумағында, соның ішінде тау ойпаттарында, тау жоталарының тік беткейлерінде, аласа таулар мен тау бастарында мекендейді. Үстірт арқары немесе Маңғыстау облысындағы Үстірт уриалы Үстірттің шыңдарында; Маңғышлақ түбегінің, сондай-ақ таулы ландшафт сақталған Каспий теңізінің бірқатар жағалау учаскелерінде кең таралған. Жыл сайын Маңғыстау облысы аумағында мекендейтін Үстірт арқарының есебі алынып, мониторинг жүргізілді. 2022 жылғы зерттеулер бойынша тау жоталарында 3019 дарақ Үстірт арқары есепке алынса, 2021 жылмен салыстырғанда бұл жұптұяқтылардың саны 25,17% - ға өскендігін көрсетеді. Үстірт пен Маңғышлақта, оның ішінде Үстірт қорығының аумағында 607, «Қызылсай» өлкелік паркі аумағында және іргелес жатқан жерлерде – 1836, қалған аумақта 576 Үстірт арқары мекендейді. Үстірт арқары Қазақстан, Түркіменстан және Өзбекстан аумағында саны жыл сайын азайып бара жатырған 3 санаттағы сирек кездесетін түр ретінде 3 елдің де Қызыл кітабына енгізілген. Үстірт арқары санының жыл сайынғы өсуі, мекендейтін жерлерінде тиісті қорғауды ұйымдастырумен байланысты: тіршілік ету ортасының көп бөлігі республикалық, жергілікті маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтар құрамына кіреді. Оларды қорғау мақсатында таралатын аумақтарын қорғауға алып кеңейту және экологиялық жағдайы бұзылған аймақтарды қайтадан қалпына келтіру шараларды жүргізу.
Держатели документа:
ЗКУ
Доп.точки доступа:
Карагойшин, Ж.М.
Бекеева, С.А.
Утеулиева, Д.Т.
Акимжанов, Д.Ш.
Акоев, М.Т.
Page 17, Results: 167