Электронный каталог


 

Choice of metadata Статьи

Page 2, Results: 29

Report on unfulfilled requests: 0

68(5каз)
К 12

Қайратұлы , Б.
    Отан қорғау-ардың ісі [Текст] / Б. Қайратұлы // EGEMEN QAZAQSTAN . - 9 қаңтар. - 2019. - Б. 1,5
ББК 68(5каз)

Рубрики: Военное дело. Военная наука

Кл.слова (ненормированные):
Отанды қорғау -- қазақстан азаматтары -- әскери борыш -- мұрат мөңкеұлы -- астана -- әскери қызмет -- дәрігерлік комиссия -- ақмола облысы -- салауатты өмір сүру -- спортпен шұғылдану
Аннотация: Жылына екі дүркін Қазақстан азаматтарын әскери борышын өтеуге жинайтын маусымдық есепке көз жүгіртсек, әр маусымда орта есеппен 40 мыңға жуық бозбала шақырылса, осылардың үштен бірі ғана әскерге аттанады екен. Мысалы, өткен жылдың алғашқы шақырылымы кезінде армия қатарына алынған 17 мыңға жуық сарбаздың 6000-нан астамы Қазақстан Қарулы Күштеріне, 7000 мыңға жуығы Ұлттық ұланға, 4000-ы ел шекарасын қорғауға, 300-і мемлекеттік күзет қызметіне алынғаны жайлы ақпармен қанықтық. Осы орайда әскер қатарына шақырылғандардың үштен екісі не себепті Отан қорғау міндетінен босатылуда деген сұрақ туындайды
Держатели документа:
БҚМУ

Қайратұлы , Б. Отан қорғау-ардың ісі [Текст] / Б. Қайратұлы // EGEMEN QAZAQSTAN . - 9 қаңтар. - 2019.- Б.1,5

11.

Қайратұлы , Б. Отан қорғау-ардың ісі [Текст] / Б. Қайратұлы // EGEMEN QAZAQSTAN . - 9 қаңтар. - 2019.- Б.1,5


68(5каз)
К 12

Қайратұлы , Б.
    Отан қорғау-ардың ісі [Текст] / Б. Қайратұлы // EGEMEN QAZAQSTAN . - 9 қаңтар. - 2019. - Б. 1,5
ББК 68(5каз)

Рубрики: Военное дело. Военная наука

Кл.слова (ненормированные):
Отанды қорғау -- қазақстан азаматтары -- әскери борыш -- мұрат мөңкеұлы -- астана -- әскери қызмет -- дәрігерлік комиссия -- ақмола облысы -- салауатты өмір сүру -- спортпен шұғылдану
Аннотация: Жылына екі дүркін Қазақстан азаматтарын әскери борышын өтеуге жинайтын маусымдық есепке көз жүгіртсек, әр маусымда орта есеппен 40 мыңға жуық бозбала шақырылса, осылардың үштен бірі ғана әскерге аттанады екен. Мысалы, өткен жылдың алғашқы шақырылымы кезінде армия қатарына алынған 17 мыңға жуық сарбаздың 6000-нан астамы Қазақстан Қарулы Күштеріне, 7000 мыңға жуығы Ұлттық ұланға, 4000-ы ел шекарасын қорғауға, 300-і мемлекеттік күзет қызметіне алынғаны жайлы ақпармен қанықтық. Осы орайда әскер қатарына шақырылғандардың үштен екісі не себепті Отан қорғау міндетінен босатылуда деген сұрақ туындайды
Держатели документа:
БҚМУ

74
К 27

Қаршығақызы, Т.
    Мұрат Мөңкеұлы: "Үш қиян" [Текст] / Т. Қаршығақызы // Қазақ әдебиеті және мемлкеттік тіл. - 2019. - №1. - Б. 12-13.
ББК 74

Рубрики: Білім беру.

Кл.слова (ненормированные):
Мөңкеұлы -- "Үш қиян" -- сабақ -- өлең -- ел -- оқу -- шығарма
Аннотация: Мақалада Мұрат Мөңкеұлының "Үш қиян" шығарма туралы ашық сабақ берілген.
Держатели документа:
М.Өтемісов атындағы БҚМУ.

Қаршығақызы, Т. Мұрат Мөңкеұлы: "Үш қиян" [Текст] / Т. Қаршығақызы // Қазақ әдебиеті және мемлкеттік тіл. - 2019. - №1.- Б.12-13.

12.

Қаршығақызы, Т. Мұрат Мөңкеұлы: "Үш қиян" [Текст] / Т. Қаршығақызы // Қазақ әдебиеті және мемлкеттік тіл. - 2019. - №1.- Б.12-13.


74
К 27

Қаршығақызы, Т.
    Мұрат Мөңкеұлы: "Үш қиян" [Текст] / Т. Қаршығақызы // Қазақ әдебиеті және мемлкеттік тіл. - 2019. - №1. - Б. 12-13.
ББК 74

Рубрики: Білім беру.

Кл.слова (ненормированные):
Мөңкеұлы -- "Үш қиян" -- сабақ -- өлең -- ел -- оқу -- шығарма
Аннотация: Мақалада Мұрат Мөңкеұлының "Үш қиян" шығарма туралы ашық сабақ берілген.
Держатели документа:
М.Өтемісов атындағы БҚМУ.

83
Б 82

Боранқұлова, Ж.
    Мөңке би мен ұлы Абай: поэзиясының ұқсастығы [Текст] / Ж. Боранқұлова // Қазақ әдебиеті және мемлекеттік тіл. - №2.-наурыз.-сәуір. - Б. 12.
ББК 83

Рубрики: Әдебиеттану.

Кл.слова (ненормированные):
Мөңке би -- ұлы Абай -- поэзия -- ұқсастығы -- тарих -- қазақ әдебиеті
Аннотация: Мақала Мөңке би мен ұлы Абай: поэзиясының ұқсастығы туралы7
Держатели документа:
М.Өтемісов атындағы БҚМУ.

Боранқұлова, Ж. Мөңке би мен ұлы Абай: поэзиясының ұқсастығы [Текст] / Ж. Боранқұлова // Қазақ әдебиеті және мемлекеттік тіл. - №2.-наурыз.-сәуір.- Б.12.

13.

Боранқұлова, Ж. Мөңке би мен ұлы Абай: поэзиясының ұқсастығы [Текст] / Ж. Боранқұлова // Қазақ әдебиеті және мемлекеттік тіл. - №2.-наурыз.-сәуір.- Б.12.


83
Б 82

Боранқұлова, Ж.
    Мөңке би мен ұлы Абай: поэзиясының ұқсастығы [Текст] / Ж. Боранқұлова // Қазақ әдебиеті және мемлекеттік тіл. - №2.-наурыз.-сәуір. - Б. 12.
ББК 83

Рубрики: Әдебиеттану.

Кл.слова (ненормированные):
Мөңке би -- ұлы Абай -- поэзия -- ұқсастығы -- тарих -- қазақ әдебиеті
Аннотация: Мақала Мөңке би мен ұлы Абай: поэзиясының ұқсастығы туралы7
Держатели документа:
М.Өтемісов атындағы БҚМУ.

74
К 93

Құрманғалиева, Г.
    Мұрат Мөңкеұлы. "Сарыарқа" толғауы [Текст] / Г. Құрманғалиева // Қазақ тілі мен әдебиеті орта мектепте. - 2019. - №2.- наурыз - сәуір. - Б. 25-26.
ББК 74

Рубрики: Білім беру.

Кл.слова (ненормированные):
Мөңкеұлы -- "Сарыарқа" -- толғауы -- сабақ -- пән -- өлең -- сынып
Аннотация: Мақалада Мұрат Мөңкеұлының "Сарыарқа" толғауы туралы ашық сабақ берілген.
Держатели документа:
М.Өтемісов атындағы БҚМУ.

Құрманғалиева, Г. Мұрат Мөңкеұлы. "Сарыарқа" толғауы [Текст] / Г. Құрманғалиева // Қазақ тілі мен әдебиеті орта мектепте. - 2019. - №2.- наурыз - сәуір.- Б.25-26.

14.

Құрманғалиева, Г. Мұрат Мөңкеұлы. "Сарыарқа" толғауы [Текст] / Г. Құрманғалиева // Қазақ тілі мен әдебиеті орта мектепте. - 2019. - №2.- наурыз - сәуір.- Б.25-26.


74
К 93

Құрманғалиева, Г.
    Мұрат Мөңкеұлы. "Сарыарқа" толғауы [Текст] / Г. Құрманғалиева // Қазақ тілі мен әдебиеті орта мектепте. - 2019. - №2.- наурыз - сәуір. - Б. 25-26.
ББК 74

Рубрики: Білім беру.

Кл.слова (ненормированные):
Мөңкеұлы -- "Сарыарқа" -- толғауы -- сабақ -- пән -- өлең -- сынып
Аннотация: Мақалада Мұрат Мөңкеұлының "Сарыарқа" толғауы туралы ашық сабақ берілген.
Держатели документа:
М.Өтемісов атындағы БҚМУ.

63.3 (5Каз)
Ж 53

Жеменей, И.
    Маңғыстаудың тарихи қорымдары [Текст] / И. Жеменей // Мәдени мұра. - 2018. - №4. - Б. 64-79
ББК 63.3 (5Каз)

Рубрики: История Казахстана

Кл.слова (ненормированные):
Маңғыстау -- Әбіш Кекілбайұлы -- Үстірт -- тарих -- Тетис теңізі -- Түмен Балтабасұлы -- Мұрат Мөңкеұлы -- сақ тайпалары -- Рене Груссе -- грек тарихшылары -- алтын адам
Аннотация: Маңғыстау туралы қазақтың көрнекті қаламгері Әбіш Кекілбайұлы: Егер әуеге көтеріліп, Маңғыстау мен Үстірт үстін шарлап өтсеңіз, осы екі құрылықты жауып жатқан Тетис теңізінің толқындары мен су асты ағындарының ізі сайрап жатыр. Соларға қарап, осы құрылықты басып жатқан топан судың қалай тартылғанын айтпай-ақ аңғарар едіңіз", - деп пайымдайды
Держатели документа:
БҚМУ

Жеменей, И. Маңғыстаудың тарихи қорымдары [Текст] / И. Жеменей // Мәдени мұра. - 2018. - №4.- Б.64-79

15.

Жеменей, И. Маңғыстаудың тарихи қорымдары [Текст] / И. Жеменей // Мәдени мұра. - 2018. - №4.- Б.64-79


63.3 (5Каз)
Ж 53

Жеменей, И.
    Маңғыстаудың тарихи қорымдары [Текст] / И. Жеменей // Мәдени мұра. - 2018. - №4. - Б. 64-79
ББК 63.3 (5Каз)

Рубрики: История Казахстана

Кл.слова (ненормированные):
Маңғыстау -- Әбіш Кекілбайұлы -- Үстірт -- тарих -- Тетис теңізі -- Түмен Балтабасұлы -- Мұрат Мөңкеұлы -- сақ тайпалары -- Рене Груссе -- грек тарихшылары -- алтын адам
Аннотация: Маңғыстау туралы қазақтың көрнекті қаламгері Әбіш Кекілбайұлы: Егер әуеге көтеріліп, Маңғыстау мен Үстірт үстін шарлап өтсеңіз, осы екі құрылықты жауып жатқан Тетис теңізінің толқындары мен су асты ағындарының ізі сайрап жатыр. Соларға қарап, осы құрылықты басып жатқан топан судың қалай тартылғанын айтпай-ақ аңғарар едіңіз", - деп пайымдайды
Держатели документа:
БҚМУ

63
Н 91

Нысаналин, А.
    Алтынорда ақындары [Текст] / А. Нысаналин // ANA TILI. - 2020. - №20.- 21-27 мамыр. - Б. 7
ББК 63

Рубрики: Тарих

Кл.слова (ненормированные):
Алтынорда ақындары -- Бату -- Мөңке Темір -- Өзбек -- Жәнібек -- Тоқтамыс -- Қыпшақ тілі -- Сыпыра жырау -- Доспанбет -- Асан қайғы -- Қарға бойлы -- Шалкиіз -- Қазтуған
Аннотация: Мақалада тарих пен әдебиеттегі ақтаңдықтар туралы берілген.
Держатели документа:
БҚМУ

Нысаналин, А. Алтынорда ақындары [Текст] / А. Нысаналин // ANA TILI. - 2020. - №20.- 21-27 мамыр.- Б.7

16.

Нысаналин, А. Алтынорда ақындары [Текст] / А. Нысаналин // ANA TILI. - 2020. - №20.- 21-27 мамыр.- Б.7


63
Н 91

Нысаналин, А.
    Алтынорда ақындары [Текст] / А. Нысаналин // ANA TILI. - 2020. - №20.- 21-27 мамыр. - Б. 7
ББК 63

Рубрики: Тарих

Кл.слова (ненормированные):
Алтынорда ақындары -- Бату -- Мөңке Темір -- Өзбек -- Жәнібек -- Тоқтамыс -- Қыпшақ тілі -- Сыпыра жырау -- Доспанбет -- Асан қайғы -- Қарға бойлы -- Шалкиіз -- Қазтуған
Аннотация: Мақалада тарих пен әдебиеттегі ақтаңдықтар туралы берілген.
Держатели документа:
БҚМУ

63.3(5Каз)
Н 16

Нағимов , Ш.
    Қазақ тарихының жыршысы [Текст] / Ш. Нағимов // Ana tili. - 2021. - №6.- 11-17 ақпан. - Б. 9
ББК 63.3(5Каз)

Рубрики: тарих

Кл.слова (ненормированные):
мұрат мөңкеұлы -- жыршы -- қазақ тарихының жыршысы -- үш қиян -- сарыарқа -- шалгез
Аннотация: Бұл мақалада 2018 жылы Х.Досмүхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университетінде болған өлкеміздің ұлы жырауы М.Мөңкеұының туғанына 175жыл толуына орай халықаралық ғылыми-практикалық конференцияда жеткілікті дәрежеде айтылды. Бұл конференцияда тарихшы ғалымдар алдына тың әдістерді, тың деректерді пайдалана отырып, қазақ тарихының әлі де болса ашылмай жатқан жақтарын жарыққа шығару міндеті қойылды. Қазақ тарихын тың тұрғыдан зерттеу, зерделеу үшін өлкемізде өмір сүрген жыраулардың шығармашылығын пайдалану ісі кезек күттірмейтін мәселе болып табылады.
Держатели документа:
БҚУ

Нағимов , Ш. Қазақ тарихының жыршысы [Текст] / Ш. Нағимов // Ana tili. - 2021. - №6.- 11-17 ақпан.- Б.9

17.

Нағимов , Ш. Қазақ тарихының жыршысы [Текст] / Ш. Нағимов // Ana tili. - 2021. - №6.- 11-17 ақпан.- Б.9


63.3(5Каз)
Н 16

Нағимов , Ш.
    Қазақ тарихының жыршысы [Текст] / Ш. Нағимов // Ana tili. - 2021. - №6.- 11-17 ақпан. - Б. 9
ББК 63.3(5Каз)

Рубрики: тарих

Кл.слова (ненормированные):
мұрат мөңкеұлы -- жыршы -- қазақ тарихының жыршысы -- үш қиян -- сарыарқа -- шалгез
Аннотация: Бұл мақалада 2018 жылы Х.Досмүхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университетінде болған өлкеміздің ұлы жырауы М.Мөңкеұының туғанына 175жыл толуына орай халықаралық ғылыми-практикалық конференцияда жеткілікті дәрежеде айтылды. Бұл конференцияда тарихшы ғалымдар алдына тың әдістерді, тың деректерді пайдалана отырып, қазақ тарихының әлі де болса ашылмай жатқан жақтарын жарыққа шығару міндеті қойылды. Қазақ тарихын тың тұрғыдан зерттеу, зерделеу үшін өлкемізде өмір сүрген жыраулардың шығармашылығын пайдалану ісі кезек күттірмейтін мәселе болып табылады.
Держатели документа:
БҚУ

71.1
К 11

Кәрібаев, Б.
    Әулие Мөңке би және оның заманы [Текст] / Б. Кәрібаев // Мәдкениет. - 2019. - №11. - Б. 38-43
ББК 71.1

Рубрики: Культура

Кл.слова (ненормированные):
әулие мөңке би -- рухани жаңғыру -- туған жер -- туризм -- тарихи тұлғалар -- мәдени мұра
Аннотация: Әулие Мөңке би және оның заманы туралы ұрпаққа мирас ету.
Держатели документа:
БҚМУ

Кәрібаев, Б. Әулие Мөңке би және оның заманы [Текст] / Б. Кәрібаев // Мәдкениет. - 2019. - №11.- Б.38-43

18.

Кәрібаев, Б. Әулие Мөңке би және оның заманы [Текст] / Б. Кәрібаев // Мәдкениет. - 2019. - №11.- Б.38-43


71.1
К 11

Кәрібаев, Б.
    Әулие Мөңке би және оның заманы [Текст] / Б. Кәрібаев // Мәдкениет. - 2019. - №11. - Б. 38-43
ББК 71.1

Рубрики: Культура

Кл.слова (ненормированные):
әулие мөңке би -- рухани жаңғыру -- туған жер -- туризм -- тарихи тұлғалар -- мәдени мұра
Аннотация: Әулие Мөңке би және оның заманы туралы ұрпаққа мирас ету.
Держатели документа:
БҚМУ

86(5каз)
Ш 11

Шәмілов , Т.
    Мөңке би ғибраты оқулықтарға енуі керек [Текст] / Т. Шәмілов // Мәдениет . - 2020. - №1. - Б. . 2-4
ББК 86(5каз)

Рубрики: Мистика. Свободомыслие

Кл.слова (ненормированные):
Шекті ұлы Мөңке би -- Ахмет Байтұрсынов -- толғау -- даналардан қалған сөз -- шешендік сөз -- Асанқайғы үрдісі
Аннотация: Мөңке бидің мұралары жеріне жеткізіле зерттелді, сарқып айтылды деуге келмейді. Шындығында, Мөңкеде қайыра еске алатын, үңіле қарап зерттейтін нәрсе көп. Мөңкенің өнері жалғыз шешендікпен шешілмейді, ол өз заманында би, ірі қоғам қайраткері, жырау, Асанқайғы үрдісін жалғастырушы сәуегей болжампаз болған адам.
Держатели документа:
БҚМУ

Шәмілов , Т. Мөңке би ғибраты оқулықтарға енуі керек [Текст] / Т. Шәмілов // Мәдениет . - 2020. - №1.- Б. 2-4

19.

Шәмілов , Т. Мөңке би ғибраты оқулықтарға енуі керек [Текст] / Т. Шәмілов // Мәдениет . - 2020. - №1.- Б. 2-4


86(5каз)
Ш 11

Шәмілов , Т.
    Мөңке би ғибраты оқулықтарға енуі керек [Текст] / Т. Шәмілов // Мәдениет . - 2020. - №1. - Б. . 2-4
ББК 86(5каз)

Рубрики: Мистика. Свободомыслие

Кл.слова (ненормированные):
Шекті ұлы Мөңке би -- Ахмет Байтұрсынов -- толғау -- даналардан қалған сөз -- шешендік сөз -- Асанқайғы үрдісі
Аннотация: Мөңке бидің мұралары жеріне жеткізіле зерттелді, сарқып айтылды деуге келмейді. Шындығында, Мөңкеде қайыра еске алатын, үңіле қарап зерттейтін нәрсе көп. Мөңкенің өнері жалғыз шешендікпен шешілмейді, ол өз заманында би, ірі қоғам қайраткері, жырау, Асанқайғы үрдісін жалғастырушы сәуегей болжампаз болған адам.
Держатели документа:
БҚМУ

86
Ш 19

Шамахай, С.
    Шыңғысхан: тәңірлік сенім мен толеранттылық [Текст] / С. Шамахай, Ғ. Есім // Вестник КазНУ им. аль-Фараби = Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетi. - Алматы, 2018. - №3(65). - Б. 53-67
ББК 86

Рубрики: Религия

Кл.слова (ненормированные):
Шыңғысхан -- тәңірлік -- шаманизм -- «Мәңгі Аспан» -- дін -- толеранттылық -- тарихи шығармасы -- Жамиғат ат тауарихы -- Түрік шежіресі -- Моңғолдың құпия шежіресі -- философия -- герменевтика
Аннотация: Мақалада көшпенділердің сонау шумерлер заманынан бері сабақтасып келе жатқан мыңдаған жылдар тарихы бар Тәңірлік дінінің ХІІІ ғасырдағы ахуалы мен Шыңғысхан ықпалымен Мәңгі Аспан (Тәңірі) ретінде даму ерекшелігі, оның жасаған діни-философиялық тұжырымы, дінге деген толерантты қатынасы жайлы талданады. Шыңғыс хан заманында моңғолдардың тәңірлік нанымына өзгерістер енгізілді. Мәселен, тәңірлік дінінде жұмақ пен тозақ ұғымдары болмады. Алайда олардың сауап жинауға талпынысы тек Шыңғыс ханның арнайы шақыртуымен келген Әулие Чан Чунның үгіттеуімен құдайлық іліммен байланысты туындады. Бұл кезеңде моңғолдардың діни көзқарасы өзінің биік шыңына жетіп, мәңгі аспанның монотеистік сенімін құрды. Шыңғыс хан тәңірлікті негізге ала отырып, Мәңгі Аспан (Тәңір) идеясын теория дәрежесінде қорытып, қолдана білді. Ол Көкте – Мәңгі Аспан (Тәңірі), Жерде – Қаған қағидасын қалыптастырды. Қағида бойынша Аспан (Тәңір) әлемдегі шексіз ерік, биліктің жалғыз Құдайы. Ол өзінің шапағатымен Қағанды қолдайды. Қаған тәңір атынан билік етіп, аспан жарлығын жер бетіне жүзеге асыруға міндетті. Қаған өз парасатының, харизмасының көмегімен аспан қалауына, шапағатына бөлене алады. Жоғарыда бір аспан тәңірі болса, жерде бір ғана қаған болуға тиіс. Яғни, моңғол ханы «Күн шығыстан күн батысқа дейінгі аспан астындағы барша елді басқаруға тиіс» – еді. Сонымен қатар, Шыңғысхан діни толеранттылықты ұстанды. Ол либералды заң нормаларын қалыптастырды. «Барлық діндер бірдей құрметке лайық, бірақ олардың бірде-бірі үстемдік ете алмайды» деген талап болды. Бұл талап Шыңғыс хан дүниеден өткен соң да, ұрпақтан-ұрпаққа сабақтасып, жалғасын тапты. Шыңғыс ханның кіші ұлы Толуйдың жұбайы ақын, мемлекеттің ірі саясаткері Сорқақтани бегім, Мөңке хан бұл ережені өз өмірінің қағидасы етеді. Мақалада Шыңғыс ханның тұжырымдары мен қағидаларын дәлелдеу үшін дереккөздер ретінде «Моңғолдың құпия шежіресі» атты тарихи шығармасы, Рашид ад диннің «Жамиғат ат тауарихы», Әбілғазы ханның «Түрік шежіресі», Шығыс және Батыс елдерінен Шыңғыс ханның арнайы шақыртуымен келген, оның көзі тірісінде кездесіп, жүздескен және кейінгі тақ мұрагерлерімен тікелей қарым-қатынаста болған әулие, ойшыл, қайраткер, саяхатшылардың (даостық монах Чан Чун, Елуй Чуцай, Пэн Дай мен Сюй Тин, монах Джовани дель Плано Карпини, елші Гильом де Рубрук, венециялық көпес Марко Поло) жол жазбалары алынды. Мақаланың мақсаты тәңірлік діннің Шыңғыс хан заманындағы дамуы мен өзгерісі, Шыңғыс ханның діни ұстанымы, сабақтастығы туралы деректер бойынша компаративистикалық, мәдени-философиялық талдау жасау. Талдау барысында Мәңгі Аспан (Тәңір) сеніміне қатысты тың ойлар мен пікірлер ұсынылды. Тақырыпты талдау барысында гуманитарлық және философиялық білімдерде кеңінен қолданылатын, тарихилық пен логикалықтың өзара байланысы, тарихи-компаративистикалық, абстрактылықтан нақтылыққа өту, жалпыдан жекеге өту, герменевтика іспетті тәсілдердің бірлігі қамтылады.
Держатели документа:
БҚМУ
Доп.точки доступа:
Есім, Ғ.

Шамахай, С. Шыңғысхан: тәңірлік сенім мен толеранттылық [Текст] / С. Шамахай, Ғ. Есім // Вестник КазНУ им. аль-Фараби = Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетi. - Алматы, 2018. - №3(65).- Б.53-67

20.

Шамахай, С. Шыңғысхан: тәңірлік сенім мен толеранттылық [Текст] / С. Шамахай, Ғ. Есім // Вестник КазНУ им. аль-Фараби = Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетi. - Алматы, 2018. - №3(65).- Б.53-67


86
Ш 19

Шамахай, С.
    Шыңғысхан: тәңірлік сенім мен толеранттылық [Текст] / С. Шамахай, Ғ. Есім // Вестник КазНУ им. аль-Фараби = Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетi. - Алматы, 2018. - №3(65). - Б. 53-67
ББК 86

Рубрики: Религия

Кл.слова (ненормированные):
Шыңғысхан -- тәңірлік -- шаманизм -- «Мәңгі Аспан» -- дін -- толеранттылық -- тарихи шығармасы -- Жамиғат ат тауарихы -- Түрік шежіресі -- Моңғолдың құпия шежіресі -- философия -- герменевтика
Аннотация: Мақалада көшпенділердің сонау шумерлер заманынан бері сабақтасып келе жатқан мыңдаған жылдар тарихы бар Тәңірлік дінінің ХІІІ ғасырдағы ахуалы мен Шыңғысхан ықпалымен Мәңгі Аспан (Тәңірі) ретінде даму ерекшелігі, оның жасаған діни-философиялық тұжырымы, дінге деген толерантты қатынасы жайлы талданады. Шыңғыс хан заманында моңғолдардың тәңірлік нанымына өзгерістер енгізілді. Мәселен, тәңірлік дінінде жұмақ пен тозақ ұғымдары болмады. Алайда олардың сауап жинауға талпынысы тек Шыңғыс ханның арнайы шақыртуымен келген Әулие Чан Чунның үгіттеуімен құдайлық іліммен байланысты туындады. Бұл кезеңде моңғолдардың діни көзқарасы өзінің биік шыңына жетіп, мәңгі аспанның монотеистік сенімін құрды. Шыңғыс хан тәңірлікті негізге ала отырып, Мәңгі Аспан (Тәңір) идеясын теория дәрежесінде қорытып, қолдана білді. Ол Көкте – Мәңгі Аспан (Тәңірі), Жерде – Қаған қағидасын қалыптастырды. Қағида бойынша Аспан (Тәңір) әлемдегі шексіз ерік, биліктің жалғыз Құдайы. Ол өзінің шапағатымен Қағанды қолдайды. Қаған тәңір атынан билік етіп, аспан жарлығын жер бетіне жүзеге асыруға міндетті. Қаған өз парасатының, харизмасының көмегімен аспан қалауына, шапағатына бөлене алады. Жоғарыда бір аспан тәңірі болса, жерде бір ғана қаған болуға тиіс. Яғни, моңғол ханы «Күн шығыстан күн батысқа дейінгі аспан астындағы барша елді басқаруға тиіс» – еді. Сонымен қатар, Шыңғысхан діни толеранттылықты ұстанды. Ол либералды заң нормаларын қалыптастырды. «Барлық діндер бірдей құрметке лайық, бірақ олардың бірде-бірі үстемдік ете алмайды» деген талап болды. Бұл талап Шыңғыс хан дүниеден өткен соң да, ұрпақтан-ұрпаққа сабақтасып, жалғасын тапты. Шыңғыс ханның кіші ұлы Толуйдың жұбайы ақын, мемлекеттің ірі саясаткері Сорқақтани бегім, Мөңке хан бұл ережені өз өмірінің қағидасы етеді. Мақалада Шыңғыс ханның тұжырымдары мен қағидаларын дәлелдеу үшін дереккөздер ретінде «Моңғолдың құпия шежіресі» атты тарихи шығармасы, Рашид ад диннің «Жамиғат ат тауарихы», Әбілғазы ханның «Түрік шежіресі», Шығыс және Батыс елдерінен Шыңғыс ханның арнайы шақыртуымен келген, оның көзі тірісінде кездесіп, жүздескен және кейінгі тақ мұрагерлерімен тікелей қарым-қатынаста болған әулие, ойшыл, қайраткер, саяхатшылардың (даостық монах Чан Чун, Елуй Чуцай, Пэн Дай мен Сюй Тин, монах Джовани дель Плано Карпини, елші Гильом де Рубрук, венециялық көпес Марко Поло) жол жазбалары алынды. Мақаланың мақсаты тәңірлік діннің Шыңғыс хан заманындағы дамуы мен өзгерісі, Шыңғыс ханның діни ұстанымы, сабақтастығы туралы деректер бойынша компаративистикалық, мәдени-философиялық талдау жасау. Талдау барысында Мәңгі Аспан (Тәңір) сеніміне қатысты тың ойлар мен пікірлер ұсынылды. Тақырыпты талдау барысында гуманитарлық және философиялық білімдерде кеңінен қолданылатын, тарихилық пен логикалықтың өзара байланысы, тарихи-компаративистикалық, абстрактылықтан нақтылыққа өту, жалпыдан жекеге өту, герменевтика іспетті тәсілдердің бірлігі қамтылады.
Держатели документа:
БҚМУ
Доп.точки доступа:
Есім, Ғ.

Page 2, Results: 29

 

All acquisitions for 
Or select a month