Электронный каталог

83.7
И 15
Ибраймова, Ә.
    Сырым Датұлы шешендік сөздеріндегі ұлттық құндылықтар көрінісі [Текст] / Ә. Ибраймова // А.С. Қыдыршаевтың 60 жас мерейтойына арналған «Қазіргі қоғамдағы және білім беру саласындағы шешендіктанудың өзекті мәселелері» атты халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференцияның материалдары. - Орал, 2023. - Т.1. - 17 қараша. - Б. 217-220.
ББК 83.7

Рубрики: Ораторское искусство

Кл.слова (ненормированные):
шешендік өнер -- шешендік сөздер -- бабалар сөзі -- ер бірлігі -- халық -- би-шешендер -- ұлттық құндылық -- тәлім-тәрбие -- Сырым Датұлы
Аннотация: Бұл мақалада халық қазынасы, ұлтымыздың бай мұрасы – шешендік сөздердің ерекшелігі туралы сөз қозғалды. Сөз мәйегін тереңнен түйсінген Сырым бабамыздың шешендік сөздеріндегі тағылымдық сипат, тәрбиелік мәні көрініс тапқан сөздерінен дәйектер келтіріп, мазмұны ашылды. Сырымның айтқан сөздерінен адамгершілік желі есіп, ұлттық құндылықтарымызды рухани байытатын, молайтатын сөз қолданыстары мен ой оралымдары мол екендігі байқалды.
Держатели документа:
ЗКУ

83
С 11
Сұлтанғалиева, Р. Б.
    Мемуарлық прозадағы шығармашыл тұлғаның көркем бейнесі: ой әлемі және портреттер типологиясы [Текст] / Р. Б. Сұлтанғалиева, А. Т. Ибатолла // БҚУ хабаршысы. - 2025. - №1. - Б. 107-119.
ББК 83

Рубрики: Литературоведение

Кл.слова (ненормированные):
проза -- мемуар -- автобиография -- мемуар -- роман -- күнделік -- естелік мемуар
Аннотация: Зерттеудің мақсаты – қазақ әдебиетіндегі мемуар жанрының ерекшеліктерін айқындау, мемуарлық шығармаларды зерделеу, шығармалардың тілі мен табиғатына тоқталу. Мемуар жанрында жазылған шығармалардың баяндау бірлігін талдау, көркем бірлік тұрғысынан зерделеу. Бұл мақалада қазақ әдебиетіндегі мемуарлық жанрдың табиғаты туралы сөз қозғалады. Қазақ әдебиетінде мемуарлық жанр ерте дами бастады. Өз алдына бөлек жанр ретінде өзіндік типологиясымен ерекшеленетін бұл жанрдың тарихы өте ертеден, Орхон-Енисей жазбаларынан бастау алған. Мақалада мемуарлық жанрдың формалары мен жазылу түрлеріне қарай талдау жасалады. Мемуарлық жанрдың түрлеріне естелік, автобиография, естелік мемуар, хат, күнделіктер жатады. Автордың баяндауына қарай мемуарлық жанрдың ерекшеліктерін байқауға болады. Кейбір шығармаларда үзік-үзік естеліктер жазылса, ал кейбіреуінде балалық шағынан бастап автор өзі тоқтаған өмірінің кезеңіне дейін жазады. Өмірінің соңына дейін жазу не жазбауды автор өзі шешеді. Өмірінің белгілі бір кезеңіне дейін жазуды жөн көруі де мүмкін. Мемуарлық шығармалар арқылы біз сол замандағы халық мұраты мен ұлт тағдырын, халық үнін ести аламыз. Тарих жалпылама жазылатын болса, мемуарда біз жеке бір тұлғаның өзіндік ойы мен өзіне аян шындығын білеміз. Мемуар жанры жалаң баяндаудан тұрмайды. Олай болса, оқырманды еліктіре алмас еді. Баяндау шеберлігі, образды жасау тәсілдері, характерді ашатын диалогтар құруы, мінездеме мен портреттерді жазу жолдары ерекше рөл ойнайды. Мемуарлық шығармалардың ішіндегі М.Мағауин, Ә.Нұршайықов, Қ.Жұмаділов сынды жазушылардың романдарындағы шығармашыл тұлғаның бейнесі талқыланады. Аталған авторлардың өзіндік қолтаңбалары мен жазу стильдері айқындалады. Шығармаларға арқау болған өмір шындығы мен көркемдік ізденістері, автор мен кейіпкер өзара байланысы танылады. Мемуарлық жанр мен тарихи романдардың аражігі айқындалады. Мемуарлық шығармада тарихты берудің, шындықты жеткізудің көркемдік тәсілдері, автордың қалай жүзеге асырғандығы жайлы сөз болады.
Держатели документа:
ЗКУ
Доп.точки доступа:
Ибатолла, А.Т.

63
З-12
Заңәділұлы, Н.
    Алтын орданың мемлекеттік идеологиясы ретінде ясауи ілімі (Қытай зерттеулері негізінде) [Текст] / Н. Заңәділұлы, Б. Сайфунов // БҚУ хабаршысы. - 2025. - №1. - Б. 285-302.
ББК 63

Рубрики: История

Кл.слова (ненормированные):
Алтын Орда -- Ислам діні -- Берке хан -- Өзбек хан -- Кубравийа тариқаты -- Ясауи тариқаты -- Ұлы жосық (Ұлы заң)
Аннотация: Алтын Орда - Жошы ұлысы негізінде құрылған мемлекет. Алтын Орда мемлекетінің хандарынан алғашқы болып Берке хан Ислам дінін қабылдады. Өзбек хан тұсында Ислам діні мемлекеттік дінге айналды. Тарихи тұрғыдан қарасақ, Алтын Орда мемлекетінің исламдану үдерісі мемлекеттік деңгейде өте жүйелі түрде жүзеге асырылды. Бұл үдерісте сопылық бағытты ұстанатын Хорезм мұсылмандарының рөлі ерекше болған. Алайда Қожа Ахмет Ясауи (1041-1166) [1; 2; 3] негізін қалаған Ясауи тариқаты маңызды рөл атқарды. Алтын Орда хандары Ислам дінін мемлекеттік дін етіп, Ясауи мектебінің ұстанымдарын мемлекеттік идеологияға айналдыру арқылы тұтас Жошы ұлысының бірлігін қамтамасыз ете алды. Ясауи ілімін ұстану арқылы көшпелі тұрмыс-салт Исламмен үндесіп ұлыстың негізін құрайтын моңғол-қыпшақ руларының қолдауына ие болды. Алтын Орда мемлекетінің ұзақ уақыт өмір сүруінің және Жошы әулеті билігінің Алтын Ордадан тарған хандықтарда да Ясауи ілімі сәулесін шашып тұрды. Көркейген ислам мәдениетімен Ясауи жолын ұстануының арқасында Алтын Орда мемлекеті парсы, орыс және тағы басқа мәдениеттерге жұтылмай түркілік реңін сақтап қалды. Мақалада Берке хан мен Өзбек хан дәуіріндегі тарихи үдерістер кеңінен қарастырылып, олардың билігі тұсында қалыптасқан саяси, діни және мәдени жетістіктерге назар аударылады. Әсіресе, Ясауи ілімін ұстану Алтын Орда мемлекетінің дамуына тигізген ықпалы ерекше атап өтіледі. Мақалада тақырыбымызға қатысты қытай зерттеулеріне айрықша мән беріліп, осы тақырыпқа қатысты қытай тарихшыларының еңбектері егжей-тегжейлі талданған. Сонымен қатар, салыстырмалы талдау әдісі қолданылып, Берке хан мен Өзбек хан дәуіріндегі исламның таралуы, құқықтық жүйенің өзгеруі және мәдени алмасу үдерістері салыстырылып сипатталады. Бұл тәсіл тарихи деректердің объективтілігін қамтамасыз етіп, Алтын Орда тарихын тереңірек түсінуде жаңа ғылыми көзқарас қалыптастыруға мүмкіндік береді.
Держатели документа:
ЗКУ
Доп.точки доступа:
Сайфунов, Б.

63
У 50

    Ұлы Даланың тарихи – мәдени ландшафтары [Текст] / О. Б. МазбаевМақсат Алпысбес, Г. Табулдин [и др.] // БҚУ хабаршысы. - 2025. - №3. - Б. 325-341.
ББК 63

Рубрики: История

Кл.слова (ненормированные):
Ұлы дала -- Шағатай ұлысы -- қазақтар -- Жетісу -- Шығыс Түркістан -- моғол -- Қазақ хандығы -- Дешті Қыпшақ -- Моғолстан
Аннотация: Мақалада Ұлы Даланың тарихи-мәдени ландшафттарына шолу жасалады. Ұлы Дала – Еуразияның шөл, дала, орманды дала және таулы аймақтарын қамтитын кең табиғи-географиялық кеңістік. Жылқыны қолға үйрету мен көшпелі мал шаруашылығы осы кеңістікте өркениет дамуына негіз болды. Көшпелі мәдениет түрлі этностар мен мәдениеттердің байланысын күшейтіп, бұл үрдіс ғұн, түрік және Шыңғыс хан империялары дәуірінде жалғасын тапты. Ұлы Даланың бай табиғи және мәдени мұрасы Қазақ хандығының құрылуына тікелей ықпал етіп, халықтың тұрмыс-тіршілігі мен саяси дамуын айқындады. Түрік қағанаты, Жошы Ұлысы (Алтын Орда) және Қазақ хандығы дәуірлеріндегі тарихи сабақтастық осы аймақтың саяси-мәдени рөлін арттыра түсті. Тарихи деректер мен археологиялық зерттеулер Ұлы Дала қоғамдарының әлеуметтік-экономикалық дамуы мен этно-мәдени бірлігінің қалыптасуын түсіндіруге мүмкіндік береді
Держатели документа:
ЗКУ
Доп.точки доступа:
Мазбаев, О.Б.
Мақсат Алпысбес
Табулдин, Г.
Абдулхайров, А.
Изенбаев, Б.

83
Т 49
Тлеубердина, Г. Т.
    Қазақ тарихи жырларының көркемдік ерекшелігі («Жанқожа батыр» жыры негізінде) [Текст] / Г. Т. Тлеубердина // Профессор Отарәлі Бүркіттің лингвистикалық мұрасы, қазіргі қазақ филологиясының парадигмалары: Қазақстан Республикасы білім беру ісінің Құрметті қызметкері, филология ғылымдарының докторы, профессор Бүркітов Отарәлі Бүркітұлының туғанына 70 жыл толуына арналған халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары. - Орал, 2024. - 13 желтоқсан. - Б. 69-72.
ББК 83

Рубрики: Литературоведение

Кл.слова (ненормированные):
Қазақ халқы -- тарихи жырлары -- қазақ батырлар -- Жанқожа батыр жыры -- Жанқожа Нұрмұхаммедұлы -- ауыз әдебиеті
Аннотация: Қазақ халқының тарихи жырлары – елдің өткенін, батырлық мұрасын, ұлттық рухын сақтаған маңызды әдеби-мәдени қазыналардың бірі. Олар ұлттың тарихи санасын қалыптастыруда, жастарға патриоттық тәрбие беруде, сондай-ақ ел бірлігін нығайтуда ерекше рөл атқарады. Тарихи жырларда қазақ батырларының ерліктері, жаугершілік заманда ел қорғаудағы ерлік әрекеттері, халқына қызмет ету жолындағы қажыр-қайраты мен қайтпас қайсарлығы сипатталады. Бұл жырлар ұлттық идеяны дәріптеп, халықтың бірегей болмысын көрсетеді. Қазақтың ауызша мұраларында сақталған тарихи жырлар көркемдік жағынан да құнды, себебі олар бейнелі тіл, терең мағыналы эпитеттер, метафоралар, теңеулер арқылы халықтың ұғымын көркем түрде жеткізеді. Бұл жырлар қазақ халқының тарихындағы ерлікке толы кезеңдер мен батырлардың тұлғасын дәріптеуге арналған. Батырлар жырының ерекшелігі – олар еркіндік пен азаттық үшін күресті, отанға деген адалдықты, батырлық пен қайсарлықты арқау етеді. Мұндай жырлар ұлттың рухын көтеріп, келер ұрпаққа үлгі боларлық қасиеттерді насихаттайды.
Держатели документа:
ЗКУ