Электронный каталог

63
У 50

    Ұлы Даланың тарихи – мәдени ландшафтары [Текст] / О. Б. МазбаевМақсат Алпысбес, Г. Табулдин [и др.] // БҚУ хабаршысы. - 2025. - №3. - Б. 325-341.
ББК 63

Рубрики: История

Кл.слова (ненормированные):
Ұлы дала -- Шағатай ұлысы -- қазақтар -- Жетісу -- Шығыс Түркістан -- моғол -- Қазақ хандығы -- Дешті Қыпшақ -- Моғолстан
Аннотация: Мақалада Ұлы Даланың тарихи-мәдени ландшафттарына шолу жасалады. Ұлы Дала – Еуразияның шөл, дала, орманды дала және таулы аймақтарын қамтитын кең табиғи-географиялық кеңістік. Жылқыны қолға үйрету мен көшпелі мал шаруашылығы осы кеңістікте өркениет дамуына негіз болды. Көшпелі мәдениет түрлі этностар мен мәдениеттердің байланысын күшейтіп, бұл үрдіс ғұн, түрік және Шыңғыс хан империялары дәуірінде жалғасын тапты. Ұлы Даланың бай табиғи және мәдени мұрасы Қазақ хандығының құрылуына тікелей ықпал етіп, халықтың тұрмыс-тіршілігі мен саяси дамуын айқындады. Түрік қағанаты, Жошы Ұлысы (Алтын Орда) және Қазақ хандығы дәуірлеріндегі тарихи сабақтастық осы аймақтың саяси-мәдени рөлін арттыра түсті. Тарихи деректер мен археологиялық зерттеулер Ұлы Дала қоғамдарының әлеуметтік-экономикалық дамуы мен этно-мәдени бірлігінің қалыптасуын түсіндіруге мүмкіндік береді
Держатели документа:
ЗКУ
Доп.точки доступа:
Мазбаев, О.Б.
Мақсат Алпысбес
Табулдин, Г.
Абдулхайров, А.
Изенбаев, Б.

26.82
Б 82
Боранкулова, Д. М.
    Қалалық қоғамдық кеңістік – қала дамуының маңызды элементі [Текст] / Д. М. Боранкулова, А. Н. Бейкитова, Д. И. Қазақбай // БҚУ хабаршысы. - 2025. - №3. - Б. 342-358.
ББК 26.82

Рубрики: География

Кл.слова (ненормированные):
қалалық аумақ -- қалалық кеңістіктер -- қоғамдық кеңістіктер -- қалалық қоғамдық кеңістіктер -- тұрақты даму тұжырымдамасы -- қоғамдық көлік аялдамалары -- аялдама павильондары -- жұптық аялдамалар -- ақылды қала тұжырымдамасы -- нақты уақыт режиміндегі дисплей
Аннотация: Қазіргі әлемде сапалы қала ортасын қалыптастыру мәселелері ірі мегаполистерде де, шағын қалалар мен қалалық елді мекендерде де өзекті. Урбанизацияның қарқынды дамуы және қала тұрғындары үлесінің артуы жағдайында қоғамдық кеңістіктер қала жоспарлау жүйесінің маңызды құрамдас бөлігі, қала ортасының қалыптасу негізі ретінде қарастырылады. Мақалада отандық және халықаралық тәжірибе мысалдары негізінде қоғамдық қалалық кеңістіктерді құру мен жаңғыртудың проблемалары, тәжірибелері және қазіргі заманғы үрдістеріне теориялық талдау жасалды. Бұл мәселені зерттеу қалалық қоғамдық кеңістіктердің тиімді жұмыс істеуін қамтамасыз ететін жүйені құру, дамытудың негізгі қағидаттары мен талаптарын анықтауға мүмкіндік береді. Қала аумағындағы ашық қоғамдық кеңістіктер – қалалық алаңдар, саябақтар, жағалаулар, табиғи ландшафттар, тұрғын үй кешендерінің аумақтары әлеуметтік-мәдени дамуымен қатар экономикалық дамуына да ықпал етеді. Қоғамдық кеңістік қала дамуының маңызды элементі ретінде қаланың біртұтас әлеуметтік-мәдени құрылымын қалыптастыруда үлкен рөл атқарады және зерттеуіміздің өзектілігін қамтамасыз етеді. Мақалада қалалық қоғамдық кеңістіктердің маңыздылығы талданды, белгілеріне қарай жіктемесі жасалды және қоғамдық аумақтарды жобалаудың басты ерекшеліктері айқындалды. Қалалық қоғамдық кеңістіктердің жіктемесі оның әлеуметтік маңыздылығын көрсетті. Жоғары урбандалған қала ортасындағы әлеуметтік маңызы бар нысан арқылы қоғамдық көлік аялдамаларына жүйелі талдау жүргізілді. Қоғамдық көлік аялдамаларына қаланың өмір сүру процесіне өзгерістер енгізе алатын ашық қоғамдық кеңістіктер ретінде маңызы зор. Бұл оларды құрудың, сақтаудың және оңтайландырудың жаңа тәсілдері мен әдістерін енгізуді қажет етеді
Держатели документа:
ЗКУ
Доп.точки доступа:
Бейкитова, А.Н.
Қазақбай, Д.И.

26.82
Г 13

    Гаж-технологияларын қолдану арқылы биологиялық алуантүрлілікті сақтаудағы ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың рөлі [Текст] / Э. С. Бөрібай, Б. Х. Тусупова, Н. Н. Карабкина [и др.] // БҚУ хабаршысы. - 2025. - №3. - Б. 419-435.
ББК 26.82

Рубрики: География

Кл.слова (ненормированные):
ерекше қорғалатын табиғи аумақтар -- Солтүстік Қазақстан облысы -- тұрақты даму -- биоалуантүрлілік -- табиғатты Жерді қашықтықтан зондтау -- географиялық ақпараттық жүйелер -- ГАЖ
Аннотация: Табиғи ресурстарды ұтымсыз пайдалану, экологиялық теңгерімнің бұзылуы және ұланғайыр аумақтардағы табиғи экожүйелердің деградациясымен байланысты экологиялық проблемалардың шиеленісуі жағдайында бірегей табиғи аумақтарды сақтау қажеттілігі ерекше өзекті. Мұндай сын-қатерлерге жауап ретінде табиғи кешендерді бастапқы күйінде сақтауға және антропогендік факторлардың әсерінен бұзылған экожүйелерді қалпына келтіруге көмектесетін экологиялық негіз ретінде қызмет ететін ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды (ЕҚТА) құру маңызды. Мақалада ГАЖ технологиялары арқылы биоалуантүрлілікті сақтауды біріктіру контексінде Солтүстік Қазақстан облысының ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың рөлі қарастырылған. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды халықтың экологиялық сауаттылығын арттыру, экологиялық жауапкершілікті дамыту және сирек кездесетін, жойылып бара жатқан түрлерді сақтау бағдарламаларын іске асыру платформасы ретінде пайдаланудың заманауи тәсілдері талданған. Өңірдегі қорғауға алынған табиғи аумақтарға шолу жасалып және олардың білім беру, ғылыми зерттеулер мен экологиялық білімді танымал ету мүмкіндіктеріне сипаттама берілген. Табиғатты қорғау іс-қимылының негізгі бағыттары көрсетіліп, өңірдің тұрақты дамуын қамтамасыз етуде ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың рөлін күшейту бойынша ұсыныстар белгіленді. Зерттеу жұмысында ЕҚТА сипаттама беруде 1:250 000 масштабтағы Жерді қашықтықтан зондтау деректері негізінде Солтүстік Қазақстан облысының туристік-рекреациялық картасы, Айыртау өңірінің рекреациялық карталары әзірленді. Географиялық ақпараттық жүйелер, жерді қашықтықтан зондтау құралдарын пайдалану туристік және рекреациялық әрекеттерді жоспарлаудың тиімділігін арттырады, экожүйені қорғау шараларын білім беру және халыққа хабардар ету бастамаларымен біріктіруді оңтайландырады. Мұндай технологиялар табиғи нысандарды, ерекше экологиялық статусы бар аймақтарды және әлеуетті рекреациялық ресурстарды нақты картаға түсіруді қамтамасыз етеді, аймақтың неғұрлым тұрақты дамуына ықпал етеді
Держатели документа:
ЗКУ
Доп.точки доступа:
Бөрібай, Э.С.
Тусупова, Б.Х.
Карабкина, Н.Н.
Мурзакулов, Г.Т.
Арыстанов, А.
Арыстанова, Р.

20.1
Б 49
Берлигужин, М. Т.
    Барбастау өзенінің экологиялық жағдайы және геохимиялық ерекшеліктері [Текст] / М. Т. Берлигужин, Г. С. Кайсагалиева // БҚУ хабаршысы. - 2025. - №3. - Б. 503-516.
ББК 20.1

Рубрики: География

Кл.слова (ненормированные):
кіші өзен -- экологиялық жағдай -- Барбастау өзені -- су ресурстары -- антропогендік фактор -- химиялық талдау -- ауыр металдар -- гидрология -- геоморфология
Аннотация: Ғылыми мақалада Барбастау өзенінің экологиялық жағдайын, геохимиялық ерекшеліктерін анықтау мақсатында су сапасын зерттеу жұмыстарының нәтижелері қарастырылды. Зерттеу 2024 жылдың күз мезгілінде және 2025 жылдың көктем мезгілінде далалық жағдайда жүргізіліп, камералдық кезеңі М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан yниверситетінің экология және биогеохимиялық сынақ зертханасында өткізілді. Барбастау өзенінің экологиялық-химиялық жағдайын бағалау үшін гидрологиялық, геоморфологиялық және су сынамаларына физико-химиялық зерттеулері жүргізілді. Зерттеу барысында өзеннің су құрамындағы негізгі иондар мен микроэлементтер анықталды. Судың экологиялық жағдайын толық бағалау үшін алынған мәліметтер ГОСТ әдістеріне сәйкес өңделді. Алынған нәтижелері бойынша кесте, диаграмма құрылып, қорытындыланып, экологиялық жағдайы анықталды. Қорытынды нәтижелер Барбастау өзенінің экологиялық жағдайын жақсарту мақсатында болашақта қажет шараларды айқындауға мүмкіндік береді
Держатели документа:
ЗКУ
Доп.точки доступа:
Кайсагалиева, Г.С.

20.1
Ш 98

    Шығыс Қазақстанның биіктаулы экожүйелерінде ағаш тұқымдастарының климаттық өзгерістерге реакциясын дендрохронологиялық талдау [Текст] / К. Б. Алипина, Ш. Б. Абилова, Чоймаа Дуламсурен, Ж. Т. Тергенбаева // БҚУ хабаршысы. - 2025. - №3. - Б. 548-561.
ББК 20.1

Рубрики: Экология

Кл.слова (ненормированные):
дендрохронология -- жылдық сақиналар -- климаттық өзгерістер -- ағаш өсімі -- корреляциялық талдау -- радиалды өсім
Аннотация: Бұл зерттеу климаттың өзгеруінің ағаш өсімдіктерінің өсуіне әсерін дендрохронологиялық әдістер арқылы талдауға бағытталған. Шығыс Қазақстанның табиғи-климаттық жағдайы – маусымдық ауытқуы күшті, биік таулы және континенталды сипаттағы аймақ – ағаштардың жылдық өсім динамикасын зерттеу үшін ерекше үлгілік өңір болып табылады. Тарихи метеодеректердің шектеулігі жағдайында ағаштың жылдық сақиналары климаттық жағдайларды қалпына келтірудің сенімді прокси-дереккөзі ретінде қолданылады. Зерттеу барысында 2013 және 2023 жылдары Катонқарағай мемлекеттік ұлттық табиғи паркінің әртүрлі биіктік белдеулеріндегі орман екпелерінен 1610 керн алынып, Betula pendula, Larix sibirica, Pinus sibirica, Picea obovata және Abies sibirica түрлері бойынша өсу хронологиялары жасалды. Жылдық сақиналар ені LINTAB құрылғысы және TSAP-Win бағдарламасы арқылы өлшенді, ал уақыттық қатарларды кросс-дейтинг, детрендинг және индекстеу COFECHA, R (dplR, treeclim пакеттері) және STATISTICA 13.2 көмегімен өңделді. Нәтижелер ауа температурасы мен жылдық өсім арасында теріс, ал жауын-шашынмен және күн белсенділігімен оң корреляцияны көрсетті. Ең жоғары корреляциялық мәндер күн белсенділігімен (r = 0,53–0,86), жауын-шашынмен орташа (r = 0,04–0,46), ал температурамен теріс бағытта анықталды. Бұл ағаштардың радиалды өсімі ылғал және радиациялық жағдайларға сезімтал екенін, ал жоғары температурада кері әсер байқалатынын дәлелдейді. Жалпы алғанда, зерттеу нәтижелері ағаш түрлерінің өсуіне климаттық факторлардың (температура, жауын-шашын) әртүрлі ықпал ететінін көрсетті. Жиналған хронологиялар мен алынған корреляциялар аймақтық дендроклиматтық қайта құруды жүргізу үшін маңызды база болып табылады және климаттық өзгерістер жағдайында орман экожүйелерінің бейімделу әлеуетін бағалауға септігін тигізеді
Держатели документа:
ЗКУ
Доп.точки доступа:
Алипина, К.Б.
Абилова, Ш.Б.
Чоймаа Дуламсурен
Тергенбаева, Ж.Т.

74
К 88
Кужахметова, Х.
    Мерейлі үстаз белестері... [Текст] / Х. Кужахметова // Жайық үні. - 2025. - №43.-23 қазан. - Б. 12.
ББК 74

Рубрики: Білім беру.

Кл.слова (ненормированные):
С.М.Киров атындағы Қазақ Мемлекеттік университет -- түлегі -- М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университеті -- белес -- тұлға -- халық -- категория -- кафедра меңгерушісі
Аннотация: 1991 жылы С.М.Киров атындағы Қазақ Мемлекеттік университетінің түлегі болған кішкентай қоңыр қыз-Алтынай бүгін М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университеті қабырғасында 32 жыл ұстаздық,ғалымдық белестерді иегерген білікті,тәжірибелі тұлғаға айналды.
Держатели документа:
БҚУ.

83
М 36
Махутова, Д.
    Абай мұрасы - тағылымды парасат көзі [Текст] / Д. Махутова // Өркен. - 2025. - 27 тамыз. - №7. - Б. 2.
ББК 83

Рубрики: Литературоведение

Кл.слова (ненормированные):
М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университеті -- Абай ескерткіші -- Абай мұрасы – адамзаттық құндылықтар өзегі -- Абай
Аннотация: Осы жылғы тамыз айының 8-інде М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университетінің Бас ғимараты алдында Абай ескерткіші жанында уақыт пен рух үндескен тағылымды сəт орын алды. Зиялы қауым мен студент жастар «Абай мұрасы – адамзаттық құндылықтар өзегі» атты парасат сұхбаты жиынында бас қосты. Шара мақсаты – Абай сынды Ұлы Дала ойшылының рухани мұрасы арқылы адамзаттық құндылықтарға бойлау, бүгінгі адами ұлттық құндылықтар туралы ойлау, тереңінен толғау.
Держатели документа:
ЗКУ

74.58
Е 28

    Егде жастағыларға арналған курс сәтті өтті [Текст] // Өркен. - 2025. - 27 тамыз. - №7. - Б. 2.
ББК 74.58

Рубрики: Высшее образование

Кл.слова (ненормированные):
М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университеті -- Күміс университеті -- педагогика факультетінің деканы -- педагогика ғылымдарының кандидаты -- Г.А. Ерғалиева -- Н.Е. Мұқанова
Аннотация: М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университеті жанындағы «Күміс университеті» бағдарламасы аясында егде жастағы азаматтарға арналған оқу курстары жүйелі түрде ұйымдастырылып келеді. Жуырда өткен «Сапалы ұзақ өмір сүру стратегиясы» атты курс өз жұмысын табысты аяқтады. Курсты педагогика факультетінің деканы, педагогика ғылымдарының кандидаты, доцент Г.А. Ерғалиева жəне аға оқытушы, магистр Н.Е. Мұқанова жүргізді
Держатели документа:
ЗКУ

83
Ш 17
Шайекенов, Ж.Ж.
    Майдангер жазушы, әскери тілші [Текст] / Ж.Ж. Шайекенов, А. Әлібеқызы // Өркен. - 2025. - 27 тамыз. - №7. - Б. 6-7.
ББК 83

Рубрики: Литературоведение

Кл.слова (ненормированные):
Əбу Сəрсенбаев -- Қазақстанның халық жазушысы -- ақын -- майдангер жазушы -- 120 жыл
Аннотация: Бұл айтулы ақиық ақын, əйгілі майдангер жазушы, қан майданда əскери тілші болған, Қазақстанның халық жазушысы Əбу Сəрсенбаевтың естелігінен алынған үзінді. Уақыт зымырап өтіп, қоғам жаңарып жатыр. Өмірімізде өркенді-өркенді өзгерістер болып жатыр. Сол қанқұйлы соғыстың аяқталғанына да биыл 80 жыл болды, ал жауынгер жазушы атамыздың туғанына да 120 жыл болмақ. Осы айтулы қос мерейлі тарихи күндер қарсаңында айшықты ақын, қарымды қаламгер жайында өскелең жас ұрпаққа тағлым ретінде жаңаша баяндап беруді жөн санадық
Держатели документа:
ЗКУ
Доп.точки доступа:
Әлібеқызы, А.

83
Б 18
Байбулсинова, А. С.
    Абай мұрасы - ұлттық идеологияның негізі (Абай Құнанбайұлының 180 жылдығына арналған) [Текст] / А. С. Байбулсинова // Өркен. - 2025. - 27 тамыз. - №7. - Б. 7.
ББК 83

Рубрики: Литературоведение

Кл.слова (ненормированные):
Абай мұрасы -- Абай Құнанбайұлының -- 180 жыл -- Абайдың шығармашылығы
Аннотация: Қазіргі жаһандану заманында Абай Құнанбайұлының мұрасы қазақ халқы үшін ерекше маңызға ие. ХІХ ғасырдың соңы мен ХХ ғасырдың басында өмір сүрген «бағзы заман» ойшылының қазіргі ХХІ ғасырда яғни, үздіксіз дамып отырған космостық дəуірде қандай маңызы жəне əсер етуші рөлі болу мүмкін деген сұрақ туады жастарда. Сондықтан бұл маңыздылықты бірнеше негізгі аспектіде бөліп көрсету қажет деп ойлаймыз: Абай ұлттық идеологияның ғылыми тұрғыдан негізделген əрі бай əрі күрделі феномені болып табылады. Ғылыми зерт теулерге сүйенсек, Абайдың шығармашылығы қазақ халқының мəдени, əлеуметтік жəне рухани өмірінің қалыптасуында ерекше рөл атқарады. Мемлекеттік басқаруда ҚР Президенті Қасым-Жомарт Кемелұ лы Тоқ аев - Абай дың идеяларын Қазақстанның жаңару, дамуы үшін рухани-мəдени бағдар, ұлттық құндылықтардың өзегі деп бағалайды
Держатели документа:
ЗКУ