Электронный каталог

28.5
Т 93
Тыныкулов, М. Қ.
    Иістішөп (ajuga l.) өсімдігінің эндемикалық түрлерінің экологиялық-биологиялық ерекшеліктері [Текст] / М. Қ. Тыныкулов // БҚУ хабаршысы. - 2022. - №2. - Б. 201-212

ББК 28.5

Рубрики: Ботаника

Кл.слова (ненормированные):
Түркістандық иістішөп (Ajuga turkestanica) -- Жатаған иістішөп (Ajuga reptans) -- өсімдік -- эндемик -- биологиялық белсенді заттар -- in vitro -- жасуша культурасы -- әдіс
Аннотация: Иістішөп (Ajuga L.) - көпжылдық, сирек бір жылдық жабайы өсетін және Еуразия аумағының кейбір елдерінде (Өзбекстан, Тәжікстан) дақылға енгізілген эндемикалық өсімдігі. Ол көгалдар мен аула плантацияларының сәндік өсімдіктері ретінде қолданылады. Иістішөп өсімдігінің кейбір түрлерінде туркестерон (Ajuga pyramidalis) және экдистерон (Ajuga reptans) сияқты құнды биологиялық белсенді заттар бар. Өсімдіктен биологиялық белсенді заттардың бөлінуі адам өміріндегі көптеген өзекті мәселелерді шешеді. Ұсынылған шолуда иістішөп өсімдіктерінің өсу аймағын, морфологиялық және биологиялық қасиеттерін зерттеуге арналған жұмыстардың негізгі нәтижелеріне талдау жасалды. Иістішөптің негізгі түрлері мен түршелері, өсуі мен дамуы, өсімдіктерге күтім жасау ұсынылған. Өсімдіктің медицина мен тамақ өнеркәсібіне қажеттілік үшін қолданудың негізгі әдістері көрсетілген. Оларға өсімдіктің вегетативті және генеративті мүшелерінен дәрілік өсімдік шикізатын алу; өсімдіктерден биологиялық белсенді заттарды оқшаулау әдістері; in vitro жасуша культурасын алу әдістері (суспензиялық және каллустық) жатады.
Держатели документа:
ЗКУ

28
К 13
Кажымуратова, Ж. С.
    Өсуді реттеуші заттардың өсімдіктерді тұқыммен көбейтудегі әсері [Текст] / Ж. С. Кажымуратова, Х. С. Сенбаева, Қ. Т. Таңатарова // БҚУ хабаршысы. - 2024. - №1. - Б. 301-311.

ББК 28

Рубрики: Биология

Кл.слова (ненормированные):
өсу процесі -- даму процесі -- синтетикалық стимуляторлар -- гетероауксин -- эпин-экстра -- янтарь қышқылы -- циркон -- цитокинин -- тұқым -- өскін -- вегетативті -- генеративті
Аннотация: Өсімдіктердің жалпы тіршілік дәуірі өсу және даму деген ұғымдармен сипатталады. Өсімдіктердің салмағы мен көлемі, оның органдарының саны мен мөлшері және клеткалар санының артуы, сондай-ақ жаңадан протоплазма түзілу процестері өсу деп аталады. Өсу процесі – өсімдік органдарының ұзарып, енденіп, жуандап, көлемінің, салмағының ұлғаюымен, және жеке мүшелерінің жаңадан қалыптасып, сандарының көбеюімен бейнеленеді. Өсімдіктің тіршілік мерзімі өсу және көбею деген екі кезеңге бөлінеді. Бірінші – өсу кезеңіндегі жапырақтары, сабақтары, тамырлары қарқынды қалыптасып, көбейіп, бұтақтанады, түптенеді, гүл мүшелері қалыптасады. Екінші кезеңде өсімдік гүлденіп, жемістенеді. Өсімдік гүлденгеннен кейін ондағы физиологиялық және биохимиялық процестер өзгеріп, жеке өсу мүшелерінің ылғалдылығы төмендеп, жапырақтағы азотты қосындылардың мөлшері күрт азаяды да, органикалық заттар сақтағыш орындарға шоғырланып, сабақтың ұзарып өсуі тоқтайды. Өсімдіктің дамуы деген ұғым сапалы физиологиялық және морфологиялық, биохимиялық өзгерістерді бейнелейді. Организмдегі сапалық өзгеріс процестерін даму деп атайды, бұл жағдайда организм қызметінің жаңа түрлері немесе жаңа формалар пайда болады. Мысалы, өркендегі жапырақтар санының артуы өсу құбылысы болып табылады. Тұқымның өскінге айналуы, меристемалық клетканың өткізгіш ткань клеткасына өзгеруі даму процестері болып саналады. Бұндай өзгерістер организмде жаңа құрылымдардың пайда болуына байланысты өсімдіктің тіршілік өмірінің – онтогенезінің белгілі сатыларын – жастық шағын, жетілуін, көбею, қартаю және тіршілігінің тоқтау кезеңдерін сипаттайды. Өсімдіктерді өсіру барысында аз уақыт аралығында, сонымен қатар мол өнім алуда синтетикалық стимуляторларды қолдануға болады. Өсімдіктердің кейбір бөліктерінде стимуляторлардың мөлшері айрықша көп болады: мысалы, ауксиндермен сабақтың жоғарғы меристемалары, гиббереллиндермен – жапырақтары, цитокининдермен – тамыры мен дәні бай. Өсу стимуляторлары әртүрлі өсу процестеріне себеп болады, бұл процестерге өсімдіктердің белсенді өсуі, генерациялық дамуы, тропизмдер, регенерация және т.б. жатады.
Держатели документа:
ЗКУ
Доп.точки доступа:
Сенбаева, Х.С.
Таңатарова, Қ.Т.