Электронный каталог

63
З-12
Заңәділұлы, Н.
    Алтын орданың мемлекеттік идеологиясы ретінде ясауи ілімі (Қытай зерттеулері негізінде) [Текст] / Н. Заңәділұлы, Б. Сайфунов // БҚУ хабаршысы. - 2025. - №1. - Б. 285-302.
ББК 63

Рубрики: История

Кл.слова (ненормированные):
Алтын Орда -- Ислам діні -- Берке хан -- Өзбек хан -- Кубравийа тариқаты -- Ясауи тариқаты -- Ұлы жосық (Ұлы заң)
Аннотация: Алтын Орда - Жошы ұлысы негізінде құрылған мемлекет. Алтын Орда мемлекетінің хандарынан алғашқы болып Берке хан Ислам дінін қабылдады. Өзбек хан тұсында Ислам діні мемлекеттік дінге айналды. Тарихи тұрғыдан қарасақ, Алтын Орда мемлекетінің исламдану үдерісі мемлекеттік деңгейде өте жүйелі түрде жүзеге асырылды. Бұл үдерісте сопылық бағытты ұстанатын Хорезм мұсылмандарының рөлі ерекше болған. Алайда Қожа Ахмет Ясауи (1041-1166) [1; 2; 3] негізін қалаған Ясауи тариқаты маңызды рөл атқарды. Алтын Орда хандары Ислам дінін мемлекеттік дін етіп, Ясауи мектебінің ұстанымдарын мемлекеттік идеологияға айналдыру арқылы тұтас Жошы ұлысының бірлігін қамтамасыз ете алды. Ясауи ілімін ұстану арқылы көшпелі тұрмыс-салт Исламмен үндесіп ұлыстың негізін құрайтын моңғол-қыпшақ руларының қолдауына ие болды. Алтын Орда мемлекетінің ұзақ уақыт өмір сүруінің және Жошы әулеті билігінің Алтын Ордадан тарған хандықтарда да Ясауи ілімі сәулесін шашып тұрды. Көркейген ислам мәдениетімен Ясауи жолын ұстануының арқасында Алтын Орда мемлекеті парсы, орыс және тағы басқа мәдениеттерге жұтылмай түркілік реңін сақтап қалды. Мақалада Берке хан мен Өзбек хан дәуіріндегі тарихи үдерістер кеңінен қарастырылып, олардың билігі тұсында қалыптасқан саяси, діни және мәдени жетістіктерге назар аударылады. Әсіресе, Ясауи ілімін ұстану Алтын Орда мемлекетінің дамуына тигізген ықпалы ерекше атап өтіледі. Мақалада тақырыбымызға қатысты қытай зерттеулеріне айрықша мән беріліп, осы тақырыпқа қатысты қытай тарихшыларының еңбектері егжей-тегжейлі талданған. Сонымен қатар, салыстырмалы талдау әдісі қолданылып, Берке хан мен Өзбек хан дәуіріндегі исламның таралуы, құқықтық жүйенің өзгеруі және мәдени алмасу үдерістері салыстырылып сипатталады. Бұл тәсіл тарихи деректердің объективтілігін қамтамасыз етіп, Алтын Орда тарихын тереңірек түсінуде жаңа ғылыми көзқарас қалыптастыруға мүмкіндік береді.
Держатели документа:
ЗКУ
Доп.точки доступа:
Сайфунов, Б.

26.82
Т 23
Таскалиева, Г. Б.
    «Алтын-емел» ұлттық саябағының туристік ресурстық мүмкіндіктері мен ерекшеліктерін талдау [Текст] / Г. Б. Таскалиева // БҚУ хабаршысы. - 2025. - №1. - Б. 365-379.
ББК 26.82

Рубрики: География

Кл.слова (ненормированные):
ұлттық саябағы -- туристік мүмкіндіктер -- туристік нысандар -- Алтын-Емел -- туристік маршруттар -- биоалуантүрлілік
Аннотация: Бүгінгі таңда жаһандық туризм және қонақжайлылық индустриясы маңызды рөл атқарады. «Алтын-Емел» мемлекеттік ұлттық табиғи саябағы Қазақстандағы қазіргі заманғы биоалуантүрліліктің ең ірі қорығы және нағыз ашық аспан астындағы геологиялық-палеонтологиялық мұражай болып табылады. Ұзақ және күрделі геологиялық тарихы бар Алтын-Емелдің қазіргі ландшафтының бірегейлігі, флора мен фаунаның байлығы туристердің қызығушылығын тудырып отыр. Туристердің қызығушылығын қанағаттандыру барысында, туристік сапарлардың жыл сайынғы өсуіне қарамастан, ұлттық саябақтағы экологиялық туризм демалыс үшін базалық жағдайлардың және қажетті инфрақұрылымның болмауына байланысты бірқатар мәселелер туындайды.
Держатели документа:
ЗКУ

4
Х 69
Ходжанова, Б. Х.
    Батыс Қазақстан облысында орман шаруашылығының қалыптасу тарихы [Текст] / Б. Х. Ходжанова, А. А. Жаскайратова // «Иванов оқулары – 2024» республикалық ғылыми-тәжірибелік конференциясы материалдары жинағы. - Орал, 2024. - 10-11 қазан. - Б. 188-191.
ББК 4

Рубрики: Сельское и лесное хозяйство

Кл.слова (ненормированные):
Орман -- табиғи қорлар -- өсімдіктер -- Орманның құрылымы -- биологиялық ерекшеліктер -- ландшафт -- ағаш -- бұта -- шөптесін өсімдіктер -- мүк -- қына -- питомниктер -- Орман шаруашылығы -- Ормандарды зерттеу -- есепке алу -- орманды жаңартып отыру -- орманды күту -- питомниктерде көшет өсіру -- суландыру
Аннотация: Орман — жер бетіндегі табиғи қорлардың, оның ішінде өсімдіктер жамылғысының негізгі түрілерінің бірі. Құрамында бір-біріне жақын өскен ағаштың бір немесе бірнеше түрлері бар табиғи кешен. Құрамы мен өсуіне қарай мәңгі жасыл, қылқанды, ақшыл қылқанды, күңгірт қылқанды, жапырақты, ұсақ жапырақты, жалпақ жапырақты, тропиктік, муссондық, мангрлық және т.б. ормандар деп бөлінеді. Орманның құрылымы ортаның физикалық-географиялық жағдайларына, өсімдіктердің түрлік құрамы мен биологиялық ерекшеліктеріне байланысты болады. Ол топырақ түзілуіне, климатқа, ылғал айналу процесіне және т.б. әсері көп, тропосферамен өзара белсенді әрекетте болады да, оттек пен көміртектің алмасу деңгейін анықтайды (ең ірі орманды аймақтар атмосферадағы оттектің шамамен 50%-ын "өндейді"). Құрлықтың 27%-ынан астамын алып жатқан орман — географиялық ландшафт элементі. Орманда ағаш, бұта, шөптесін өсімдіктер, мүк, қына, т.б. өседі.
Держатели документа:
ЗКУ
Доп.точки доступа:
Жаскайратова, А.А.

26.3
Х 69
Ходжанова, Б. Х.
    Қаныш Сәтбаевтың геология ғылымына қосқан үлесі [Текст] / Б. Х. Ходжанова, М. М. Сәбит, А. Н. Түгелбаева // «Иванов оқулары – 2024» республикалық ғылыми-тәжірибелік конференциясы материалдары жинағы. - Орал, 2024. - 10-11 қазан. - Б. 201-203.
ББК 26.3

Рубрики: Геология

Кл.слова (ненормированные):
Қаныш Имантайұлы Сәтбаев -- Қазақстанның көрнекті ғалымы -- академик -- геолог -- қоғам қайраткері -- геология -- геологиялық картасы -- металлургия -- инжерер-геолог
Аннотация: Қаныш Имантайұлы Сәтбаев – Қазақстанның көрнекті ғалымы, академик, геолог және қоғам қайраткері. Ол Қазақстанның минералдық байлықтарын ашу мен дамытуға зор үлес қосып, елдің ғылыми-инженерлік кадрларын дайындауда маңызды рөл атқарды. Қ.Сәтбаевтың еңбегі әлемдік геология ғылымының дамуында маңызды орын алады. Оның Қазақстанның кен байлықтарын зерттеудегі қызметі ел экономикасының дамуына ықпал етті, ал өзі әлемдік ғылым тарихында мәңгі қалды
Держатели документа:
ЗКУ
Доп.точки доступа:
Сәбит, М.М.
Түгелбаева, А.Н.

75.81
М 50
Менеева, А. С.
    Еліміздегі табиғи және тарихи-мәдени ескерткіштердің туризмдегі рөлі [Текст] / А. С. Менеева // «Иванов оқулары – 2024» республикалық ғылыми-тәжірибелік конференциясы материалдары жинағы. - Орал, 2024. - 10-11 қазан. - Б. 208-210.
ББК 75.81

Рубрики: Туризм

Кл.слова (ненормированные):
Туризм -- Қазақ жері -- тарихи-мәдени ескерткіштер -- Қазақ халқы -- Ескерткіш сәулет өнері -- Ескерткіш монументтік -- Ескерткіш тарихи -- Ескерткіш археологиялық -- Туризм географиясы
Аннотация: Қазақ жері өзінің бай тарихымен ерекшеленеді. Оның ұлттық тарихы аса ерте замандардан бастау алады. Ел мен жерді қорғау ең алдымен сол ел мен сол жердің тарихын білуден басталады. Ел мен жердің тарихын білу тарихта өткен қасиетті ата-бабалар әруағына тағзым етіп, олардың игілікті істерін еске алудан бастау алады. Ұлт тарихынан білімді болудың басты мақсаты-өткеннен тағылым алу. Осыған орай еліміздегі тарихи-мәдени ескерткіштері білу-біздің тарих алдындағы міндетіміз
Держатели документа:
ЗКУ

28.072
Д 97
Дюсенғалиева, А. Б.
    Өсімдік жасуша шырынындағы биологиялық белсенді заттар [Текст] / А. Б. Дюсенғалиева, Ж. М. Сатыбалдиева // «Иванов оқулары – 2024» республикалық ғылыми-тәжірибелік конференциясы материалдары жинағы. - Орал, 2024. - 10-11 қазан. - Б. 233-237.
ББК 28.072

Рубрики: Общая биохимия

Кл.слова (ненормированные):
биохимия -- Биология -- Өсімдіктер -- алкалоидтар -- флавоноидтар -- илік заттар -- терпеноидтар -- фенолдық қосылыстар -- сапониндер -- флора -- фармакология
Аннотация: Биологиялық белсенді заттардың ашылу тарихы ежелгі дәуірден бастап фармакология мен биохимия саласындағы заманауи зерттеулерге дейінгі тарихи сәттер мен жаңалықтарға бай. Өсімдіктердегі биологиялық белсенді заттар алкалоидтар, илік заттар, флавоноидтар, терпеноидтар, фенолдық қосылыстар, сапониндер және т.б. сияқты органикалық қосылыстардың әртүрлі кластарымен ұсынылуы мүмкін, олардың кейбіреулері және олардың өсімдіктердегі мазмұны төмендегідей
Держатели документа:
ЗКУ
Доп.точки доступа:
Сатыбалдиева, Ж. М.

63
Б 28

    Батырларды ұлықтау - тарихымызды ұмытпау [Текст] // Орал өңірі. - 2025. - 24 маусым. - №51. - Б. 10.
ББК 63

Рубрики: История

Кл.слова (ненормированные):
Батыс Қазақстан облысының мәдениет, тілдерді дамыту және архив ісі басқармасы -- Ұлы Жеңіс -- 80 жыл -- Мектебім - мақтанышым -- облыстық байқау -- Отан патриоттарын тәрбиелеу -- Кеңес Одағы Батырлары -- ҰОС ардагерлер -- ақболатов айдарбек ахметұлы -- м. өтемісов атындағы батыс қазақстан университетінің доценті
Аннотация: Батыс Қазақстан облысының мәдениет, тілдерді дамыту және архив ісі басқармасының ұйымдастыруымен Ұлы Жеңістің 80 жылдық мерейтойына орай білім беру ұйымдарының арасында «Мектебім - мақтанышым!» атты облыстық байқау өтті. Мақсат – алтын ұя мектебінің тарихын білетін, өз өлкесін ерекше сүйетін, оның салтын қастерлейтін, Отан патриоттарын тәрбиелеу. Сондай-ақ Кеңес Одағы Батырлары мен ҰОС ардагерлерінің есімдерін ұлықтау, ерлігін дәріптеу.
Держатели документа:
ЗКУ

83
М 91
Мутиев, З. Ж.
    Темір Мыңжас – көп қырлы қаламгер: ақын, жазушы, журналшы [Текст] / З. Ж. Мутиев, Ж. Ө. Мұханбетова, Қ. А. Галимова // БҚУ хабаршысы. - 2024. - №3. - Б. 110-118.
ББК 83

Рубрики: Литературоведение

Кл.слова (ненормированные):
ақын -- жазушы -- журналист -- өңір әдебиеті -- кейіпкерлер әлемі -- новелла -- әңгімелер мен мақалалар -- туған жер -- дархан дала -- Темір Мыңжас
Аннотация: Мақалада Жайық-Каспий өңірі әдебиетінің көрнекті өкілі, ақын, жазушы, журналист Темір Мыңжастың шығармашылық әлеміне шолу жүргізілген. Бірнеше прозалық кітаптар мен поэзиялық жыр жинақтарының авторы Темір Мыңжастың қазақ әдебиетінің дамуына қаншалықты үлес қосқанын зерттеу авторлары әр қырынан алып, жан-жақты қарастырады. Жазушы шығармаларының кейіпкерлері негізінен оның өзі өмір сүріп отырған дәуірдің адамдары, нақты айтқанда күндіз-түні дамылсыз еңбек етіп, тәуелсіз еліміздің гүлденіп, көркеюіне, қоғамның дамуына өз үлестерін қосып жүрген еңбекші тап өкілдері. Сонымен бірге қилы тіршіліктің, қарбалас өмірдің өтінде жүрген қарапайым ауыл адамдарының аңғал мінездері сол қалпында алынып, суреттеледі. Еңбек авторлары Темір Мыңжастың журналистік қабілетіне, публицистикалық шеберлігіне назар аударып, қыр-сырына үңіледі. Сондай-ақ оның өлең-жырларының көркемдік, тақырыптық-идеялық ерекшеліктеріне талдаулар жүргізеді. Ақынның ұлттық құндылықтар мен қазақтың басынан кешкен ақтаңдақтар тарихын жырлаудағы ізденістерін атап көрсетеді.
Держатели документа:
ЗКУ
Доп.точки доступа:
Мұханбетова, Ж.Ө.
Галимова, Қ.А.

63
М 22
Мамырбеков, А. М.
    Семей полигоны мұрасы: тарихи шындық пен мәдени интерпретацияның тоғысуы [Текст] / А. М. Мамырбеков, М. М. Жәнібек, А. К. Оспанова // БҚУ хабаршысы. - 2024. - №4. - Б. 145-167.
ББК 63

Рубрики: История

Кл.слова (ненормированные):
Семей сынақ полигонының тарихы -- тарихи жады -- көркем әдебиет -- бейнелеу өнері -- ядролық сынақ
Аннотация: Ғылыми мақалада Семей ядролық сынақ полигонының әдебиет пен өнер туыныларында бейнеленуі тарихи дискурс әдісі негізінде қарастырылады. Ядролық сынақтың қоғамға тигізген салдары мен тарихи жадыны қалыптастырудағы рөлі шығармашылық интерпретация тұрғысынан талданған. Семей ядролық сынақ полигонына арналған көркем шығармаларға, деректі фильмдерге және бейнелеу өнер туындыларына талдау жасау. Зерттеуде тарихи нарративті талдау, интертекстуалдық талдау және компаративистикалық (салыстырмалы) әдістер арқылы ядролық полигон бейнесі қандай контекстте және қандай мағыналық бағытта қолданылғаны және олардың тарихи- мәдени маңыздылығы анықталды. Аталған ғылыми әдістер Семей полигонының өнер туындыларындағы бейнесі мен тарихи шындық арасындағы байналысты ғылыми негізде талдауға мүмкіндік берді. Мақалада келтірілген көркем мәтін интерпретациясы мен пайымдау мәселелері әдебиеттану және герменевтика ғылымдары негізінде зерттелді. Эмоционалды реакция тудыратын сынақ тәжірибесін түсінуге бағытталған деректі фильмдерге де шолу жасалынған. Әдеби шығармалар, көркем сурет туындылары мен кинотуындылар зерттеу жұмысының нысаны ретінде қарастырылған. Зерттеу нәтижелерін интерпретациялау үшін әдеби еңбектер сараланып, бірнеше бағытқа жіктеп ұсынылған. Семей ядролық полигон тарихы мен оның өнердегі бейнеленуін зерттеу қоғамның тарихи жадысын жаңғыртуға, мәдениетаралық диалогты нығайтуға және тарихи әділеттілікке жетуге ықпал етеді.
Держатели документа:
ЗКУ
Доп.точки доступа:
Жәнібек, М.М.
Оспанова, А.К.

83
С 11
Сұлтанғалиева, Р. Б.
    Тәуелсіздік кезеңіндегі қазақ прозасындағы этиологиялық мифтердің интерпретациясы [Текст] / Р. Б. Сұлтанғалиева, З. Р. Метенова // БҚУ хабаршысы. - 2025. - №2. - Б. 120-133.
ББК 83

Рубрики: Литературоведение

Кл.слова (ненормированные):
миф -- мифология -- этиология -- интерпретация -- фольклор -- проза -- аңыз -- әпсана -- әңгіме -- сюжет
Аннотация: Мақалада тәуелсіздік жылдарындағы қазақ прозасында кездесетін этиологиялық мифтердің берілу жолдары қарастырылады. Оның ішінде сол кездегі жазушылардың жазу ерекшеліктері мен этиологиялық мифтердің өзгешеліктері беріледі. Табиғат пен тіршілік – адам қиялының қайнар көзі. Әдетте, кез келген миф тарихи тәжірибеге, адамның әлдебір бастан кешкен іс-әрекетіне негізделіп құрылады. Мифтерде, әсіресе, өткен күндердің шын мәнісіндегі тарихи оқиғалары маржандай тізіліп, сабақтаса баяндалады. Сол себептен де, жекелеген халықтардың тарихын зерттеу орайында мифология бірде-бір өнер теңдесе алмайтын құрал болмақ. Мифтерде халықтың шынайы тұрмыс-тіршілігі де, адамдар арасындағы өзара қарым-қатынастар да көрініс тапқан
Держатели документа:
ЗКУ
Доп.точки доступа:
Метенова, З.Р.