Электронный каталог

26.82
Х 69
Ходжанова, Б. Х.
    Литва Республикасының экономикасы: тарихи сабақтастық және қазіргі даму ерекшеліктері [Текст] / Б. Х. Ходжанова, Н. С. Жармаганбетова // БҚУ хабаршысы. - 2025. - №3. - Б. 388-403.
ББК 26.82

Рубрики: География

Кл.слова (ненормированные):
Литва Республикасы -- Алитус -- Вильнюс -- Каунас -- Клайпед -- Паневежск -- Таурагс -- Тельшяйск -- Еуропалық Одақ -- инновация -- экспорт -- энергетика
Аннотация: Бұл мақалада Литва Республикасының шаруашылығының құрылымы және экономикалық даму жағдайын қарастырады. Литва Республикасы — Балтық жағалауында орналасқан шағын, бірақ стратегиялық маңызы бар мемлекеттердің бірі. Кеңес Одағы ыдырағаннан кейін тәуелсіздігін алған Литва қарқынды саяси, экономикалық және әлеуметтік өзгерістерді бастан кешірді. Еуропалық Одақ пен НАТО мүшелігі елдің дамуына жаңа серпін берді. Елдің физикалық географиялық орналасуына жалпы шолу жасай отырып, қазіргі әлеуметтік-экономикалық даму барысына сипаттама беріледі. Литва Республикасы Шығыс Еуропа (Орыс) жазығының батысында орналасқан. Мұздық елдің рельефін қалыптастыруда маңызды рөл атқарды. Солтүстік аудандарды қоспағанда, Литва аумағы бүкіл Балтық жағалауындағы мұздық шөгінділерінің ең қуатты жинақталу аймағында орналасқан. ЖІӨ құрылымындағы өнеркәсіптің үлесі 2019 жыл бойынша 25,2 % құрайды. 1990 жылдан кейін бұл салада Балтық жағалауына тән процестер болды. Шикізат пен технологиялық байланыстардың үзілуі, нарықтар мен мемлекеттік тапсырыстардың жоғалуы өнеркәсіп құрылымының өзгеруіне, көптеген ірі кәсіпорындардың жойылуына әкелді. Отын өнеркәсібі бойынша Кеңес заманында Ресейден Новополоцк - Мажейкай мұнай құбыры арқылы келетін мұнай негізінде Литвада отын-энергетикалық кешен құрылды. Оның құрамына мұнай өңдеу зауыты, мұнай құбыры, Бутингтегі мұнай терминалы кірді. Литва-Балтық жағалауы елдерінің жалғыз өзі мұнай өңдеу болды. Көлік кешені бойынша ел аумағында автомобиль, әуе көлігі, темір жол көлігі жолға қойылған
Держатели документа:
ЗКУ
Доп.точки доступа:
Жармаганбетова, Н.С.

26.82
Г 13

    Гаж-технологияларын қолдану арқылы биологиялық алуантүрлілікті сақтаудағы ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың рөлі [Текст] / Э. С. Бөрібай, Б. Х. Тусупова, Н. Н. Карабкина [и др.] // БҚУ хабаршысы. - 2025. - №3. - Б. 419-435.
ББК 26.82

Рубрики: География

Кл.слова (ненормированные):
ерекше қорғалатын табиғи аумақтар -- Солтүстік Қазақстан облысы -- тұрақты даму -- биоалуантүрлілік -- табиғатты Жерді қашықтықтан зондтау -- географиялық ақпараттық жүйелер -- ГАЖ
Аннотация: Табиғи ресурстарды ұтымсыз пайдалану, экологиялық теңгерімнің бұзылуы және ұланғайыр аумақтардағы табиғи экожүйелердің деградациясымен байланысты экологиялық проблемалардың шиеленісуі жағдайында бірегей табиғи аумақтарды сақтау қажеттілігі ерекше өзекті. Мұндай сын-қатерлерге жауап ретінде табиғи кешендерді бастапқы күйінде сақтауға және антропогендік факторлардың әсерінен бұзылған экожүйелерді қалпына келтіруге көмектесетін экологиялық негіз ретінде қызмет ететін ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды (ЕҚТА) құру маңызды. Мақалада ГАЖ технологиялары арқылы биоалуантүрлілікті сақтауды біріктіру контексінде Солтүстік Қазақстан облысының ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың рөлі қарастырылған. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды халықтың экологиялық сауаттылығын арттыру, экологиялық жауапкершілікті дамыту және сирек кездесетін, жойылып бара жатқан түрлерді сақтау бағдарламаларын іске асыру платформасы ретінде пайдаланудың заманауи тәсілдері талданған. Өңірдегі қорғауға алынған табиғи аумақтарға шолу жасалып және олардың білім беру, ғылыми зерттеулер мен экологиялық білімді танымал ету мүмкіндіктеріне сипаттама берілген. Табиғатты қорғау іс-қимылының негізгі бағыттары көрсетіліп, өңірдің тұрақты дамуын қамтамасыз етуде ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың рөлін күшейту бойынша ұсыныстар белгіленді. Зерттеу жұмысында ЕҚТА сипаттама беруде 1:250 000 масштабтағы Жерді қашықтықтан зондтау деректері негізінде Солтүстік Қазақстан облысының туристік-рекреациялық картасы, Айыртау өңірінің рекреациялық карталары әзірленді. Географиялық ақпараттық жүйелер, жерді қашықтықтан зондтау құралдарын пайдалану туристік және рекреациялық әрекеттерді жоспарлаудың тиімділігін арттырады, экожүйені қорғау шараларын білім беру және халыққа хабардар ету бастамаларымен біріктіруді оңтайландырады. Мұндай технологиялар табиғи нысандарды, ерекше экологиялық статусы бар аймақтарды және әлеуетті рекреациялық ресурстарды нақты картаға түсіруді қамтамасыз етеді, аймақтың неғұрлым тұрақты дамуына ықпал етеді
Держатели документа:
ЗКУ
Доп.точки доступа:
Бөрібай, Э.С.
Тусупова, Б.Х.
Карабкина, Н.Н.
Мурзакулов, Г.Т.
Арыстанов, А.
Арыстанова, Р.

20.1
Ш 98

    Шығыс Қазақстанның биіктаулы экожүйелерінде ағаш тұқымдастарының климаттық өзгерістерге реакциясын дендрохронологиялық талдау [Текст] / К. Б. Алипина, Ш. Б. Абилова, Чоймаа Дуламсурен, Ж. Т. Тергенбаева // БҚУ хабаршысы. - 2025. - №3. - Б. 548-561.
ББК 20.1

Рубрики: Экология

Кл.слова (ненормированные):
дендрохронология -- жылдық сақиналар -- климаттық өзгерістер -- ағаш өсімі -- корреляциялық талдау -- радиалды өсім
Аннотация: Бұл зерттеу климаттың өзгеруінің ағаш өсімдіктерінің өсуіне әсерін дендрохронологиялық әдістер арқылы талдауға бағытталған. Шығыс Қазақстанның табиғи-климаттық жағдайы – маусымдық ауытқуы күшті, биік таулы және континенталды сипаттағы аймақ – ағаштардың жылдық өсім динамикасын зерттеу үшін ерекше үлгілік өңір болып табылады. Тарихи метеодеректердің шектеулігі жағдайында ағаштың жылдық сақиналары климаттық жағдайларды қалпына келтірудің сенімді прокси-дереккөзі ретінде қолданылады. Зерттеу барысында 2013 және 2023 жылдары Катонқарағай мемлекеттік ұлттық табиғи паркінің әртүрлі биіктік белдеулеріндегі орман екпелерінен 1610 керн алынып, Betula pendula, Larix sibirica, Pinus sibirica, Picea obovata және Abies sibirica түрлері бойынша өсу хронологиялары жасалды. Жылдық сақиналар ені LINTAB құрылғысы және TSAP-Win бағдарламасы арқылы өлшенді, ал уақыттық қатарларды кросс-дейтинг, детрендинг және индекстеу COFECHA, R (dplR, treeclim пакеттері) және STATISTICA 13.2 көмегімен өңделді. Нәтижелер ауа температурасы мен жылдық өсім арасында теріс, ал жауын-шашынмен және күн белсенділігімен оң корреляцияны көрсетті. Ең жоғары корреляциялық мәндер күн белсенділігімен (r = 0,53–0,86), жауын-шашынмен орташа (r = 0,04–0,46), ал температурамен теріс бағытта анықталды. Бұл ағаштардың радиалды өсімі ылғал және радиациялық жағдайларға сезімтал екенін, ал жоғары температурада кері әсер байқалатынын дәлелдейді. Жалпы алғанда, зерттеу нәтижелері ағаш түрлерінің өсуіне климаттық факторлардың (температура, жауын-шашын) әртүрлі ықпал ететінін көрсетті. Жиналған хронологиялар мен алынған корреляциялар аймақтық дендроклиматтық қайта құруды жүргізу үшін маңызды база болып табылады және климаттық өзгерістер жағдайында орман экожүйелерінің бейімделу әлеуетін бағалауға септігін тигізеді
Держатели документа:
ЗКУ
Доп.точки доступа:
Алипина, К.Б.
Абилова, Ш.Б.
Чоймаа Дуламсурен
Тергенбаева, Ж.Т.

83
Б 18
Байбулсинова, А. С.
    Абай мұрасы - ұлттық идеологияның негізі (Абай Құнанбайұлының 180 жылдығына арналған) [Текст] / А. С. Байбулсинова // Өркен. - 2025. - 27 тамыз. - №7. - Б. 7.
ББК 83

Рубрики: Литературоведение

Кл.слова (ненормированные):
Абай мұрасы -- Абай Құнанбайұлының -- 180 жыл -- Абайдың шығармашылығы
Аннотация: Қазіргі жаһандану заманында Абай Құнанбайұлының мұрасы қазақ халқы үшін ерекше маңызға ие. ХІХ ғасырдың соңы мен ХХ ғасырдың басында өмір сүрген «бағзы заман» ойшылының қазіргі ХХІ ғасырда яғни, үздіксіз дамып отырған космостық дəуірде қандай маңызы жəне əсер етуші рөлі болу мүмкін деген сұрақ туады жастарда. Сондықтан бұл маңыздылықты бірнеше негізгі аспектіде бөліп көрсету қажет деп ойлаймыз: Абай ұлттық идеологияның ғылыми тұрғыдан негізделген əрі бай əрі күрделі феномені болып табылады. Ғылыми зерт теулерге сүйенсек, Абайдың шығармашылығы қазақ халқының мəдени, əлеуметтік жəне рухани өмірінің қалыптасуында ерекше рөл атқарады. Мемлекеттік басқаруда ҚР Президенті Қасым-Жомарт Кемелұ лы Тоқ аев - Абай дың идеяларын Қазақстанның жаңару, дамуы үшін рухани-мəдени бағдар, ұлттық құндылықтардың өзегі деп бағалайды
Держатели документа:
ЗКУ

83
Ш 17
Шайекенов, Ж.Ж.
    Марабай ақын және "Қобыланды батыр" жырының көп варианттылығы [Текст] / Ж.Ж. Шайекенов // Өркен. - 2025. - 27 тамыз. - №7. - Б. 10.
ББК 83

Рубрики: Литературоведение

Кл.слова (ненормированные):
жырау -- Марабай ақын -- Қобыланды батыр -- жыры -- импровизатор -- əнші -- Фольклор -- сал -- өнер иелері
Аннотация: Белгілі ғалым, Батыс Қазақстан ауыз əдебиетін жинаушы профессор М.М.Тілеужанов: «Халқымызда ақын деген ұғым бар. Ол – импровизатор, əнші, əрі айтысқа қатыса алатын өнерпаз адамдар. Фольклорлық текстің алғашқы нұсқасын салған да солар. Ақынға жақын жырау, жыршы, сал, сері, өлеңші, əншілер бар. Бұлардың бəрі – өнер иелері, халық арасында ауызша таралып жүрген фольклор текстерін жағдай, орын, мезгілге байланысты үгіттеушілер, насихаттаушылар, жаңартушылар, көркемдеушілер.
Держатели документа:
ЗКУ

83.7
К 11
Қыдыршаев, А. С.
    Абай сөзі - ұлт бойтұмары [Текст] / А. С. Қыдыршаев // Өркен. - 2025. - 27 тамыз. - №7. - Б. 15.
ББК 83.7

Рубрики: Риторика

Кл.слова (ненормированные):
риторика -- Абай -- Абай Құнанбайұлы -- Абай мұрасы -- Абай ілімі
Аннотация: Өз тұсында Қазақстан Республикасы Президенті Қасым- Жомарт Тоқаев “Абай жəне XXI ғасырдағы Қазақстан” атты мақаласында халқымыздың біртуар ұлы перзенті Абай Құнанбайұлының мерейтойын лайықты атап өтудің той тойлау үшін емес, ой-өрісімізді кеңейтіп, рухани тұрғыдан дамуымыз үшін аса қажеттілігін баса айтқанды. Мемлекет басшысы Абайға құрметті бүгінгі жаңа ұрпақты тəрбиелеудің тиімді тəсілі тұрғысында таниды. Абай мұрасы, Абай ілімі, Абайдың өзіндік болмысы, Абайдың сана-сезімі, Абайдың имандылық сырлары туралы тереңнен ой толғау оңай шаруа болып па? Жайдақ қалыпта үстірт айта салуға болар. Онда қайталауға ұрынарың анық. Ақиқаты, Абай тағылымы терең. Əркімнің өз Абайы бар десек те, Абай əлемін тұтас кейіпте, біртұтас дүние қалпында тану оңай олжа емес. Абай сыры тереңде, Абай құпиясы таңғажайып. Анығы, көзіміздің жеткені - Абайдың рухани əлемі тылсым, тұңғиық. Бүгінгі ұлттық құндылықтарды саралау тұсында Абай сынды ойшылдың рухани əлеміне кең тұрғыда үңілу қажет-ақ. Баршаға түсінікті тілмен жеңілдеп айтсақ, Абайдың бізге жеткен рухани мұрасы, яғни, өлеңдері мен қара сөздері көкірегі сезімді, тілі орамды жастарға үлгі, өнеге бермек үшін жазылған. Бұл ретте Абайдың рухани əлемі – жаңа ұрпаққа айқын да басым бағдаршам, бағдар-бағыт сілтеуші. Ойлантатыны - бүгінгі жаңа ұрпақтың сұрағының көптігі, сауалының сансыздығы. Сананың рухани жаңғыруы дейміз, қалай рухани жаңғыруға болады? Нені, нендей қағидаларды басшылыққа алуымыз керек? Жастар жағы философиядан гөрі көбіне нақтылықты қалайды. Ал үлкендер қауымы нақтылықтан гөрі жалпылылыққа, философияға түсіп кеткендерін байқамай қалады. Жасыратыны жоқ, жігерлі жастардың жоғарғыдай нақтылы сауалдарына «өйту керек, бүйту керек, түйе үстінде сирақ үйту керек» деп жатады. Шынында да, алақандарына салып бермесек те, нақты не айтуға болады? Кімді, нендей іс-əрекетті өнеге етуге болар еді? Біздің ұсынбағымыз - Абай болмысы, Абай тағылымы, Абайдың рухани өнегесі.
Держатели документа:
ЗКУ

74.58
А 95
Аханова, А.
    Оқушыларды тәрбиелеуде ұлттық құндылықтарды қолдану [Текст] / А. Аханова // Өркен. - 2025. - 27 тамыз. - №7. - Б. 16.
ББК 74.58

Рубрики: Высшее образование

Кл.слова (ненормированные):
Оқушылар -- тәрбиелеу -- ұлттық құндылықтар -- білім беру жүйесі -- Кітапханалық- педагогикалық қызмет
Аннотация: Қазақ халқының ғасырлар бойы қалыптасқан салт-дəстүрлері мен əдет- ғұрыптары ұрпақ тəрбиесінің негізі болып табылады. Ұлттық құндылықтар – халықтың болмысын айқындайтын, рухани байлығын сақтайтын жəне жас ұрпақтың бойына ізгілік пен адамгершілікті сіңіретін өмірлік бағдар. Бүгінгі таңда білім беру жүйесінде оқушыларды тек ғылымға, білімге үйретіп қана қоймай, олардың ұлттық сана-сезімін қалыптастыру басты міндеттердің бірі болып отыр. Өйткені, ұлттық болмысынан аж ыраған жас ұрпақ тамырынан қол үзген ағаш тəрізді, болашақта қоғамға да, өзіне де пайдасы шамалы болуы мүмкін. Университетімізде жаңаданашылған «Кітапханалық- педагогикалық қызмет» білім беру бағдарламасындағы «Оқушыларды тəрбиелеуде ұлттық құндылықтарды қолдану əдістемесі» атты пəнді өткізу - білім алушыларға ұлттық құндылықтарды əр хaлықтың ғасырлар бoйы жинақтаған рухани жəне мəдени құндылықтарын дəріптеп жеткізу болып табыла ды. Ұлтымыздың тұнып тұрғaн асыл мұра, рухани байлығын оқыту үдерісінe енгізу арқылы қазaқ хaлқының құнды ойларын, даналық пəлсaпаcын, өмірлік тəжірибeсін халық игілігі үшін қолдaна алaтын жан- жақты дамыған, білімді, өзіндік көзқaрасы бaр жеке тұлғаны қaлыптастырaмыз. Бұл пəннің мақсаты: - ұлттық құндылықтардың мазмұны мен түрлерін саралау; - қазақ халқының салт-дəстүрлері мен тəрбиелік мұрасын білім беру жүйесіне ендіру жолдарын қарастыру; - тəрбие үрдісінде ұлттық құндылықтарды қолданудың əдістері мен тəсілдерін меңгеру.
Держатели документа:
ЗКУ

83
Ж 53
Жеменей, Е.
    "Ахмет Байтұрсынұлы" төсбелгісі табысталды [Текст] / Е. Жеменей, А. Қыдырсихова // Өркен. - 2025. - 30 қыркүйек. - №8. - Б. 9.
ББК 83

Рубрики: Литературоведение

Кл.слова (ненормированные):
Ахмет Байтұрсынұлы -- ахметтану -- Абат Қыдыршаев -- Шешендіктану -- Профессор -- қазақ филология
Аннотация: мыған, гүлденген тұсы – өткен ғасырдың алғашқы отыз-қырық жылының үлесіне тиері даусыз. Бұл кезең «Байтұрсынов дəуірі», «Байтұрсынов ғасыры» делініп те жүр. Бұлай делінуінің басты себебі – Ахмет Байтұрсынұлының ұлт ғылымының көшбасшысы болуы. Осыған орай кезінде Елдес Омаров «первый светоч науки» деп баға берген. Сондай-ақ Ахаң «ұлттың ар-намысы бола білген» (С. Сейфуллин) «қазақ жұртының көсемі» (М. Əуезов) де. Бұл ретте белгілі лингвист ғалым Рабиға Сəтіғалиқызы Сыздықованың: «Ахмет Байтұрсынұлы мен оның замандас-пікірлестері жайындағы қазіргі жүргізіліп жатқан ізденіс-зерттеулерімізді жинақы бір атаумен «ахметтану» деп айтар едім.
Держатели документа:
ЗКУ
Доп.точки доступа:
Қыдырсихова, А.

88
Б 18
Байгалиева, Ж. Г.
    Жалпы психология пәні бойынша семинар сабағында инновациялық технологиялардың тиімділігі [Текст] / Ж. Г. Байгалиева // Өркен. - 2025. - 30 қыркүйек. - №8. - Б. 10.
ББК 88

Рубрики: Психология

Кл.слова (ненормированные):
Жалпы психология -- семинар -- инновациялық технологиялар -- Рефлексия -- Темперамент жəне жеке а дам
Аннотация: Қазіргі білім беру жүйесі жаңартылған мазмұнға негізделіп, студенттердің шығармашылық қабілетін, сыни ойлауын жəне зерттеушілік дағдысын дамытуға бағытталған. Осы орайда жалпы психология пəнінің маңызы зор, себебі ол жеке тұлғаның психикалық даму заңдылықтарын түсінуге жол ашады. Аталған пəнді семинар форматында оқытуда инновациялық технологияларды тиімді қолдану – білім алушылардың пəнге деген қызығушылығын арттырып, практикалық дағдыларын дамытудың негізгі жолы болып табылады
Держатели документа:
ЗКУ

75
Н 34
Наурзбаев, Н. Н.
    Волейбол ойынының техникасы мен әдістемесі тактикасы [Текст] / Н. Н. Наурзбаев // Өркен. - 2025. - 30 қыркүйек. - №8. - Б. 10.
ББК 75

Рубрики: Спорт

Кл.слова (ненормированные):
Волейбол -- спорт -- спортшылар -- Волейбол техникасы
Аннотация: Спорт - бұл өмір! Спорт əлемнің түкпір- түкпіріндегі адамдардың көпшілігінің ажырамас бөлігіне айналды! Біз бəріміз əртүрліміз жəне əртүрлі спортпен айналыс амыз. Əрқ айс ымыз түсінеміз сүйікті ісіңнің қыр-сырын, кейде бүкіл өміріңді соған арнау. Əсіресе, өз жұмысын жақсартқысы келетіндер, жаңалықтарды қадағалайтындар немесе əртүрлі нəрселерді ойлап табатындар физикалық деректеріңізді жақсартуға арналған жаттығулар. Волейбол да ерекшелік емес. Кəсіби спортшылар да жаттығуларға уақыт бөледі, өз білімдерін шыңдайды шеберлік, кемелдікке жетуге тырысу. Өйткені, жақсы ойын ойыншының талантына ғана емес, оның техникасына да байланысты. Волейбол техникасы күрделі қабылдаулар, пастар, шабуыл соққылары, пастар жəне т.б. Жақсы техникасыз команда жеңіске келмейді, бұл бір жерде бірдеңе жетіспейді немесе түзетілмейді дегенді білдіреді. Бұған жол бермеу үшін ойын жаттығуларына қатысу керек, өйткені ойын сіздің өнімділігіңізді жақсартуға көмектесіп қана қоймайды, сонымен қатар ойында қолдануға болатын дұрыс құрастырылған жаттығулар жиынтығы. Волейбол ойнау техникасы алаңда болып жатқан барлық нəрсенің негізі болып табылады. Команданың жеңіске жету-жеңбеу сіздің дайындығыңызға жəне жаттығуыңызға байланысты.
Держатели документа:
ЗКУ