Электронный каталог

81
А 61
Аметов, Б.
    Тіл тағдыры - тұтас ұлттың тағдыры [Текст] / Б. Аметов // Тіл . - 2019. - №3. - қыркүйек. - Б. 6-7
ББК 81

Рубрики: Языкознание

Кл.слова (ненормированные):
тіл тағдыры -- тұтас ұлттың тағдыры -- мемлекеттік тіл -- қазақ тілі -- арыз-шағымдар -- қазақ қазақпен қазақша сөйлесін
Аннотация: Іске қатысушы тараптың бірі мемлекеттік тілді меңгерген жағдайда аталған субъектілермен жолданатын барлық істер, арыз-шағымдар қазақ тілінде жолданып, іс жүргізу тілі ретінде мемлекеттік тілге басымдық беру жөнінде салалық заңнамаға өзгерістер мен толықтырулар енгізу қажет деп есептейміз
Держатели документа:
БҚМУ

66.3(5каз)
А 90
Асанкелдіұлы, А.
    Волонтерлік - халықтың шынайы болмысы [Текст] / А. Асанкелдіұлы // Oral oniri. - 2020. - 14 ақпан. - №12. - Б. . 1-2
ББК 66.3(5каз)

Рубрики: Внутренняя политика

Кл.слова (ненормированные):
волонтер-2020 -- әлеуметтік жауапкершілік артады -- ой-сананы жаңғыртатын бастама -- нормативті-заңнамалық база жасақталады -- жеңілдік жасалып, қолдау көрсетіледі -- Президент Қ.К.Тоқаев -- "Біргеміз" атты республикалық волонтерлер фронт-офисі
Аннотация: Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев "Birgemiz" атты республикалық Волонтерлер фронт-офисінің ашылу рәсіміне қатысты. Аталған орталық осы саладағы жобаларды үйлестіреді әрі қоғамдық мониторинг жасайды және бүкіл еліміз бойынша оқыту, насихаттау жұмысын жүргізеді.
Держатели документа:
БҚМУ

80
О-53
Олжабай , С.
    Жемқорлық - жегі құрт [Текст] / С. Олжабай // Жалын . - 2020. - №3. - Б. 14-20
ББК 80

Рубрики: Филологические науки

Кл.слова (ненормированные):
мемлекет саясаты-ұлттық қауіпсіздік -- өмір -- ақиқат -- Алматы қаласы -- Аркен Әбдіғани
Аннотация: (Ел бұзылса, құрады шайтан өрмек…) Өмірдің ақиқатын шарқ ұрып іздегенде хакім Абайға соқпай өте алмаймыз. Жан жарасы жазылмай кеткен ұлы ақын бойымыздағы барлық мінді қаз-қалпында бүкпесіз айтып кеткен ғой. Сондықтан ба, кезінде ащы шындықты шімірікпей айтқан абыз ақынды айналасындағылар, айналасында болғанда жақындары жабылып жұдырықтады. Данышпан сонда да айтарынан қайтқан жоқ. Сонда ол өз халқың жек көргеннен осыны айтты ғой деймісіз. Жо-жоқ, қателесесіз, «қайтсем, халқымның бойындағы қыңыр мінезді, жалқаулығын, арамдығын, өсекқұмарлығын, бекерден бекер мал шашатын шайпау әдетін, маңғаз мақтанқорлығын, сарыжамбас жа-тыпішерлігін бойларынан сылып тастаймын» деп жанталаспады ма? Сонда түзелген қазақ қайда? Ғұламаның ғибаратты өсиеттерін құп көріп, дұрыс, таза жолға түскені қайда? Жамандар қыла алмай жүр адал еңбек, Ұрлық, қулық қылдым деп қағар көлбек. Арамдықтан жамандық көрмей қалмас, Мың күн сынбас, бір күні сынар шөлмек,- деп аһ ұрды ары тыныш таптырмаған ақын. Иә, шөлмек мың күнде емес, бір-ақ күнде сынып, жайрап қалмақ. Біздің сырты бүтін, іші түтін кейбір шенеуніктеріміз былайғы жұртқа сырбаз, салмақты көрінуге тырысып баққанымен, қалтарыстағы қойыртпақтары ақтарылып қалып, ел-жұртқа масқара болып жатыр. Осылай бетпердесі сыпырылып, өздерінің шынайы өмірдегі шындығын әйгілеп, бір-ақ күнде қасықтап жинаған абыройларын шелектеп төгіп алады. Сөзуарлығымыз ұстап кетіп немесе әлдекімге қыр көрсеткіміз кеп қыжыртып отырғанымыз жоқ. Абай атаға сүйеніп сөз сабақтағанда санаға салмақ түсірген сорақылықтар көзге шалынған соң шарасыздықтан шырылдап отырған жай бар. Енді сөзіміз шындықтан шығандап кетпеу үшін әңгімемізге тұздық іздеп көрелік. Күні кеше Ұлттық Қауіпсіздік Комитеті ҚР Жоғарғы Сотының Ішкі қауіпсіздік бөлімімен бірлесіп, Түркістан облыстық сотының қылмыстық істер жөніндегі аппе-ляциялық сот алқасының судьясы Әшірбек Рақымбаевтың сыбайлас жемқорлық әрекетінің жолын кесті. Бұл жөнінде ҰҚК ресми өкілі Аркен Әбдіғани мәлімдеді. Күдікті сотталушының жазасын жеңілдететуге көмектескені үшін елеулі мөлшерде пара алған. Бүгінде оның үстінен ҚР Қылмыстық Кодексінің 366 бабы 2 бөлімі бойынша сотқа дейінгі тергеу амалдары жүргізілуде. Былтырғы 11 желтоқсан күні Сарыағаш ауданындағы мамандан-дырылған әкімшілік сотының судьясы көші-қон заңнамасын өрескел бұзып, шетел азаматтарына жағдай жасағаны әшкереленді. Алматы қаласында аудандық соттың төрағасына қатысты іс қозғалғаны белгілі болып отыр. Халықтың соңғы үміті сот деген тұжырым қалыптасқан. Ал, сол соңғы үміттің жалғанар жері былғанышты болса шағымданушылар, жәбір-жапа көрушілер енді кімге барады? Мұндайда дана қазақ «Ет сасыса тұз себесіз, тұз сасыса не себесіз?» деп түңілмей ме? Расында, бұл түңілетін-ақ жағдай. Түңілдіретін, толғандыратын, ті-тіркендіретін түйткілдер тасқындай түсуде. Айталық, адам жанының арашашысы деп ардақтап, Алладан кейінгі құтқарушымыз деп сеніп жүрген ақ желеңді «абзалдарымыз» өміріңізді саудаға салса, кімнен үміт күткендейсіз? Шымкент қаласындағы №1 клиникалық ауруханасының бас дәрігері Абылай Доңбаев мақтаулы-ақ жан еді. «Алтын қолды дәрігер» атанып жүрген бұл азамат халықаралық қылмыстық топқа қосылып, адам-дардың бүйрек, бауырын алмастырып келген деген күдікке ілікті. Бұл жөнінде ҚР Ішкі істер министрлігінің департамент бастығы Санжар Әділов хабарлады. Ал, Шымкенттегі балалар ауруханасының бұрынғы бас дәрігері мемлекет қаржысын (20 миллион) жымқырды деген айыппен үйқамақта отыр. Кешегі Кеңес үкіметі тұсында «милиция-қорғаным» деп ұранда-тушы едік. Бүгінде «полиция-парақорым» деп тіліміз күрмеліп тұр. Мәселен, осыдан бірер жыл бұрын Түлкібас аудандық ішкі істер бөлімі бастығының тергеу жөніндегі орынбасары ауызбастырыққа 200 мың теңге алып жатқаны үстінде қолға түсіп, оқасына дақ түсіріп алды. Осы іспен сыбайлас учаскелік инспектор қашып кеткен. Ал Шымкент қаласындағы Қаратау аудандық ішкі істер бөлімінің үш бірдей капитаны есірткі бизнесімен айналысып жүрген қылмыскерді құрықтап, оны жауапкершіліктен құтқарып жіберу үшін 5 мың АҚШ долларын сұраған. Әл-Фараби аудандық ішкі істер бөлімінің майоры 10 мың теңге алып жатқаны үстінде қолға түсті. Шымкент қалалық полиция департамені өзіндік қауіпсіздік басқармасының жедел уәкілі сотталды. Оған сот шешімімен 8 миллион теңге айыппұл салынған. Оның азаматтық патрульдік бекетте жұмыс істейтін сержанттан тиісті «қамқорлық» жасау үшін ааляқтық жолмен 400 мың теңге пара алғаны және газ тапаншасын заңсыз ұстағаны туралы айтылады. Ал, Атырау қаласы полиция басқармасы бастығының орынбасары Қайралдапов ұсталған. Әскерилердің де құлқыны жаман болмай тұр. Мәселен, жуырда Қорғаныс министрлігінің жоғары шенді генералы ұсталды. Оны Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес агенттігі мен аталған министрліктің қызметкерлері қол-ға түсірген. Ол қарамағындағы қызметкерлердің лауазымын өсіріп, қамқорлық жасап отыруы үшін елеулі көлемде пара алған көрінеді. Ақтөбе облыстық қорғаныс жөніндегі департамент басшысы, полковник Ғалымжан Жантөрин әскери-техникалық мектепке курсанттар қабылдауда көз қысты, бармақ бастыға барғаны үшін күдікті ретінде қолға түсті. Әскери прокурор Мейіржан Қашымжанов осы мектептің үш қызметкері бұдан бұрынырақ істі болғанын айтып отыр. Былтыр ҚР Ішкі істер министр-лігінің орталық әскери-дәрігерлік комиссиясының төрағасы, полковник Исабеков қолға түскен. Батыс Қазақстан облыстық қорғаныс істері жөніндегі департаментінің басшысы да құрықталған деседі. Жемсауы жыбырлап тұратын жебірлер арасында әкімдердің, басқа да лауазым иелерінің жиі кездесетіні ойландырмай қоймайды. ҚР Энер-гетика министрінің орынбасары Ғани Сәдібеков курортты қалалардағы көлдерді тазартуға бөлінген қаржыны үптегені үшін сотты болғаны белгілі. Павлодар облысының әкімі Ерлан Арынов туралы жайсыз хабар тарады. Оның көмекшісі Төлеген Бәстенов 9 миллион теңге пара алып жатқан жерінде құрықталған. Көп уақыт ұзамай Павлодар облысының әкімі Болат Бақауов құрықталды. Оның не бүлдіргенін тергеу қорытындысынан соң білеміз. Былтыр Атырау облысы әкімінің орынбасары Нұрсәуле Саулауоваға қатысты шу шықты. Ол мектеп асханаларына жеткізілуі тиіс жиһаздарды саудаға салған. Осы жиһаздарға 34 миллион теңге қаралған екен. Соның 5 миллион теңгесіне орынбасардың көзі түскен ғой. 2016-2019 жылдарға арналған білім мен ғылымды дамыту мемлекеттік бағдарламасына бөлінген қаражаттан 10 миллион теңгені қымқырған білім басқармасының басшысы Қайырғали Кенжеғалиев пен оның орынбасары Роза Қабдулова ұсталғаннан кейін Нұрсәуле ханым өз еркімен қызметінен кетіп еді. Жуырда Нұрсәуле Сайлауова 2 жылға, Роза Қабдулова 4 жылға шартты түрде сотталды. Маңғыстау облысы әкімінің бірінші орынбасары да алдыңғы жылы ұятқа қалып еді. Енді Алматы және Нұр-Сұлтан қалаларында аудан әкімі ұсталды деген хабар тарады. Былтырғы қазан айында Жетісай ауданы Қызылқұм ауылдық округінің әкімі үй құрылысына жер телімін бергені үшін 500 мың теңге аламын деп құрықталды. Ал, Шымкент қаласындағы әл-Фараби аудандық әкімдігі кәсіпкерлік бөлімінің басшысы сауда жасауға рұқсат беру және кәсіпкерлік қызметке қолдау көрсету үшін бір азаматтан 65 мың теңге аламын деп от басып қалды. Павлодар облысы Қалқаман ауыл-дық округінің әкімі бас маманмен бірігіп, әкімдік ғимаратына төлем терминалдарын қою бойынша келісім-шарт жасасу кезінде 50 мың теңге пара алған. Алматы облысы Байсерке ауылдық округі әкімінің бұрынғы орынбасары қызметін асыра пайдаланған. Атырау облысында аудан әкімінің орынбасары мен құрылыс бөлімінің басшысы мердігерді бопсалап, пара алғаны үшін сотты болды. Ақмола облысы Аршалы ауданы Жібек жолы ауылдық округінің әкімі 300 мың теңге пара алғаны үшін 23,4 миллион теңге айыппұл төлеп құтылған. «Казпошта» АҚ Жамбыл облыстық филиалының басшысы Б.Пірәлі біреуді жұмысқа орналастырамын деп басы бәлеге қалды. Оны Тараз қаласы №2 соты мемлекеттік қызметте лауазым иелену құқығынан айырып, 7,5 миллион теңге айыппұл салды. Таяуда Шығыс Қазақстан облысында агроөнеркәсіптік кешенді табысты етеміз деген шенеуніктер 35 миллион теңге парамен ұсталды. Олар мол қаражатты сүт арасына жасырған. Флягтан сарылдап төгілген сүт арасынан кленкаларға мұқият оралған бума-бума теңге түскенде аспаннан шұға жауғандай таңырқамаған пенде қалмады. Ақтау қаласында Ауыл шаруашылығы министрлігінің ветеринарлық қадағалау жөніндегі комитеті қалалық инспекциясы басшысы да нысанға алынып отыр. Оның көп мөлшерде пара алғаны белгілі болған. Былтыр Түркістан облысы бойынша сыбайлас жемқорлық фактілерімен 73 адам ұсталған. Оның 15-і жымқыру, біреуі қызметін асыра пайдалану, 57-сі парақорлық дерегі ретінде тіркелген. Осы сияқты мысалдарды тізе беруге қалам ұшы да шыдамай бара жатқандықтан, осы жерден үзуге тура келеді. 2019 жылдың 20 мамырында Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев-тың төрағалығымен сыбайлас жем-қорлыққа қарсы іс-қимыл мәселелері жөнінде кеңес өткені белгілі. Осы кеңесте Президент: -Жыл сайын Қазақстанда орташа есеппен екі мыңнан астам сыбайлас жемқорлыққа қатысты қылмыстық іс тіркеледі. Мыңнан астам адам жауапқа тартылады. Бұл-батпандап кіріп, мысқылдап шығатын кесел. Осы ауруды шұғыл түрде емдемесек, ертең кеш болуы мүмкін, – деп жебірлер мен жегіштердің жолын кесу жөнінде бірқатар тапсырмалар берді. Қоғам дертіне айналған бұл кеселдің жолын кесу оңай болмай тұр. Қазір оған қарсы шаралардың бірі ретінде жемқорлық жайлы хабарлаған адамдарды ынталандыру шаралары көзделініп отыр. Мәселен, сіз біреудің сыбайлас жемқорлыққа қарсы әрекетін байқасаңыз және оның ұсталуына көмек берсеңіз соттың айыптау қорытындысынан соң сыйақы ретінде пара сомасының 10 пайызын аласыз. Бірақ, жуаннан жонып , жіңішкеден жырымдап жеген жырыңдылар сізге оңайлықпен жан алдырар ма? Жемсауы жалмауыз жандарды ұстап берем деп жүріп, құрдымға жұтылып кетпейсіз бе? Өйткені, берерменнің қашан да беделі басым, құрығы ұзын. Сыбайлас жемқорлықпен күрестің бір жолы ретінде шенеуніктерді түрме тынысымен таныстыру басталып та кетті. Мұндай шаралар Шымкент және Нұр-Сұлтан қалаларында көрініс тапты. Десек те, түрменің тыныс-тіршілігімен танысқандардың ішкі тыйымы қаншалықты нәтижелі болатыны алдағы күндердің енші-сінде. Еліміздің экономикалық және қоғамдық ахуалына жемқорлық көп мөлшерде залалын тигізеді. Сондықтан онымен күрестің бұдан да басқа тиімді, ықпалды жолдарын қарастыруымыз керек-ақ. Жебірлердің күздің күні ағаштардан құлаған жапырақтай тым көбейіп кетуін оларға қолданылатын жазаның тым осалдығынан көретіндер де бар. Мысалы, Мәжіліс алдында сөз алған ҚР Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі төрағасының орынбасары Олжас Бектенов жемқорлыққа қолданатын жазаның жеңіл екенін айтып, дабыл қақты. Олар түрлі жолдармен жазаларын мерзімінен бұрын өтеп шығады. Екіншіден, алған парасының елу еселенген көлемінде айып төлеп, түрме табалдырығын аттамай-ақ тайраңдап шыға келеді. Осыдан барып жемесе жұтқыншақтары жыбырлап тұратын жебірлер «е, ұстап алса, құтылудың жолы оңай екен ғой» деп арқаны кеңге салады. Мемлекеттік қызметке қайта орала алмаса, жымқырғандарының бір бөлігіне бизнес ашып алады. Біріккен Ұлттар Ұйымы 2003 жылдан бері 9 қаңтарды халықаралық сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес күні деп белгілеп, атап өтіп келеді. Әлем болып парақорлыққа қарсы күресті күшейтуге күш салып жатқанда Румыния үкіметі Қылмыстық кодекске түзетулер енгізіп, Айды аспанға бірақ шығарды. Министрлер Кабинетінің осы өзгерістерді мақұлдағаны тұрғындардың ашу-ызасын тудырған. Өйткені, қабылданған нормативтік құжат алаяқтық пен жемқорлық әрекеті үшін жауаптылардың бос-тандыққа шығуына жол ашады. Қабылданған құжатқа зейін салайық. 48 мың доллардан төмен пара алған азаматтарды бас бостандығынан айырудың қажеті шамалы екен. Бухарест қаласында 50 мыңға жуық адам рақымшылық шарасы мен заңға өзгеріс енгізуге қарсылық ретінде шеруге шыққанымен, Румыния үкіметі заңды қабылдап жіберген. Олар бұл әрекетін сыбайластықпен түрмеге түскендердің шамадан тыс артып кетуімен түсіндірген. Ақырында, жұртшылықтың жаппай ереуінен қаймыққан үкімет өзгерістер енгізуден бас тартып барып, елді тыныштандырған. Біздің елде де парақорлармен пәрменді күрес жалғасып келеді. Бұл жөнінде тиісті Заңдар да қабылданды. Бірақ, Президент Қасым-Жомарт Тоқаев атап көрсеткендей, жең ұшынан жалғасатындар көбеймесе, азаймай отыр. Шенділердің алдына мәселесін шештіріп алу үшін баратындар көп. Бүгінде қызметке «көкесіз» кіре алмайсыз. Жұмысқа тұрудың басқа да кедергілері көп. Әлемде сыбайлас жемқорлықпен күресудің бірнеше жолдары бар. Мәселен, Грузияда шенеуніктердің санын 3 есеге азайта отырып, жалақысын 3 есеге көбейткен. Ал, Сингапур билеушілері 1952 жылдан бері сыбайлас жемқорлық жағдайларын тергеу Бюросы арқылы жұмыс істеп келеді. Бюро мемлекеттік шенеуніктер арасындағы жемқорлыққа қатысты жағдайларды тексеріп, тиісті органдарға қажетті шараларды қолдану үшін хабарлап отырады. Қытай мемлекеті парадан бас тарту бойынша «тай-цзи» сабақтарын енгізген. Әрине, әр елдің салты басқа. Бәлкім, олардың тәжірибелері бізде оң жамбасқа келе қоймайтын да шығар. Ең бастысы Сананың тазалығында. Сана тазармай-қоғам тазармайды. Сондықтан, сыбайлас жемқорлықтың зияны мен зардабы туралы отбасыдан бастап мемлекеттік қызметкерлерге дейін саналарына сіңдіре сабақ өту керек шығар. Тағы да данышпан Абайға жүгінуге тура келеді. Абыз ақын не деп еді? Тыңдайық. Ел бұзылса, құрады шайтан өрмек, Періште төменшіктеп, қайғы жемек. Өзімнің иттігімнен болды демей, Жеңді ғой деп шайтанға болар көмек,–деп ойлы ақын бекер күйінді ғой деймісіз. «Өзімнің иттігімнен болды» деп бармақ тістейтін ұяты барлар көбейгенде ғана жұлындағы жегіқұрт жұлынып түспек. Ар, Намыс, Ұят ұялаған жер қашанда асылзат күйінде таза тұрмақ. Ендеше бізге Ар сабағы, Намыс сабағы, Ұят сабағы керек-ақ. Бұл сабақтарды ешбір дана, ұлағатты ұстаз адамдардың кеудесіне күштеп ендіре алмайды. Әр адам өзіне-өзі ұстаз бола білгенде, жүрегін таза ұстағанда ғана, ұят оянады. Ендеше, әр кеудеде шындық шамы, намыс оты сөнбесін деп тілейік. Сонда бізді ешбір шайтан жеңе алмайды…
Держатели документа:
БҚУ

67
С 11
Сүлейменова , Г.
    Қазақстанда тегін заңгерлік көмек алу құқығы [Текст] / Г. Сүлейменова // Жалын . - 2020. - №4. - Б. 2-34
ББК 67

Рубрики: Правоведение

Кл.слова (ненормированные):
Ата заң - мемлекет тірегі -- Гүлнар Сүлейменова -- заң -- көмек -- қаржыландыратын заңгерлік -- мемлекет -- бюджет -- тегін заңгерлік көмек алу
Аннотация: Елдің негізгі заңында заңмен көзделген жағдайларда тегін заңгерлік көмек алу құқығын мәлімдей отырып, мемлекет сөйте тұра осындай құқықты қаржылық жағынан қамтамасыз ету бойынша кепілдіктерді тиісті шамада көздемейді, сондай-ақ көрсетілетін заңгерлік көмектің сапасына жеткілікті кепілдіктерді де қарастырмайды. ҚР Конституциясындағы конституциялық норманы іске асырудың дәл әрі жолға қойылған құқықтық тетігі осы уақытқа дейін құрылған жоқ. Білікті заңгерлік көмек көрсету саласындағы қазақстандық заңнаманы талдау және тегін заңгерлік көмек алу құқығын іске асыру тәжірибесі өткізіліп жатқан сот-құқықтық реформа жылдары ішінде республикада осындай көмекті көрсету саласында айтарлықтай өзгерістердің орын алмағаны туралы қорытынды жасауға әкеледі. Өкінішке орай, осы уақытқа дейін мемлекет кепілдік беретін заңгерлік көмекті алу құқығының іске асырылуын қамтамасыз ету саласындағы мемлекеттік саясаттың тұжырымдамасы да, бағдарламасы да жасалмаған. Және де, тегін заңгерлік көмек алуға құқығы бар азаматтардың санаты өте шектеулі, сол сияқты осындай көмек көрсетілуіне негіз болатын, қолданыстағы заңнамамен көзделген мән-жайлардың шеңбері де шектеулі. Тегін заңгерлік көмек берудің қазіргі сәтте қолданылатын жүйесінің кеңестік үлгінің бұрынғы жүйесінен шамалы ғана айырмашылығы бар, кеңестік жүйеге көпшіліктік мүдделерінің жеке адамның мүд-делерінен басым түсуі тән болатын, сондықтан да оның сапасы мен ұйымдастырылуы тұрғысынан ол тиімсіз, ескірген, бірқатар халықаралық актілер белгілеген стандарттарға сай емес жүйе болып табылады. Ең әуелі мұндай жүйе әділсотқа тең дәрежеде жету қағидасын бұзады, бұл қағиданың ажырамас бөлігі әркімнің білікті заңгерлік көмек алу құқығы болып табылады. Қаржыландырылатын заңгерлік көмек көрсетудің жекелеген ережелері заңнамамен реттемеленген, бірақ заңгерлік көмекті ұйымдастыру мен көрсету арқылы оған нақты қол жеткізу мүмкіндігін бере алатындай біртұтас жүйе жоқ. Әрине, қаржыландырылатын заң-герлік көмек көрсету мемлекеттік бюджеттен айтарлықтай қаржы-ландыруды және пәрменді жұмыс істейін жүйені – қаржыландырылатын білікті заңгерлік көмек көрсетуге әкімшілік етуді (басқаруды) жүзеге асыру, оның бақылануын және сапалы болуын қамтамасыз ету бойынша міндет жүктелетін институционалдық инфрақұрылымды құру қажет болатыны даусыз. Осындай жүйе құрылмаса, Негізгі заңда мемлекет мәлімдеген, білікті заңгерлік көмек алуға және заңмен айқындалған жағдайларда тегін заңгерлік көмек берілуіне деген әркімнің құқығы бұрынғысынша, азаматтардың осы көмекке мұқтаж көптеген санаттары үшін тек декларативтік норма болып қала береді. Ал бұл өз кезегінде халықтың құқықтық нигилизмінің және мемлекет пен оның органдарына деген сенбеушілігінің артуына ықпалдасады.
Держатели документа:
БҚУ

66.4
А 51
Алмазқызы, Қ.
    Киберқылмыс - жаңа қылмыстық қауіп [Текст] / Қ. Алмазқызы // Жалын . - 2020. - №5. - Б. 89-100
ББК 66.4

Рубрики: Национальная безопасность

Кл.слова (ненормированные):
әлемдік қоғамдастық -- жаһандық үдеріс -- заманауи құбылыс -- желілік компьютерлік коммуникация -- киберқылмыс -- мемлекетаралық қатынастар -- ақпараттық қоғамның дамуы -- қылмыс
Аннотация: Әлемдік қоғамдастықта жаһандық үдерістердің дамуына түбегейлі әсер еткен заманауи құбылыстардың бірі ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қарқынды жетілдіру болды. Желілік компьютерлік коммуникациялардың таралуынан туындаған мәдени, әлеуметтік, экономикалық, саяси, құқықтық өзгерістер ауқымы көптеген ғалымдарға оларды адамзат өркениетінің тарихындағы жаңа кезеңнің басталуының көрінісі ретінде қарастыруға мүмкіндік береді. Жаһандық компьютерлік желіні пайдалану – мемлекетаралық қатынастарды жаһандану және ақпараттық қоғамды құрудың маңызды алғышарттарының бірі екендігі құпия емес. Біз жоғарыда атап өткендей, киберқылмыс – бұл киберкеңістікке қолжетімді құралдар мен құрылғылар арқылы жүзеге асырылатын, заңмен қорғалатын әртүрлі әлеуметтік қатынастарға зиян келтіруге бағытталған, ақпараттық және теле-коммуникациялық желілерді пайдалану арқылы киберкеңістікте қашықтан жасалатын қылмыс. Киберқылмыс міндетті түрде құқыққа қайшылық, қоғамдық қауіп, кінәлілік және жазалау сияқты белгілерге ие. Киберқылмыстың белгілері мен ерекшеліктерін зерттеу көбінесе белгілі бір қиындықтарды тудырады. Біріншіден, осы заңсыз әрекеттердің тобы үшін белгіленген терминологиялық аппараттың заң ғылымы мен құқық қолдану практикасында болмауы. Қарастырылып отырған қылмыстық құқық бұзушылықтардың заты – заңмен қорғалатын және электрондық жеткізгіш құралдарында қамтылған ақпарат; ақпараттық жүйелер, соның ішінде мемлекеттік органдардың ақпараттық жүйесі, телекоммуникация желісі, мемлекеттік электрондық ақпараттық ресурстар. Әлемдік қоғамдастықта жаһан- дық үдерістердің дамуына түбе- гейлі әсер еткен заманауи құбы-лыстардың бірі ақпараттық-ком-муникациялық технологияларды қар- қынды жетілдіру болды. Желілік компьютерлік коммуникациялардың таралуынан туындаған мәдени, әлеуметтік, экономикалық, саяси, құқықтық өзгерістер ауқымы көптеген ғалымдарға оларды адамзат өркениетінің тарихындағы жаңа кезеңнің басталуының көрінісі ре-тінде қарастыруға мүмкіндік береді. Жаһандық компьютерлік желіні пайдалану – мемлекетаралық қатынастарды жаһандану және ақпараттық қоғамды құрудың маңызды алғышарттарының бірі екендігі құпия емес. Ақпараттық қоғамның дамуы саласында әлемнің жетекші елдерінің арасында лайықты орынды алуды таңдап, біздің еліміз өзінің ақпараттық және телекоммуникациялық инфра-құрылымын белсенді түрде дамытып, ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін тиісті саясатты қалыптастырады. Қазіргі уақытта отандық қылмыстық заңнамада «Ақпараттандыру және байланыс саласындағы қылмыстық құқық бұзушылықтар» деп аталатын 7-тарау бекітілген. Аталған тарау келесідей баптарды қамтиды: 205-бап. Ақпаратқа, ақпараттық жүйеге немесе ақпараттық-ком-муникациялық желіге құқыққа сыйымсыз қол жеткізу; 206-бап. Ақпаратты құқыққа сыйымсыз жою немесе түрлендіру; 207-бап. Ақпараттық жүйенің немесе ақпараттық-коммуникациялық желінің жұмысын бұзу; 208- бап. Ақпаратты құқыққа сыйымсыз иеленіп алу; 209-бап. Ақпаратты беруге мәж-бүрлеу; 210-бап. Зиян келтіретін компью- терлік бағдарламалар мен бағ-дарламалық өнімдерді жасау, пайдалану немесе тарату; 211-бап. Қолжетімділігі шектелген электрондық ақпараттық ресурстарды құқыққа сыйымсыз тарату; 212-бап. Құқыққа қайшы мақ-саттарды көздейтін интернет-ресурстарды орналастыру үшін қызметтер ұсыну; 213-бап. Ұялы байланыстың або- ненттiк құрылғысының сәй-кестендiру кодын, абоненттi сәй-кестендiру құрылғысын құқыққа сыйымсыз өзгерту, сондай-ақ абоненттiк құрылғының сәйкестендiру кодын өзгерту үшiн бағдарламаларды жасау, пайдалану, тарату.
Держатели документа:
БҚУ

86
Б 11
Біләл, Қ.
    Дәстүрлі дін - мемлекет саясатының құрамдас бір бөлшегі [Текст] / Қ. Біләл // Жалын . - 2020. - №7. - Б. 2-25
ББК 86

Рубрики: Религия

Кл.слова (ненормированные):
дәстүрлі дін -- мемлекеттік саясат -- діни бірлестік -- мұсылман -- иман -- өзге ұлт -- Адам - Алла
Аннотация: Мемлекетіміздің жүргізіп отырған дін саясаты дәстүрлі дінімізге негізделген. Қазақстанда қазіргі уақытта 4551 діни бірлестік әрекет етеді, оның 2815-і исламдық, 306-ы православтық, 1283-і протестанттық, 118-і католиктік, 25-і иудейлік және 4-і буддистік. Дербес аналитикалық орталық болып табылатын Саяси шешімдер институтымен жүргізілген зерттеулердің деректері бойынша қазақстандықтардың 93%-дан аста- мы қандай да бір дінді ұстанады екен. Бұл ретте исламды қа-зақстандықтардың 64% ұстанса, христиан дінін ұстанатындардың пайызы 29, ал 6% қала тұрғындары өздерін атеист санайды. Өзін мұсылманмын деп танитындардың басым бөлігі қазақтар (94%). Осыған орай біз дәстүрлі дініміздің өзіндік ерекшеліктерін ұдайы насихаттай беруге міндеттіміз. Мұсылман деп кәлима шаhадатты, яғни «Алладан басқа Тәңір жоқ, Мұхаммед оның елшісі» деген сөзді жүрегіне өткізген адамды айтамыз. Ал сіздер оның жүрекке қалай өтетінін білесіздер ме? Басын ашып айтайық. Білмейсіздер. Білмегеннен бұрын мойындамайсыздар. Себебі Алла тілде емес, жүректе болады. Құранды тілің сайрай берсін, ол ешқашан Аллаға жетпейді. Иман дегеніміз – қазақ болу. Ешқандай өзге ұлт өкілі қазақ тілін білгені үшін, не домбыра тартқаны үшін, тіпті қазы-карта мен қымызды жақсы көргені үшін қазақ бола алмайды. Себебі оның Анасы қазақ емес. Егер ол «Ана» болмаса ешкім де қазақ бола алмағаны сияқты ешқандай ұлт өкілі, тіпті ол араб болсын, ешқашан мұсылман бола алмайды. Ислам дінінде ол «Ананы» пайғамбар деп атайды. Егер ол «Ана» тірі болмаса, ешкім де мұсылман бола алмайды. Соған орай: «Ислам дінінен шыққан дін ғұламалары, Жақып (ғс) әулетінен шыққан пайғамбарлармен дәрежесі тең болады», — деген хадис бар. Себебі анасыз иман ешқашан жүрекке өтпейді. Ол Ананың бүгінгі аты – Ишан мен Пірлер. Бұл – біздің дәстүрлі дініміз. Ендеше ата-баба дініне қайта оралайық. Егер дәстүрлі діннен ауытқысақ, онда діни ұстаным өзгереді. Ал діни өзгеріске түскен адам міндетті түрде заңды аттайды. Бұл тұрғыда Қазақстан Республикасының Қылмыстық істер кодекісінің 174 бабында: «Әлеуметтiк, ұлттық, рулық, нәсiлдiк, тектік-топтық немесе дiни алауыздықты қоздыру 1. Әлеуметтiк, ұлттық, рулық, нәсiлдiк, тектік-топтық немесе дiни алауыздықты қоздыруға, азаматтардың ұлттық ар-намысы мен қадiр-қасиетiн не дiни сезiм-дерiн қорлауға бағытталған қасақана әрекеттер, сол сияқты азаматтардың дiнге көзқарасы, тектiк-топтық, ұлттық, рулық немесе нәсiлдiк қатыстылығы белгiлерi бойынша олардың айыр-машылығын, артықшылығын не толыққанды еместігін насихаттау, егер бұл іс-әрекеттер жария немесе бұқаралық ақпарат құралдарын немесе телекоммуникациялар желі- лерін пайдалана отырып, сол сияқты әлеуметтiк, ұлттық, рулық, нәсiлдiк, тектік-топтық немесе дiни алауыздықты насихаттайтын әдебиетті немесе өзге де ақпарат жеткiзгiштердi дайындау немесе тарату жолымен жасалса, екi жылдан жеті жылға дейiнгi мерзiмге бас бостандығын шектеу не сол мерзiмге бас бостандығынан айыру жазасы кесіледі» – деп көрсетілген. Баршамызға белгілі адам — Алланың Халифасы. Халифа – шексіз билік иесі. Шексіз билік иесі болатыны, Ол — Аллалық мүмкіндікке ие. Соған орай Інжілде: «Құдай адамды өзіне ұқсатып жаратқан», – делінеді. Бірақ кім де болсын осы «ұқсастықты» материалдық тұрғыда түсінсе, діннен шығады. Алайда Адамның Алланың Халифасы екендігі Құран аятымен бекітілген. Демек, Адамның Аллаға «ұқсас» жаратылғанына біз де иман келтіреміз. Сәл-пәл түсінік. Шынтуайтына келгенде, біз Інжіл «аятынан» да алға озып кетеміз. Онда: «Құдай Адамды өзіне ұқсатып жаратқан», – десе, біз ол «ұқсастықты» бір ұғым деп түсінеміз. Яғни, Адам – Алла. (Кей діни танымдық кітаптарда «Халифа» сөзі осылай тәпсірленеді). Соған орай, енді Адам Алланың өзі, сәл-пәл жұқартып айтсақ, Аллалық мүмкіндікке ие болғаннан кейін, ойына келген барлық арман-тілегін жүзеге асыра алады. Нақтыласақ, Алла сияқты Адамның да «Бол!» деген нәрсесі бола кетеді. Ол «Бол!» деген сөзді пайғамбарлар, не өмірін исламға арнаған дін ғұламалары емес, кез-келген мұсылман айта алады. Және де айтып қана қоймайды, сол айтқанын Халифа болғандықтан жүзеге асыра алады. Тағы да қайталап айтайық. Біздің бұл айтқанымызды кез-келген мұсылман жүзеге асыра алады. Енді сауал. Сіз осы біздің айтқанымызға сенесіз бе? Сенсеңіз, мұсылмансыз. Біздің ата-бабаларымыз соған сенген. Ал бүгінгі дін иелері, Қазақстандық қана емес, әлемдік тұрғыда, бұндай «ертегіге» сенбейді. Соған орай олар: «Өзіңді танысаң, Алланы танисың», – деген хадисті қабылдай алмайды. Себебі, өзінің Алла екендігін ешқашан мойындамайды. Тағы да сауал. Өзіңіз ойланып көріңіз. Осыдан кейін: «Жер бетінде мұсылман бар», – деп айта аламыз ба? Бұл – «Мұсылмандар неге ауырып жатыр?», – деген сауалға жауап. Білген жөн. Алла ауырмайды. Соған орай Адам да ауырмайды. Бірақ шындық олай емес қой. Себебі, біз өзіміздің Халифа екенімізді мойындамаймыз. Дұрысы — Халифаның мәнін түсінбейміз. Егер түсінсек бар ғой, бір ғана: «Аллаhу акбар! — деген дұғамен барлық ауруларды жазып алар едік. Солай бола тұра сол сөзді бүкіл діндәрлар күніне мың рет қайталаса да дұғалары неге қабыл болмайды? Жауап айқын. Өздеріне сенбейді. Оған ауырып жатқандар да сенбейді. Біз оған тек дәстүрлі дінге қайта оралғанда ғана сенетін боламыз. Дәстүрлі дініміздің өзіндік ерек-шелігін мына жайттан да аңғаруға болады. Бәрімізге белгілісәби дүниеге жұдырығын түйіп келеді. Ал өмірден озған адамның алақаны ашық қалады. Бұл — жазылмаған заңдылық. Алайда оған мән беріп жатқан адам аз. Бәрімізге белгілі жәйт. Адам баласының өмірге келуі арқылы руx заттанады. Яғни, материямен тұтасады. Соған орай руx өзінің бастапқы негізінен ажырап, материяға байланады. Ол үрдіс өмірге келген сәбидің жұдырық түйуі арқылы көрініс береді. Жұмылған жұдырық сәбидің меншік иесі екендігін айғақтайды. Ол меншік иесінің аты — Мен. Ол «Мен» діни тілде нәпсі деп аталады. Адам болмысындағы руx туылған сәттен бастап сол жұмылған жұдырыққа, яғни «Мен»-ге қызмет етеді. «Мен»-нің, яғни нәпсінің тағы бір аты — құлқын. Сондықтан да ол ешқашан тойым дегенді білмейді. Өмірге келген сәби алақанының өлгенше ашылмайтындығы сондықтан. Бұл «ашылмауды» шамалы кеңдеу түсінген жөн. Адамның меншік иесі екендігі, яғни кіндігі жерге байланғандығы мәлім болғаннан кейін оның ұдайы жұдырық түйіп жүруі шарт емес. Себебі, оның өзі тұтастай «жұдырыққа» айналып кетеді. Діни тілде сол «жұдырық адам» кәпір делінеді. Адамның мұсылман болу қажеттілігі осы жерден келіп туындайды. Себебі, адам мұсылман болған кезде жұдырығы жазылады. Яғни, мұсылман адам ғана материядан ажырай алады. Осы жерде кілтипан бар. Себебі, өздерін мұсылмандар санатына қосатын 73 тармақтың тек біреуі ғана сәби кезінде түйілген жұдырығын өлмей тұрып аша алады. Себебі ол өз руxына иман келтіртуге қол жеткізеді. Ал қалғандарының иманы да, жасаған ғибадаттары да «Мен»-нің меншігінде қалып қояды. Оның басты себебі — адам баласы өзінің өмірге келуінің мәнін түсіне алмауында. Сәл-пәл түсінік. Адам баласы жұдырығы түйілген сәттен, яғни туылған сәттен бастап Алламен байланысын үзеді. Тіпті өмірге пайғамбарлар келмесе Оны бар деп те білмейді. Пайғамбар деп біздің бастапқы руxымыз тәрізді Алламен ұдайы байланыста тұратын адамды айтамыз. Адам баласы пайғамбарды мойындаған сәтте біздегі руx өзінің бастапқы негізімен үндеседі. Сол кезде руx «Мен»-ен ажырайды. Пайғамбарымыздың (сғс) «Өлмей тұрып өліңдер» деген xадисі соған орай айтылады. Себебі қалғандарда ол «жұдырық» тек өлген кезде ғана ашылады. Әңгіме шамалы қоюланыңқырап кетті. Енді барынша жеңілдетіңкіреп айтайық. Сонымен, сәбидің жұмылған жұдырығын материя, яғни мына әлем дедік. Біз соған туған сәттен бастап байланып қалады екенбіз. Біз одан өлгенше ажырамаймыз. Себебі, ол біздің отбасымыз, Отанымыз, бала-шағамыз, дүние-мүлкіміз, дос-жаранымыз… Осылай соза беруге болады. Енді осы айтқандарымызды қаперге алғанымыз үшін бізді ешкім де дүниеқоңыз деп айыптай қоймас?! Солай ма? Иә, айыптамайды. Бірақ мойындауға тура келеді. Біз тілге тиек еткен нәрселердің бәрі бізді мына әлемге байлап тұрған бір-бір жіптер. Шынтуайтына келгенде, біз сол жіптерді үзбейінше түйілген жұдырығымызды жаза алмаймыз. Осы жерде Пайғамбарымыздың (сғс) «Сендер дүние-мүліктеріңнен, әке-шеше, бала-шағаларыңнан мені артық жақсы көрмейінше кәміл мұсылман бола алмайсыңдар» дегенге саятын xадисінің мәні ашылады. Соңғы түсінік. Маймыл аулайтын аңшыларда мынандай бір тәсіл бар. Олар іші тазартылған кактустың бір шетін тесіп, арнайы ширатылған жіптің бір ұшын сол тесілген кактусқа, екінші ұшын екі-үш метрдей жердегі ағашқа байлап қояды. Сосын әлгі кактустың екінші шетін дөңгелете теседі де ішіне маймылдың сүйсіне жейтін жеміс-жидегін салып қояды. Маймыл байғұс ашылған алақаны ғана сиятын әлгі тесікке қолын салғанымен жемісті алған түйулі жұдырығын қайтадан суырып ала алмай қалады. Сөйтіп өзінен-өзі дүние қақпанының тұтқынына айналады. Мұны базбіреулер май-мылдың ақымақтығына балауы мүмкін. Ал сонда біздікі не жорық?! Неге түюлі алақанымыз жазылмайды? Оған тағы да дәстүрлі дін жауап береді. Мәселен, сіз Алланы көрдіңіз бе? Жалпы Алланы кімдер көреді? Жауап айқын. Алланы тек мұсылмандар көреді. Себебі оларда иман бар. Сонда иман дегеніміз не? Ол бәрімізге белгілі: «Алладан басқа Тәңір жоқ, Мұхаммед оның елшісі», – деген кәлима шаhадат. Біз осы кәлиманы жүрегіне өткізген адамды мұсылман дейміз. Сол мұсылман – Алланы көреді. Кейін, жәннатқа барған соң емес, қазір көреді. Егер Алланы көрмесеңіз, онда мұсылмандығыңызда кәкір бар. Себебі сіз Алладан басқа ешнәрсе жоқ екендігіне иман келтіріп отырсыз. Сонда қалай, Бар нәрсені көрмей, жоқты көргеніңізге және соған сенгеніңізге біз кінәліміз бе? Неге сіз біздің Алланы көретінімізге күмән келтіресіз? Жалпы сіз Алланы көре алмағаныңызға неге қорықпайсыз?! Себебі ол – иман ғой. Ол иман діни тілде Ихсан деп аталады. Барлық діндәрлар біледі, Ихсан дегеніміз: «Сен Алланы көріп тұрғандай сенімде бол. Егер сен Алланы көрмесең, онда Алланың сені көріп тұрғанына сен». Бұл — ислам дінінің — Иман, Ислам, Ихсан деген үш тағанының бірі. Осы үшеуі тұтас болмаса иман кәміл болмайды. Солай бола тұра Ихсан ислам дінінің әлемдік деңгейдегі қолданысынан шығып қалған. Өздерін мұсылман санатына қосатындардың Алланы көре алмайтындықтары сондықтан. Басы ашық жәйт. Ихсан – қолданыста жоқ. Демек бізде: «Мен Алланы көріп тұрмын», не болмаса «Алла мені көріп тұр», – деген сенім жоқ. Енді сіз Алланы көрмейтін иманмен жасаған ғибадатыңыздың қабыл болатынына сенесіз бе? Жалпы сіз өзіңіздің мұсылман екендігіңізге сенесіз бе? Күмәнсіз жәйт. Алла сіздің намаз оқығаныңызды да, өзге ғибадатыңызды да көрмейді. Себебі сіз ол сенімді (Ихсанды) иманның құрамдас бөлшегінен алып тастағасыз. Білген жөн. Алланы тек тірі адамдар ғана көреді. Алла да тек тірі адамдарды көреді. Рас, Алланың көру мүмкіндігіне шек келтіруге болмайды. Бірақ Ихсансыз көруде Алланың назары болмайды. Қазақ — иманды халық. Сондықтан да біз барлық уақытта Алламен біргеміз. Білген жөн. Ол иман біздің қанымызда әу бастан бар. Себебі біз әлмисақтан мұсылманбыз. Сондықтан кей «оқыған қуларға» иманымызды ұрлатуға жол бермейік. Діндарлар әлемнің жаратылуын «Алла жасырын қазына еді. Өзін танытқысы келді…» деп басталатын тәмсіл арқылы түсіндіреді. Алайда адамның жаратылуындағы мақсат — Алланы таныту екендігі көп айтыла бермейді. Рас, адам мен жынның Аллаға құлшылық етуі үшін жаратылғандығы туралы аят бар. Сонда біз жаратылу мәні деп ұғындырылатын құлшылықты қалай түсінеміз? Егер Аллаға жасауға лайық ең басты құлшылықты сәжде деп қабылдасақ, онда біз өмір салтымызды соған лайық етіп құруға тырысқан болар едік. Пайғамбарлар да бізге сондай өмір салтын қалыптастырған болар еді. Демек біз құлшылық мәнін толықтай ұғына қойған жоқпыз. Себебі ғибадатқа бөліп жүрген уақытымыз тым аз. Яғни, біз түсінген Құран аятына үйлеспейді. Сондықтан біз құлшылықты қызмет деп қабылдаймыз. Жай қызмет емес, Аллалық қызмет. Мән берсек, мына әлем Алланың Әмірі арқылы жүзеге асатын қалтықсыз қызметке бағындырылып тұр. Адамға тән барлық іс — әрекеттің негізі — Алла. Оны аталарымыз бір ауыз сөзбен «Құдайсыз қурай да сынбайды» деген. Біз құлшылық деп осы Аллалық қызметтің адамға алмасуын айтамыз. Адамның жаратылыстық табиғаты Раxман Раxимге лайықталған. Дәлел қажеттілігі үшін айтарымыз, Алланың адамды өзіне ұқсастыра жаратқандығы туралы аят. Қош, сонымен адам Аллалық ол сипатқа қашан қол жеткізеді? Дұрыс. Кәміл иxсан болған кезде. Ал оған біз қалай қол жеткіземіз? Тағы да дұрыс. Нәпсіміз мұсылман болған кезде. Соңғы сауал. Нәпсі мұсылмандығы қалай айқындалады. Иә, Алланың бізді не үшін жаратқанын білген кезде. Ғибадатымызды құл-шылық деп қабылдасақ, оны ұдайы жасап жүрмегендігіміз өзімізге мәлім. Ал басқа тіршілік қамы үшін жасап жатқан іс-әрекеттеріміз жоғарыда біз келтірген аятқа сәйкес келе бемейді. Ол аятты басқаша өз ыңғайымызға орай тәпсірлеуге, кім де болсын тәуекел ете қоймайды. Сондықтан бізге жүктелген міндет Аллалық қызметті атқару екендігін қабылдауымызға тура келеді. Ұғынықтылық үшін айтайық. Ана баласы үшін отқа да, суға да түседі. Ананың баласына деген осы адами болмыс бүкіл адамзатқа мейріммен қарауға алмасқанда ол Аллалық қызметке ұласады. Ол сипаттардың негізі біздің бойымызда бар. Ол тек біздің жеке мүддемізге қызмет атқарады. Біз тек соны бүкіл адамзатқа жақсылық жасауға лайықты етіп қайта құра алсақ болды. Құлдық қызмет дегеніміз сол. Ислам діні бұл түсінікті кәлима шаxадатқа кіргізіп жіберген. Қайталап көрейік: «Алладан басқа Тәңір жоқ, Мұxаммед оның құлы, әрі елшісі.» Біз осы кәлиманың тек құлы деген сөзінің мәнін ашуға тырыстық. Ондай құл болудың үлгісін бірінші xалифа Әбубәкір көрсеткен. Ол барлық адамға ананың баласына деген мейрімінің Аллалық сипатқа алмасқан кезде қандай болатындығын ұғындыру үшін » О, Алла мені тозаққа өзге адам кіре алмас үшін барлық тозақты жалғыз өзім толтыратындай етіп үлкейтші» деп дұға жасаған. Бұл — адамның Аллаға орынбасарлық сипатының көрінісі. Сол деңгейге көтерілген кезде бүкіл жаратылыс адам қамқорлығының аясында тұрады. Біздің адамды тану қажеттілігі туралы айта беретіндігіміз сондықтан. Жалпы әр адам не айтса да өзін айтады. Дұрысы — көргенін айтады. Әзірге мен олардан біреуге жақсылық жасай қояйын деген ниетті байқай қоймадым. Бәрінде кезенген бір-бір мылтық. Ал ол заңдылық. Соңғы шек жақындаған сайын жең ішінде жасырынған жұдырықтар сыртқа шыға бастайды. Менің оппоненттерім бұдан бір нәрсе түсіне қояды деп ойламаймын да. «Оларға айттың не, айтпадың не, олар түсінбейді. Себебі, жүрек көздері бекітілген» дегенге саятын аят бар. Біз тек соның ашылуын тілеп Аллаға қол жайып дұға жасап қоямыз. Бұл үрдіс тек Қазақстан үшін емес, сондай-ақ әлемнің басқа да елдері үшін қалыпты жағдай және қазіргі қоғам өмірінің қарқынымен байланысты. Қазақстанда 1992 жылдан бастап «Діни сенім бос-тандығы және діни бірлестіктер туралы» Заңы қолданылып келеді. Жаңа заң жобасын жасап шығарудың қажеттігі неде? «Діни сенім бостандығы және діни бірлестіктер туралы» Заңы біздің еліміздің тәуелсіздік алғаннан кейін бір айдан соң, яғни 1992 жылдың 15 қаңтарында қабылданған. Қазақстан 20 жыл бойында дінаралық, ұлтаралық толерант- тылықты насихаттап келді. Қазақстан өзін ұлт пен діни нанымға қарамастан, барлығы үшін тең мүмкіндіктері бар ел ретінде танытады. Соған орай Аза тұту күні біз де өз үйімізде жеті шелпек пісіріп, беймезгіл дүниеден озған барша бауырларымыздың әруақтарына құран бағыштадық. Өліге иман, тіріге салауатты өмір тіледік. Сосын жеті шелпектен дәм таттық. Дәм татып отырып үйреншікті әдетпен: «Тие берсін!», — деп қойдық. «Құдай біледі», — деп айтайық, біздің осы іс-әрекетімізді ата-баба жолын ұстанған барша қазақ қайталады. Басын ашып айтсақ, мемлекет тұтастығын сақтап отырған сол қазақ. Қол жайып, әруақтардан медет тілеп отырған да сол қазақ. «Әруақ жоқ», — деп күнде уағыз айтып жүрген діндәрларға кешіріммен қарап отырған да сол қазақ. Ең бастысы, ол қазақ әруақты еске алар кезде міндетті түрде жеті шелпек пісіреді. Дінге қатысты өзге ғұрыптары да осы тақылеттес. Енді сауал. Сол қазақты осы ұстанған «дінінен» ажыратуға бола ма? Сол діни дәстүрін тәркі еткізуге күш салған діни мекеменің маңына қазақ ұйи ма? Басын ашып айтайық. Ондай дінді қазақ ешқашан мойындамайды. Біздің «Дәстүрлі дінге оралайық» деп қайталай беретініміз сондықтан. Соған орай бүкіл мұсылмандарды бір шаңырақ астынан көргісі келіп отырған Діни басқарма да өз ұстанымдарын әйгілеп, әруақты ардақ тұтатын көпшілік жаққа ойысу керек. Біз қасаң, рухсыз, құрғақ уағызға құрылған «діннен» шаршадық. Бізге дуалы ауыз, баталы қария керек. Ал ол бата жеті шелпек пісірілген кезде міндетті түрде жасалады. Ал жеті шелпекке тыйым салсақ, баталы қарт қайдан шықсын?! Бұл жерде біз дәстүрлі дінімізге тән нәрсенің бәрін жеті шелпекке теліп отырмыз. Дұға-тілектеріңіз қабыл болсын, жеті шелпекті алдына қойып қол жайған ағайын! Мына зұлматқа біз назар салып, дұға жасаған жеті шелпек қорған болсын! Біз ата-баба жолымен дұғасын да, қорғанын да жасадық. Қабыл болуы – Алладан. Дұрысы – дуалы ауыздан, батагөй қариялардан. Ал ондай қазақтар бізде әлі бар. Себебі, біздің дастарқанымыздан жеті шелпек ешқашан үзілген емес. Жат діни ағымдар қанша күш салса да. Бұл игі істі біздің Мүфтиіміз Наурызбай қажы да барша имамдарымен осыдан бірнеше күннен бері бастап кетті. Енді олар бүгінгі күні сол дұғасын жеті шелпек үстінде тағы да жасауда. Ендеше, қабыл болсын! Біздің Мүфтиіміз дәстүрге байланған сондай дуалы ауыздың бірі. Демек, барша қазақтың дұға-тілегі қабыл! Қазақ даласын торлаған мына зұлмат жеті шелпекпен бірге көшті. Соған сенейік. Себебі, ол – иман. Басы ашық жәйт. Барлық мұсылман иман келтіретін ақиқат — Алла жалғыз. Оны жер бетіндегі барша мұсылман айтады. Оны бүгінгі күні 73 тармаққа бөлінген ислам дінін ұстанушылардың ешқайсысы да жоққа шығармайды. Бірақ осы жерде өз сырын ішіне бүккен құпия бар. Соған орай кім де болсын таптаурын болған қағидаттарды көлденең тарта бермей, өз иманын сақтап қалу үшін Алла берген ақыл-ойына шамалы ерік беріп үйренгені жөн. Егер мән берсек, біз тілге тиек еткен мәселелерге барша мұсылман қаперге алатын «Ықылас» сүресі жауап беріп тұр. Ол — таухид, ол — Алланың жалғыз екендігіне негіз. Ол — кәлима шаhадат. Соны мойындаған адам өзін қалайша «Бармын», — деп айта алады?! Жалпы Алладан өзге біреудің бар болуға қақысы бар ма? Жауап айқын. Алайда солай бола тұра барлық мұсылман тілге тиек ететін бір-ақ жауап бар. Ол: «Алла жаратылмаған, өзгелер жаратылған», — деген жаттанды жауап. Басын ашып айтайық. Қай жаратылған жаратылыс та Алладан тыс болса, яни оған байланбаса, өз алдына Құдай болып кетеді. Осыдан келіп шығатын басты мәселе мынау: Құран Кәрімде Алла: «Мен жер бетінде Халифа жаратамын», — дейді. Ол — Халифаның аты — Адам. Бұл аяттың мәні, бүкіл жаратылысты Адамға байлауда тұр. Оған негіз: «Адамға бас иіп, сәжде жасаңдар», – деген аят. Бұдан, дін ғұламалары мойындағандай, Алланың мына әлемді бір адамның «жүрегі» арқылы басқаратыны мәлім болады. Енді сауал. Сонда Алла өзінен өзге Адамға неге сәжде жасатты? Себебі, Ол – Өзі болатын. Қазақ бұл ұғымды: «Құдайсыз қурай да сынбайды», – деп түсіндіреді. Бұл деген кез-келген жаратылыста Алла болатындығына кепіл болады. Себебі ол жаратылыста Алла болмаса, ол да өз алдына Құдай болар еді. Ал өзге жаратылыстардан Адамның үстем болатыны, онда Аллалық сегіз субути сипат бар. Біздің «Аллалық болмыс» деп отырғанымыз сол. Адамды Аллаға балап отырғанымыз да сондықтан. Адам баласы соған иелік еткендіктен де Халифа болады. Жалпы ұғымдағы рух пен әруақ та сол. Басын ашып айтсақ, рух – әруақтың бір тамшы бөлшегі. Ал әруақ – жалпы жаратылыстық негіз. Адам – сол әруақтың қожасы. Себебі, Халифа. Алланың: «Мен өзіме орынбасар жараттым», — деуі сондықтан. Қазақ әруақ қуатын: «Әруақ Құдай емес, Құдайдан былай да емес», — деп түсінеді. Сонымен қатар сол Құдайға баланып отырған әруақтың иесі (Халифасы) Адам екенін білгендіктен Оған тірі кезінде де, өлгенде де құрмет білдіреді. Басын ашып айтайық. Әуелгі жаратылыс – Адам атамыз. Алла мақтан тұтқан Халифа сол. Одан кейінгі халифалар – Пайғамбарлар. Бүгінгі Халифаның аты – Пір. Бұл — жаратылыстық жүйе. Біз қиямет-қайымның соңғы мұсылман көз жұмғанда басталатынын жақсы білеміз. Соңғы мұсылман деп отырғанымыз – ең соңғы Халифа. Сол бақиға көшкенде мына әлем өзінен-өзі ыдырап кетеді. біздің: «Рухани әлемге байлан», — деп айта беретінігіміз сондықтан. Ал оған Алланың Халифасынсыз ешқашан байлана алмайсың. Тағы да қайталайық. Ол Халифаның бүгінгі аты – Пір. Соған орай аталарымыз: «Пірсіздің пірі — шайтан», – деген. Солай бола тұра бүгінгі «оқыған» діндәрлар Пірді бар деп білмейді. Ишандарды қабылдамайды. Ал «тірі әулие болады» деген ой тіпті саналарына да кірмейді. Сонда ол қандай дін? Сол дін барша тарихы Пірлерге байланған қазақ жанын баурай ала ма? Әрине, жоқ. Біздің: «Діни басқарма өз ұстанымын айқындағаны жөн», – деп қайталай беретініміз сондықтан. Басы ашық жәйт. Ібіліс Адам атамызды Алланың Халифасы деп мойындамағаны үшін қарғыс қамытын киді. Әйтсе де діндәрлардың дені осы тұрғыдағы Құран аятын сәл басқашалау тәпсірлейді. Тәпсір де емес. Олар үшін әлгі аяттың айтар ойы тәпсірді тіпті қажет етпейді. Бәрі айқын. Айқын болатыны, Құран Кәрімде Алла Тағала барша періштелерге: «Адамға сәжде жасаңдар!», – деп әмір етеді. Ібіліс сол әмірге мойынсұнбай Адам атаға сәжде жасамағаны үшін қарғыс қамытын киіп, шайтанға айналады. Алайда Құран Кәрімнің Ібіліске қатысты аятын осылайша ашық түсіну және солай деп қабылдау діни танымды басқа бағытқа бұрып жіберді. Соның салдарынан ислам діні өзінің рухани негізінен ажырап қалды. Бәлкім сәл қатқылдау айттық. Сондықтан нақтылай түсейік. Соған орай ислам дінін «Руханиятқа қосылған» және «Руханиятқа қосылмаған», — деп екіге бөліп қарастырып көрелік. Біз: «Ислам діні өзінің рухани негізінен ажырап қалды», — дегенде осы «Руханиятқа қосылмаған» ислам дінін қаперге алдық. Басын ашып айтсақ, ислам дінінің бұл ағымы, (73-ті қаперге алайық), барлық уақытта басымдыққа қол жеткізді. Ұдайы «Мемлекеттік дін» мәртебесіне ие болды. Сол тұғырынан әлемдік деңгейде әлі күнге дейін түсе қойған жоқ. Енді сауал. Сонда олар руханиятқа қалайша қосыла алмады? Жауап айқын. Айқын болатыны, біз бұл сауалды осының алдында Ібіліске қатысты қойғанбыз. Рас, сәл басқашалау. Осы «басқашалауды», басын ашып айтсақ, Ібіліс те, руханиятқа қосыла алмаған діндәрлар да түсіне алмады. Нақтыласақ, олар Алла Тағаланың Ібіліске Адам атаға сәжде жасатуының мәнін түсіне алмады. Басын ашып айтсақ, Адам атаға сәжде жасау, яғни оны Алланың Халифасы деп мойындау руханиятқа байлануға негіз болады. Ал руханиятқа байланбағандар Алла назарынан тыс тұрады. Соған орай Алла назарынан тыс жасалған ғибадаттың ешқайсысы да қабыл болмайды. Болмаса Алланы Ібілістей таныған, Аллаға Ібілістей ғибадат жасаған ешкім жоқ. Міне, тура осы жерден бастап ислам діні, ислам діні ғана емес, Алла тарапынан жіберілген барша дін, «Руханиятқа қосылғандар» және «Руханиятқа қосылмағандар», – деп екіге жарылады. Байыбына барсақ, Ібіліс үшін руханиятқа қосылу — Адам атаны Алланың Халифасы деп мойындауда тұрады. Онсыз ол өзіне кигізілген қамыттан ешқашан құтыла алмайды. Мынандай бір тәмсіл бар. Бірде Мұса пайғамбар Алламен тілдесуге Тур тауына бара жатқан сапарында шайтан малғұнға жолығады. Оның өзіне көрсеткен қызметіне орай оған Алладан кешірім алып беруге сөз береді. Мұса пайғамбар өзінің осы тілегін Аллаға жеткізгенде Жаратушы Иеміз оған: «Ібіліс Адам атаның қабыріне барып кешірім сұрап, оны Халифа деп мойындаса, менің ризалығыма қол жеткізеді», — дейді. Алайда Мұса пайғамбар Алла тарапынан өзіне білдірілген уахиды шайтан лағынетке жеткізгенде ол: «Мен Адамды тірі кезінде мойындамағанмын. Сондықтан қабіріне де бас имеймін», — деп Аллаға деген иманын жүрекке бекітуге тағы да қарсы болады. Бұл тәмсілде пайғамбарлардың, әулие-әмбиелердің қабірін зияраттау қажеттілігі де көрініс береді. Себебі, олар — тірі. Соны білген халықтың бірі — бізбіз. Бір сөзбен айтқанда, әулие қабірін зияраттау мәні — руханиятқа байлануға деген құрметте тұр. Ал шынтуайтына келгенде, ол байлану – әр дәуір Халифалары арқылы жүзеге асады. Алайда ол Халифалар өз заманына орай әрқилы аталады. Мәселен, әуелгі Халифалық міндетті Пайғамбарлар атқарды. Кейін ол міндетті Пірлер жалғастырды. Басы ашық жәйт. Пір мен Халифа бір ұғым. Мәселе мәнін осылай түсінсек, сонда ғана біз Адам атаның алғашқы Пір екенін қабыл аламыз. Ал оны Пір деп қабыл алмаған Ібіліс — алғашқы малғұн. Соған орай біз: «Пірсіздің пірі – шайтан», – деп қоямыз. Егер мән берсек, сол үрдіс, яғни шайтан салған жол күні бүгінге дейін жалғасып келеді. Ұғынықтылық үшін айтайық. Еврейлердің діни ұстанымында қате жоқ. Олардың өздері мойындаған, яғни руханиятқа байлаған пайғамбары бар. Ол – Мұса (ғ.с). Кітабы бар. Ол – Тәурат. Бекітілген шариғаты, қалыптасқан ғибадаты бар. Тақуалықта олармен шендесетін ешкім жоқ. Солай бола тұра біз оларды адасқандар деп білеміз. Адасқан соң, әрине, кәпір қауым. Енді сауал. Неге кәпір? Сонда қателік қай жерде? Жауап айқын. Барлық кезде бір ғана қателік қайталанып отырады. Ол – шайтанның қателігі. Яғни, олар да өз дәуірінің Халифасын (Пірін) мойындамайды. Ол Пірдің аты – Иса пайғамбар. Еврейлер өз пайғамбарын алға шығарды да Исаны (ғ.с.) қабыл алмады. Олардың қателігі – руханиятқа қосатын Халифа- ның (Пірдің) барлық уақытта тірі болуы керектігін түсінбеуінде. Соған орай біздің аталарымыз: «Өлі арыстаннан, тірі тышқан артық», – деп қояды. Енді былай салыстыра қарасаң, бұрынғы Пайғамбарлардың қасында бүгінгі Пірлер, аталарымыз айтқандай, тышқан тақылеттес. Бірақ Халифалық қызметі бір. Оның үстіне – тірі. Келесі қателік. Бұл қателікті христиандар жасады. Олар да мәселе мәніне түсіне алмағандықтан шайтан қателігін қайталап, Иса пайғамбардан өзгені, яғни жаңа дәуір Халифасын, Пайғамбарлардың Мөрі – Мұхаммед Мұстафа саллалаhу ғалейки уәссәләмді мойындаудан бас тартты. Сондықтан да руханиятқа байлана алмады. Енді ең басты қателікке келейік. Ол қателікті мұсылмандар жасауда. Ислам діні ғұламаларының түсінігінше Адам атадан бері жалғасып келе жатқан Халифалық міндетті тек Пайғамбарлар ғана жүзеге асыра алады. Ал біздің Пайғамбардың соңғы Пайғамбар екендігі Құран аятымен бекітілген. Демек, Халифалық мектеп өз есігін жабады. Ал Пір атауы өзінің бастапқы мәнінен ажырайды. Ол тек «ұстаз», «ақсақал», «рухани жетекші» деп түсіндіріледі. Бұл негізінен руханиятқа байланбаған, тіпті оны (әруақты) бар деп білмейтін мұсылмандардың түсінігі. Біз сөз басында олардың барлық уақытта басым болып келгенін айтқанбыз. Соған орай билік те солардың қолында болды. Ал Халифалар (Пірлер) өз міндеттерін халық арасында елеусіз ғана жалғастырып келді. Әлі күнге дейін солай. Болмаса: «Менің үмбетімнен шыққан дін ғұламалары (мүштаhидтер) Жақып пайғамбар әулетінен шыққан Пайғамбарлармен дәрежесі тең болады», – деген хадисті барша діндәрлар жақсы біледі. Сол сияқты мүштаhидтерді де мойындайды. Мүштаhид – Алламен байланыста тұрған дін ғұламасы. Негізі — Халифа. Бүгінгі атауы – Пір. Енді сауал. Осы Пірді мойындамаған адамның шайтаннан айырмашылығы бар ма? Оған аталарымыз: «Жоқ», – деп жауап берген. Соған орай бізге: «Пірсіздің пірі – шайтан», – деген даналықты мұраға қалдырған. Демек, Пірсіз адам болмайды. Бар гәп – оның кім екендігінде. Оның үстіне діни бірлестіктердің қызметі мемлекеттен бөлінген деп бұрыннан айтылады. Бірақ, діни бірлестіктермен және әртүрлі конфессия өкілдерімен өзара іс-қимыл жасаудың тәжірибесі біздің елде миссионерлік қызметті, діни сипаттағы өнімдердің таратылуын, діни оқу орындардың қызметін лицензиялауда құқықтық регла-менттеу жеткіліксіз қолданы-латынын және діни тәжірибемен айналысуға құқығы бар заңды тұлғалар үшін бір қатарлы өлшемдердің жоқ болуын дәлелдеді. Осы жылдары мемлекеттің конфес-сияаралық келісім, діни ортамен өзара іс-қимыл жасау мәселелерінде жинаған тәжірибесі 1992 жылғы заңға өзгерістер енгізу қажеттігін дәлелдеді. Бұл заңның қолданылу кезінде өзгерістер жеті рет енгізілген, бірақ олар қағидашыл сипатта болмай жеке мәселелерге қатысты болды. Осыдан барып елдегі діни ахуалды ескеріп, осы саладағы заңнаманы кешенді жетілдіру міндеті қойылады. Басы ашық жәйт. Адам баласы ғылым-білімге қол жеткізгеннен кейін діннен алшақтай бастады. «Бізге дін емес, білімді, ғылыми жетістікке қол жеткізген адамдар керек», – деп жүргендер де солар. Жалпы білімдар адамдар бізге ұдайы Батыс елдерін үлгі тұттырумен келеді. Ал олардың мұсылман емес екендігі белгілі. Сонда бізді діннен айыратын ол қандай ілім? Бұл – бір. Екіншіден, біз қол жеткізуге талпынып жүрген тағы бір білім бар. Ол — діни ілім. Бәлкім Пайғамбарымыз (с.ғ.с): «Қытайда болсаңдар да білім алыңдар», — деген хадисті соларға қарата айтқан болар?! Әлде Пайғамбарымыз (с.ғ.с) айтқан «Қытайды» жай сөздің салты деп қабылдаймыз ба? Себебі Қытайда мұсылман қауымын өзіне баурайтын діни мектеп жоқ. Тіпті ол ел дінді әу бастан құрсауда ұстаған. Алайда Пайғамбарымыз (с.ғ.с) сондай жерге тап болсақ та білім алу қажеттілігін ескертіп отыр. Сонда ол қандай білім? Басы ашық жәйт. Пайғамбарымыз (с.ғ.с) сауатсыз болды. Сол сияқты сахабалар да медресе табалдырығын аттаған емес. Рас, Пайғамбарымыз (с.ғ.с) сәкісінде бір-біріне уағыз айтатын бір қауым қалыптасты. Құран жатқа оқыла бастады. Бірақ діни оқулықтар болған емес. Солай бола тұра сахабалардың рухани деңгейі жоғары болды. Себебі Пайғамбарымыздан (с.ғ.с) жеткен рухани білім – жүректен жүрекке өтті. Біз Пайғамбарымыз (с.ғ.с) айтқан хадис мәнін осылай түсінеміз. Демек, білім иесі – адам. Оған Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) өзі кепіл бола алады. Одан кейінгі білім иелері – сахабалар. Міне солар әлемге ислам дінін таратты. Одан кейінгі білім иелері – мүштаhидтер, бүгінгі тілмен айтсақ – Пірлер. Демек біз Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) айтқандай, қайда болсақ та сол білім иелерін табуға міндеттіміз. Себебі, олардан өзге жерде білім жоқ. Ал білім жоқ жерде иман болмайды. Басын ашып айтайық. Білім кітапта емес, адамда. Кітаптағы білім – өлі болады. Оны тірілтетін соған үндескен адам.
Держатели документа:
БҚУ

67
М 20
Маликова , Ш.
    Сыбайлас жемұорлықпен байланысты әкімшілік құқық бұзушылықтарды қарау ерекшеліктері. [Текст] / Ш. Маликова // Zan'ger. - 2017. - №12. - Б. 77-79
ББК 67

Рубрики: Право

Кл.слова (ненормированные):
Қазақстан -- республикасы -- Сыбайлас -- жемқорлық -- заң -- мемлекет -- міндет -- қылмыс -- жауапты
Аннотация: Жемқорлықпен байланысты құқық бұзушылықтар-аталған заң және өзге де заң нормаларымен қарастырылған, жемқорлықпен тікелей байланысты не болмаса жемқорлыққа итермелейтін, заңнамамен бекітілген тәртіптік, әкімшілік не юолмаса қылмыстық жауапкершілікке итермелейтін жағдайлар болып табылады.
Держатели документа:
БҚМУ

67
П 11
Өтегенова , С.
    Әкімшілік істерді қарауда эколгиялық заңнамаларды қолдану. [Текст] / С. Өтегенова // Зангер. - 2018. - №1. - Б. 34-36
ББК 67

Рубрики: Құқық

Кл.слова (ненормированные):
Қазақстан -- республика -- әлеумет -- экономика -- экология -- кодекс
Аннотация: Қазір кезде қоршаған ортаның экологиялық жағдайы кімді болса да толғандыратын мәселеге айналып отыр. Адамның қоршаған ортаға әсері қауіпті сипат алуда.
Держатели документа:
БҚМУ

67
М 18
Максатов, Н.
    Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамалары бойынша меншік құқықы пайда болуының жеке әдістері. [Текст] / Н. Максатов // Заң республикалық құқықтық ғылыми-практикалық журнал. - 2018. - №2. - Бет. 12-15
ББК 67

Кл.слова (ненормированные):
меншік -- құқық -- мүлік -- әдіс -- азаматтық -- заңнама
Аннотация: Бұл мақалада меншік құқығы, оның пайда болу және тоқтатылу негіздері жөніндегі мәселелері қамтитын Қазақстан Республикасының заңнамалары, сондай-ақ зерттелетін проблемаға қатысты мемлекеттік органдармен, азаматтар және ұйымдастырмен қатынастарын реттейтін құқықтың аспектілер талқыланады.
Держатели документа:
БҚМУ

67
Z99

    Үйлестіру кеңесінде қылмыстық заңнаманы ізгілендіру мәселесі талқыланды. [Текст] // Заң және заман . - 2018. - №3. - Бет. 2-3
ББК 67

Рубрики: Заң

Кл.слова (ненормированные):
заң -- қылмыс -- мемлекет -- президент
Аннотация: Бас прокуратурада Заңдылықты, құқықтық тәртіпті және қылмысқа қарсы күресті қамтамасыз ету жөніндегі үйлестіру кеңесінде қамауға алу бас бостадығынан айыруға баламалы бұлтартпау шаралары мен жазаларын қолдану саласын кеңейту, сондй-ақ қылмыстық заңнаманы бүдан әрі ізгілендіру мәселелері талқыланды.
Держатели документа:
БҚМУ