Электронный каталог

81.2
М 12
Мақсотов, Д. Ж.
    Бұрынғы Жалпақтал ауданы ауылдарының ономастикасы [Текст] / Д. Ж. Мақсотов // Махамбет Өтемісовтің 220 жылдығына арналған «Университет ғылымының жетістіктері мен болашағы» атты 80-ші республикалық ғылыми-тәжірибелі конференциясының материалдары. - Орал, 2023. - 12 сәуір. - Б. 150-153.
ББК 81.2

Рубрики: Языкознание

Кл.слова (ненормированные):
ономастика -- Жалпақтал ауданы -- Ақпәтер ауылы -- Казталов ауылы -- Қараөзен ауылы -- Батыс Қазақстан облысы -- Ержанова Ұлдай Рысқалиевна -- Түркітанушы-топонимистер -- Ақпәтер
Аннотация: Жалпақтал – 1928-1997 жылдары аудан орталығы. Аудан орталығы – Казталов ауылынан шығысқа қарай 60 км. жерде, Қараөзеннің сол жағалауындағы бетеге, боз, ақселеу және әртүрлі астық тұқымдас шөптесін өсімдіктер өсетін шалғынды, қоңыр топырақты дала белдемінде орналасқан. Тұрғыны 5,2 мың адам.Жалпақтал ауданы – 1928-1930 және 1935-1997 жылдары болған Қазақ КСР-нің (1936 ж. дейін – Қазақ АКСР, 1991 ж. бастап – Қазақстан Республикасы) Орал округі мен Батыс Қазақстан облысының (1962-1992 жж. – Орал) әкімшілік бөлінісі. Орталығы – Жалпақтал ауылы (1936 жылға дейін - Сламихино, 1936-1993 жылдары - Фурманово) [1].Аудан қазіргі таңда Казталов ауданы құрамындағы ең үлкен елді мекен. Аймақтың топонимикалық жүйесін зерттеу кезінде аудан құрамындағы бұрынғы Жалпақтал ауданы құрамындағы ауылдардың атаулары бір-біріне ұқсас екенін байқаймыз. Мысалы Қарасу, Қараөзен, Ақкөл, Қаракөл,Ақсуат, Сарықұдық сияқты өзен-көл мен түр-түске қатысты атаулар және Жалпақтал, Көктерек, Талдыапан, Талдықұдық, Қарақоға, т.б. ағашпен байланысты ойконимдер. Кез келген аймақтың топонимикалық жүйесі секілді Казталов ауданы ауылдарының атаулары бір-бірімен тығыз байланысты. Бұл атаулар жергілікті халықтың шаруашылығы, табиғатпен байланысы, әдет-ғұрпы мен салт-санасына қатысты туындайтыны анық. Атаулардың біріне-бірі өте жақын екенін терең зерттемей-ақ байқауға болады. Дегенмен кей жағдайда атаудың шығу тарихы мүлде бөлек болады. Сол себепті бұрынғы Жалпақтал ауданы құрамында болған Ақпәтер, Қараөзен және Көктерек ауылдары тарихына үңіліп көрейік.
Держатели документа:
ЗКУ

81.2
С 40
Сисенбаева, А. К.
    Көне түркі жазба ескерткіштеріндегі ономастика: талдау және ерекшеліктері [Текст] / А. К. Сисенбаева // А.С. Қыдыршаевтың 60 жас мерейтойына арналған «Қазіргі қоғамдағы және білім беру саласындағы шешендіктанудың өзекті мәселелері» атты халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференцияның материалдары. - Орал, 2023. - Т.2. - 17 қараша. - Б. 249-254.
ББК 81.2

Рубрики: Языкознание

Кл.слова (ненормированные):
ономастика -- антропонимдер -- синхрония -- диахрония -- этимологиялық талдау -- қазіргі лингвистика -- лексикография -- топонимика
Аннотация: Түркия, Орталық Азия, Сібір және басқа да аумақтарды қоса алғанда, кең аймақта таралған түркі тілдеріндегі ономастиканы зерттеу ерекше қызығушылық тудыруда. Бұл зерттеу Еуразияның мәдени және лингвистикалық ландшафтының маңызды бөлігі болып табылатын түркі тілдеріндегі ономастиканы талдауға арналған. Түркі тілдерінің ономастикасы осы ұлттар тобының этникалық және мәдени тарихының байлығын көрсетеді.Бұл мақалада түркі тілдеріндегі атаулар жүйесініңқұрылымы зерттелді. Әр түрлі түркі диалектілеріндегі ономастиканың ерекшеліктері талдана отырып, оларды әртүрлі аспектілердеқарастырылды.Түркі тілдеріндегі ономастикалық жүйелердің қалыптасуына тарихи, мәдени және әлеуметтік факторлардың әсері талданды.Ономастиканың практикалық аспектілерін қарастыру, мысалы, қазіргі лингвистикалық ортаға атауларды бейімдеу, сондай-ақ ономастиканы лексикографияда, топонимикада және тарих пен мәдениетте зерттелді. Осы мақсаттарға жету үшін ономастика, компаративті лингвистика, тарихи лингвистика және этнолингвистиканы талдау әдістері қолданылды
Держатели документа:
ЗКУ

81
К 19
Қанатова, Ш. Қ.
    Ойыл бойы жер-су атауларының этимологиясы [Текст] / Ш. Қ. Қанатова // А.С. Қыдыршаевтың 60 жас мерейтойына арналған «Қазіргі қоғамдағы және білім беру саласындағы шешендіктанудың өзекті мәселелері» атты халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференцияның материалдары. - Орал, 2023. - Т.1. - 17 қараша. - Б. 129-132.
ББК 81

Рубрики: Языкознание

Кл.слова (ненормированные):
топонимика -- географиялық атаулары -- орман-тоғайына -- өзен-көліне -- тау-тасына -- этимология -- Ойыл атауы -- Қиыл -- Лау -- Қарасу -- Жекенді -- Самай -- Шәңке -- Байбике -- Жабасақ -- Барқын құмы
Аннотация: Адамдар көне замандардан бастап өздері өмір кешіп жатқан жердің тау-тасына, өзен-көліне, орман-тоғайына, түз-даласына, ой-қырына ат қойып, айдар таға бастады. Жер-су аттарын тіл білімінде гректің ( tonos-жер, opyma- есім, атауы) сөзінен пайда болған топонимика саласы қарастырады.Және «топонимика» термині белгілі бір территорияның географиялық атауларының жиынтығы деген мағынаға да ие.
Держатели документа:
ЗКУ

63
А 37
Айтенов, Ж. К.
    Влияние строительства пограничных укреплений в XVIII в. на топонимию Среднего Прииртышья [Текст] / Ж. К. Айтенов // Вестник ЗКУ. - 2025. - №2. - С. 178-187.
ББК 63

Рубрики: История

Кл.слова (ненормированные):
присоединение Казахстана к России -- Среднее Прииртышье -- русская колонизация -- оборонительная линия -- крепостные сооружения -- русская топонимика -- водные объекты
Аннотация: Топонимия современной территории Среднего Прииртышья имеет многовековую историю и отражает основные этапы развития региона, в пределах которого в ходе тех или иных исторических событий, смешивались и взаимодействовали пласты лексики представителей разных языковых групп, что получило отражение в названиях рек, гор, озер, населенных пунктов и т.д., рассматриваются некоторые особенности формирования и развития топонимии Среднего Прииртышья, связанные со строительством в крае в XVIII в. пограничных укрепленных линий. Эта система оборонительных сооружений, организованная по инициативе правительства Российской империи, не только имела стратегическое значение для контроля над казахскими степями и их колонизации, но и оказала большое влияние на трансформацию пространственной структуры региона, отраженную в ее топонимии и имеющую преимущественно славянскую основу. На конкретных примерах прослеживается возникновение и функционирование русских топонимов связанных с наименованиями крепостей и маяков, часть которых продолжают существовать в настоящее время в виде городских и сельских поселений. В ходе исследования выявлено, что многие из появившихся в тот период времени названий укрепленных пунктов были перенесены со старого места жительства переселявшимися сюда людьми или являлись производными от них; часть из них была связана с особенностями близлежащих водных объектов. Эти названия стали важным элементом культурного ландшафта региона, символизируя историческую связь между пространственным освоением территории и многонациональным взаимодействием в процессе ее интеграции в состав Российской империи
Держатели документа:
ЗКУ

63
Т 11
Тұяқбаев, М. Қ.
    Түркістан өңірінің байырғы жер-су атаулары [Текст] / М. Қ. Тұяқбаев, Ә. Ж. Шоқпаров, Б. С. Сиздиков // БҚУ хабаршысы. - 2025. - №3. - Б. 294-311.
ББК 63

Рубрики: История

Кл.слова (ненормированные):
Түркістан -- Ұлы Жiбек жолы -- топонимика -- тарихи-мәдени мұра -- тарих -- туризм
Аннотация: Тарих қойнауында жатқан, отандық тарихымыздың құндылығы мен маңыздылығын одан әрі арттырған, өз заманында тек отандық тарихта ғана емес, күллі түркі халықтарының тарихында маңызды орынға ие, түркі дүниесінің рухани астанасы Түркістан өңірінің байырғы жер-су атауларын зерттеу, талдау және ғылыми айналымға енгізу қәзіргі таңдағы өзекті мәселелердің бірі болып табылуда. Бұл мақалада Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев қол қойған «Түркістан қаласының ерекше мәртебесі туралы» заңның маңыздылығы қарастырылады. Түркістан қаласы – қазақ мемлекеттігінің қалыптасуында және дамуы барысында маңызды рөл атқарған тарихи әрі рухани орталық. Оның ежелгі және ортағасырлық Қазақстан тарихындағы алар орны ерекше, себебі қала Ұлы Жібек жолының бойында орналасқан, бұл қаланы экономикалық, саяси-әкімшілік және мәдени орталыққа айналдырды. Мақалада Түркістан өңіріндегі байырғы жер-су атауларының этнонимиялық ерекшеліктері мен олардың тарихи тамырлары зерттеледі. Өңірдегі жер-су атауларының көбін халық, ел, тайпа және ру атауларынан тұратынын атап көрсетілді. Зерттеу барысында сақ, үйсін, ғұн, түркі, оғыз және қыпшақ кезеңдерінен бастау алатын, араб, парсы, қазақ және өзбек тілдеріндегі атаулардың араласуы қарастырылады. Сонымен қатар мақалада Түркістан қаласының тарихи-мәдени мұраларын сақтау мен дамыту жолдары талқыланып, Қазақстанның стратегиялық даму бағыттарының бірі ретінде мәдени туризмді өркендету қажеттілігі атап өтіледі. Зерттеу нәтижелері тарихи-этнонимиялық және топонимикалық материалдардың өңірдің этникалық құрылымын және тарихи көші-қондар жолдарын түсінуге мүмкіндік беретінін көрсетеді. Мақала Түркістан өңірінің тарихи-мәдени мұрасын терең зерттеуде этнонимияның маңызды рөлін айқындайды. Түркістанның ерекше мәртебеге ие болуы – оның тарихи мұрасын сақтауға және оны әлемдік деңгейде танытуға үлкен мүмкіндік береді
Держатели документа:
ЗКУ
Доп.точки доступа:
Шоқпаров, Ә.Ж.
Сиздиков, Б.С.