Электронный каталог

26.82
Г 13

    Гаж-технологияларын қолдану арқылы биологиялық алуантүрлілікті сақтаудағы ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың рөлі [Текст] / Э. С. Бөрібай, Б. Х. Тусупова, Н. Н. Карабкина [и др.] // БҚУ хабаршысы. - 2025. - №3. - Б. 419-435.
ББК 26.82

Рубрики: География

Кл.слова (ненормированные):
ерекше қорғалатын табиғи аумақтар -- Солтүстік Қазақстан облысы -- тұрақты даму -- биоалуантүрлілік -- табиғатты Жерді қашықтықтан зондтау -- географиялық ақпараттық жүйелер -- ГАЖ
Аннотация: Табиғи ресурстарды ұтымсыз пайдалану, экологиялық теңгерімнің бұзылуы және ұланғайыр аумақтардағы табиғи экожүйелердің деградациясымен байланысты экологиялық проблемалардың шиеленісуі жағдайында бірегей табиғи аумақтарды сақтау қажеттілігі ерекше өзекті. Мұндай сын-қатерлерге жауап ретінде табиғи кешендерді бастапқы күйінде сақтауға және антропогендік факторлардың әсерінен бұзылған экожүйелерді қалпына келтіруге көмектесетін экологиялық негіз ретінде қызмет ететін ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды (ЕҚТА) құру маңызды. Мақалада ГАЖ технологиялары арқылы биоалуантүрлілікті сақтауды біріктіру контексінде Солтүстік Қазақстан облысының ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың рөлі қарастырылған. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды халықтың экологиялық сауаттылығын арттыру, экологиялық жауапкершілікті дамыту және сирек кездесетін, жойылып бара жатқан түрлерді сақтау бағдарламаларын іске асыру платформасы ретінде пайдаланудың заманауи тәсілдері талданған. Өңірдегі қорғауға алынған табиғи аумақтарға шолу жасалып және олардың білім беру, ғылыми зерттеулер мен экологиялық білімді танымал ету мүмкіндіктеріне сипаттама берілген. Табиғатты қорғау іс-қимылының негізгі бағыттары көрсетіліп, өңірдің тұрақты дамуын қамтамасыз етуде ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың рөлін күшейту бойынша ұсыныстар белгіленді. Зерттеу жұмысында ЕҚТА сипаттама беруде 1:250 000 масштабтағы Жерді қашықтықтан зондтау деректері негізінде Солтүстік Қазақстан облысының туристік-рекреациялық картасы, Айыртау өңірінің рекреациялық карталары әзірленді. Географиялық ақпараттық жүйелер, жерді қашықтықтан зондтау құралдарын пайдалану туристік және рекреациялық әрекеттерді жоспарлаудың тиімділігін арттырады, экожүйені қорғау шараларын білім беру және халыққа хабардар ету бастамаларымен біріктіруді оңтайландырады. Мұндай технологиялар табиғи нысандарды, ерекше экологиялық статусы бар аймақтарды және әлеуетті рекреациялық ресурстарды нақты картаға түсіруді қамтамасыз етеді, аймақтың неғұрлым тұрақты дамуына ықпал етеді
Держатели документа:
ЗКУ
Доп.точки доступа:
Бөрібай, Э.С.
Тусупова, Б.Х.
Карабкина, Н.Н.
Мурзакулов, Г.Т.
Арыстанов, А.
Арыстанова, Р.

20.1
М 11
Мұхтар, Т. Ж.
    Фосфор қосылыстары негізіндегі бейорганикалық ингибиторлардың экологиялық қауіпсіздігі және болаттың коррозиясына қарсы тиімділігі [Текст] / Т. Ж. Мұхтар, Г. Ж. Сдикова, Н. С. Далабаева // БҚУ хабаршысы. - 2025. - №3. - Б. 468-475.
ББК 20.1

Рубрики: Экология

Кл.слова (ненормированные):
коррозия -- болат -- бейорганикалық ингибитор -- натрий ортофосфаты -- қорғаныс қабықша -- коррозия жылдамдығы -- экологиялық қауіпсіздік -- агрессивті орта
Аннотация: Мақалада болаттың коррозияға ұшырауын бәсеңдету үшін фосфор қосылыстары негізіндегі бейорганикалық ингибиторлардың тиімділігі мен экологиялық қауіпсіздігі зерттеледі. Натрий ортофосфаты (Na₃PO₄) және оның туындылары коррозияны тежейтін қорғаныс қабықшаларын түзе отырып, болаттың бетін агрессивті ортадан оқшаулайды. Зерттеу барысында гравиметриялық әдіс арқылы коррозия жылдамдығы анықталып, әртүрлі концентрациядағы ингибитор ерітінділерінің әсері салыстырылды. Сонымен қатар, қолданылған фосфатты ингибиторлардың қоршаған ортаға әсері талданып, улы қалдықтардың түзілмейтіні, яғни олардың экологиялық қауіпсіздігі дәлелденді. Нәтижелер фосфор негізіндегі бейорганикалық ингибиторларды металл құрылымдарын қорғауда тиімді әрі экологиялық балама ретінде пайдалануға болатынын көрсетті. Бұл зерттеу экологияға зияны аз технологияларды дамытуға үлес қосады
Держатели документа:
ЗКУ
Доп.точки доступа:
Сдикова, Г.Ж.
Далабаева, Н.С.

20.1
Б 49
Берлигужин, М. Т.
    Барбастау өзенінің экологиялық жағдайы және геохимиялық ерекшеліктері [Текст] / М. Т. Берлигужин, Г. С. Кайсагалиева // БҚУ хабаршысы. - 2025. - №3. - Б. 503-516.
ББК 20.1

Рубрики: География

Кл.слова (ненормированные):
кіші өзен -- экологиялық жағдай -- Барбастау өзені -- су ресурстары -- антропогендік фактор -- химиялық талдау -- ауыр металдар -- гидрология -- геоморфология
Аннотация: Ғылыми мақалада Барбастау өзенінің экологиялық жағдайын, геохимиялық ерекшеліктерін анықтау мақсатында су сапасын зерттеу жұмыстарының нәтижелері қарастырылды. Зерттеу 2024 жылдың күз мезгілінде және 2025 жылдың көктем мезгілінде далалық жағдайда жүргізіліп, камералдық кезеңі М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан yниверситетінің экология және биогеохимиялық сынақ зертханасында өткізілді. Барбастау өзенінің экологиялық-химиялық жағдайын бағалау үшін гидрологиялық, геоморфологиялық және су сынамаларына физико-химиялық зерттеулері жүргізілді. Зерттеу барысында өзеннің су құрамындағы негізгі иондар мен микроэлементтер анықталды. Судың экологиялық жағдайын толық бағалау үшін алынған мәліметтер ГОСТ әдістеріне сәйкес өңделді. Алынған нәтижелері бойынша кесте, диаграмма құрылып, қорытындыланып, экологиялық жағдайы анықталды. Қорытынды нәтижелер Барбастау өзенінің экологиялық жағдайын жақсарту мақсатында болашақта қажет шараларды айқындауға мүмкіндік береді
Держатели документа:
ЗКУ
Доп.точки доступа:
Кайсагалиева, Г.С.

20.1
Ш 98

    Шығыс Қазақстанның биіктаулы экожүйелерінде ағаш тұқымдастарының климаттық өзгерістерге реакциясын дендрохронологиялық талдау [Текст] / К. Б. Алипина, Ш. Б. Абилова, Чоймаа Дуламсурен, Ж. Т. Тергенбаева // БҚУ хабаршысы. - 2025. - №3. - Б. 548-561.
ББК 20.1

Рубрики: Экология

Кл.слова (ненормированные):
дендрохронология -- жылдық сақиналар -- климаттық өзгерістер -- ағаш өсімі -- корреляциялық талдау -- радиалды өсім
Аннотация: Бұл зерттеу климаттың өзгеруінің ағаш өсімдіктерінің өсуіне әсерін дендрохронологиялық әдістер арқылы талдауға бағытталған. Шығыс Қазақстанның табиғи-климаттық жағдайы – маусымдық ауытқуы күшті, биік таулы және континенталды сипаттағы аймақ – ағаштардың жылдық өсім динамикасын зерттеу үшін ерекше үлгілік өңір болып табылады. Тарихи метеодеректердің шектеулігі жағдайында ағаштың жылдық сақиналары климаттық жағдайларды қалпына келтірудің сенімді прокси-дереккөзі ретінде қолданылады. Зерттеу барысында 2013 және 2023 жылдары Катонқарағай мемлекеттік ұлттық табиғи паркінің әртүрлі биіктік белдеулеріндегі орман екпелерінен 1610 керн алынып, Betula pendula, Larix sibirica, Pinus sibirica, Picea obovata және Abies sibirica түрлері бойынша өсу хронологиялары жасалды. Жылдық сақиналар ені LINTAB құрылғысы және TSAP-Win бағдарламасы арқылы өлшенді, ал уақыттық қатарларды кросс-дейтинг, детрендинг және индекстеу COFECHA, R (dplR, treeclim пакеттері) және STATISTICA 13.2 көмегімен өңделді. Нәтижелер ауа температурасы мен жылдық өсім арасында теріс, ал жауын-шашынмен және күн белсенділігімен оң корреляцияны көрсетті. Ең жоғары корреляциялық мәндер күн белсенділігімен (r = 0,53–0,86), жауын-шашынмен орташа (r = 0,04–0,46), ал температурамен теріс бағытта анықталды. Бұл ағаштардың радиалды өсімі ылғал және радиациялық жағдайларға сезімтал екенін, ал жоғары температурада кері әсер байқалатынын дәлелдейді. Жалпы алғанда, зерттеу нәтижелері ағаш түрлерінің өсуіне климаттық факторлардың (температура, жауын-шашын) әртүрлі ықпал ететінін көрсетті. Жиналған хронологиялар мен алынған корреляциялар аймақтық дендроклиматтық қайта құруды жүргізу үшін маңызды база болып табылады және климаттық өзгерістер жағдайында орман экожүйелерінің бейімделу әлеуетін бағалауға септігін тигізеді
Держатели документа:
ЗКУ
Доп.точки доступа:
Алипина, К.Б.
Абилова, Ш.Б.
Чоймаа Дуламсурен
Тергенбаева, Ж.Т.

74.58
Т 11

    Түрік тілі мен әдебиеті кабинеті ашылады [Текст] // Өркен. - 2025. - 30 қыркүйек. - №8. - Б. 2.
ББК 74.58

Рубрики: Высшее образование

Кл.слова (ненормированные):
М. Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университеті -- Түрік тілі мен əдебиет аудиториясы -- Түрік тілі -- Жаңа кабинет -- мультимедиялық тақта -- түрік тілін оқуға арналған электронды жəне баспа оқулықтар -- БҚУ ректоры -- Түркия ынтымақтастық жəне үйлестіру агентті -- Фуат Ердогмуш
Аннотация: М. Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университетінде «Түрік тілі мен əдебиеті» аудиториясы қолданысқа берілді. Жаңа кабинет заманауи материалдық- техникалық база, мультимедиялық тақта, түрік тілін оқуға арналған электронды жəне баспа оқулықтарымен жабдықталған. Іс-шараға БҚУ ректоры Н.Х.Сергалиев, Қазақстандағы Түркия ынтымақтастық жəне үйлестіру агенттігінің (TİKA) өкілі Фуат Ердогмуш, сондай-ақ университеттің оқытушылары мен студенттері қатысты
Держатели документа:
ЗКУ