Электронный каталог

74.262.22
Ч-89
Чулкова, Г. М.
    Просветительский проект для школьников "Физическая гостиная" [Текст] / Г. М. Чулкова, К. О. Теплякова // Физика в школе. - 2020. - №1. - С. 54-58
ББК 74.262.22

Рубрики: Методика преподавания физики

Кл.слова (ненормированные):
просветительская деятельность -- демонстрации физических явлений -- дополнительное образование -- волонтерство -- социальная работа -- физическая гостиная -- школьники -- мир физики -- мастер-класс -- образовательные программы
Аннотация: В статье рассказывается о новой форме дополнительного образования школьников в области физики, которая объединяет преподавателей, научных сотрудников, студентов ВУЗа и школьников, детей с ОВЗ, родителей. Отличительной особенностью этого проекта являются активные виды деятельности всех его участников, открытая и доброжелательная атмосфера, пробуждающая интерес к физике
Держатели документа:
ЗКГУ
Доп.точки доступа:
Теплякова, К.О.

22.3
М 74
Могилюк, Ж. Г.
    Научно-методологические результаты и перспективы междисциплинарных исследований квантовых процессов формирования экстремальных значений ветра и температуры в атмосфере земли [Текст] / Ж. Г. Могилюк, М. С. Хлыстунов, В. В. Подувальцев // Высшее образование сегодня. - 2018. - №9. - С. 66-70
ББК 22.3

Рубрики: Физика

Кл.слова (ненормированные):
квантовая механика -- квантовые механизмы реализации макропроцессов -- глобальное потепление -- измерения -- метрологические гарантии -- физика -- междисциплинарные исследования -- квантовые процессы -- ветер -- температура -- атмосфера земли
Аннотация: Отмечено, что законы и закономерности квантовой механики принято относить к экзотической области физической науки, посвященной решению задач атомной и ядерной физики. Показано, что эта ситуация является нелогичной, противоречащей фундаментальным принципам физической науки. Приведены результаты исследований, позволивших установить наличие квантовых закономерностей и механизмов реализации макропроцессов, которые далеко выходят за пределы объявленных ранее возможностей квантового подхода. Представлены аргументы, подтверждающие гипотезу о фундаментальной воспроизводимости макропроявлений квантовых закономерностей взаимодействия молекул воздуха при формировании порывов ветра и экстремальных значений температуры воздуха в приповерхностных слоях атмосферы Земли. Одновременно указано на отсутствие метрологических гарантий достоверности тех измерений атмосферных явлений, на которые опирается указанная гипотеза
Держатели документа:
ЗКГУ
Доп.точки доступа:
Хлыстунов, М.С.
Подувальцев, В.В.

28.89
И 50
Иманқұл , Ж.
    Браконьерлермен күрес-жаңа серпін алуда [Текст] / Ж. Иманқұл // Жалын . - 2020. - №4. - Б. 76-93
ББК 28.89

Рубрики: Краеведение

Кл.слова (ненормированные):
мемлекет саясаты -- ұлттық қауіпсіздік -- табиғат -- айнала -- қор -- мұхит -- су -- жер -- күн энергиясы -- атмосфера -- таза ауа -- таза су -- құнарлы топырақ -- өсімдіктер әлемі -- жануарлар дүниесі -- байлық
Аннотация: Табиғаттың қандай қоры болсын адамзаттың игілігіне арналған, сан алуан қажетін қамтамасыз етеді. Табиғат бізді айналада қоршап тұрған барлық нәрсе: ауа, су, топырақ, тау, орман, қазба байлықтары, өсімдіктер әлемі, жануарлар дүниесі, т.б. Сан мыңдаған жылдар бабалар мұра етіп қалдырған табиғат пен оның шексіз байлығын қорғау, оларды тиімді пайдалану мәселесі бұл күндері дүниежүзілік аса маңызды мәселелердің біріне айналды. Адамзат қалауынша пайдаланып келе жатқан барлық табиғи қорлар сарқылмайтын және сарқылатындар екі топқа бөлінеді. Сарқылатын қорлар қайта қалпына келмейтіндер және қалпына келетіндер деп бөлінеді. Сарқылмайтын қорларға: Күн энергиясы, атмосфера ауасы, теңіздер мен мұхиттардың сулары, жер, т.б. жатады. Бұлардың кейбіреулері адам-ның теріс іс-әрекетінен бүлініп немесе ластанып, сарқылатын қорларға айналып кетуі мүмкін. Мысалы, Арал теңізін алайық. Теңіздің тартылып, тұзы аспанға көтеріліп, климат өзгеріп, экологиялық аймаққа айналуы – тікелей адам баласының әсерінен орын алды. Сарқылатын қорларға таза ауа, таза су, құнарлы топырақ, өсімдіктер әлемі мен жануарлар дүниесі, қазба байлықтар, т.б. жатады. Табиғат қорларының кейбіреулеріне тоқталып өтейік. Судың негізгі қорын Дүниежүзілік мұхиттар мен теңіздер құрап, айналымы заңдылығы бойынша құрлықтағы өзендер мен көлдер үнемі қоректеніп отыратындықтан, су сарқылмайтын қорға жатады. Арал теңізінің тартылуы сияқты басқа да өзендер мен көлдердің құрғауы, тікелей адамның әрекетінен болған және сол аймаққа ғана тән құбылыс болып табылады. Ауа құрамы мен сапасы да улы газдар мен түтіндер өзгерген. Ауаны лас-тайтын – миллиондаған автокөліктер, ұшақтар, өнеркәсіп, зауыт, жылу стансалары, полигондар, зымырандар т.б. Ауыр өнеркәсіп шоғырланған қалалар мен елдімекендер халқының денсаулығы да төмендеген. Өскемен, Риддер, Зырян, Қарағанды, Екібастұз сынды қалалар маңындағы ауа сапасы талай айтылып келе жатқан мәселе. Еліміздің топырақ қорлары да жылдан-жылға сапасы төмендеп немесе құнарсызданып барады. Соңғы деректер республика жерінің 60 пайызы жарамсыз жерлерге немесе шөлге айналып кеткен. Солтүстік облыстарда тың игеру науқанына байланысты топырақ қарашірігінің 25-30 пайызын жоғалтқан. Еліміздің батыс өңірінде мұнай-газ игеру қарқынды дамуы есебінен топырақ қорлары ластанып, бүлініп жатыр. Топырақтың мұнаймен ластануы, топырақтың техногендік бүлінуі 2,5 млн. га жер аумаққа жайылған. Сұмдық көрсеткіш! Сондай-ақ жайылым қоры да бұл аймақта жарамсызданып барады. Азғыр, Тайсойған сынақ полигондарының салдарынан 1,4 млн га жер бүлінген. Республиканың өзге аймақта-рындағы жер қорларының да күйі мәз емес. Егін егіп, көкөніс отырғызып, тез өнім ала салу үшін тыңайтқыштарды мөлшерден артық қосу топырақтың ластауына, тозуына әкелген. Адамның қамқорлығы азайған сайын, табиғаттың «өзді-гінен қалпына келу» құбылысы жүріп жатыр. Ұшы-қиыры жоқ даланың қойнауы қазба байлықтарының барлық дерлік түріне бай. Өкініштісі, байлық жеке компаниялар арқылы шет елдерге ағылып жатыр. Әлі күнге қазба байлықтарды игеру ысырыапшылдық, пайдақұмарлық есебінен, жоспарсыз жүргізілуде. Қазбаларды елімізде өңдеу технологияларын жабдықтай алмай, есепсіз шетке айдап, қазір сарқылтуға жақын қалдық. Табиғаттың өкпесі орман қоры елімізде тек 21,8 млн га жер қамтиды. Бұл өлкеміздің барлық жерінің 3,35 пайызын ғана құрайтын, өте аз көрсеткіш. Осы аз қордың өзі жыл сайын азайып жатыр. Басты себеп – қаскерлік жолмен орман ағаштарын отау, орманға демалысқа шығып, өрт шығару, жалынды дер кезінде тоқтата алмау, зиянды заттармен ластау, қоқыс тастау т.б. Орман – ауа сүзгісі, ауа жаңартқыш, дәрілік өсімдіктердің сан түрі өсетін асыл қойма, аң мен құстың мекені. Орманға қаскерлік – тіршілік тынысына қаскерлік болып табылады. Орманды қорғау әркімге міндет. Көшеттерді қала маңындағы елді мекендерге, қала саябақтарына, гүл-зарларына отырғызып, игі істер де атқарылып жатыр. Республикамызда өсімдіктердің 6 мыңға жуық түрі бар екен, Олардың 50 пайызы тікелей адамның қамқорлығын қажет етеді. Халқымыз ежелден-ақ мал шаруа-шылығымен айналысқан, табиғаттың төл баласы. Төрт түлік малдан бөлек жортқан жабайы аңдардың әрбірін халқымыз ерекше бағалаған. Сондықтан түз тағыларының өсіп-өнуі, сақталуы тоқталмаған. Сүтқоректілердің – 155, құстардың – 481, бауырымен жорғалаушылардың – 48, қосмекенділердің – 33, балықтардың – 140 түрі тіршілік етеді. Өкінішке орай, қаскерлік пен пайдақұмарлық осы ен байлықтың басты жауы болып отыр. Сәкен Сейфуллиннің «Киікті қазақ және дейді бөкен, мың-мыңдап баяғыда жүрген екен» деп сайын далада еркін жүрген бөкендерді суреттеген керемет жыры бары. Ақбөкендер, қарақұйрықтар, арқарлар, тау ешкілері, жолбарыстар, қабыландар мен құландар қатары қазір сиреп кеткен. Ал дала сұсы жолбарыстар біржола құрып кетті. Іле бойындағы соңғы жолбарысты 1947 жылы атылған деген дерек бар. Шексіз кеңістікте үздіксіз айналған алып ғаламшарлардың көпшілігінен кішкене болғанымен, жұмыр жеріміз де қайнаған тіршілікке толы алып шар. Бірақ адам баласының қарқынды өсуі мен, ғылым прогресі, жылдам көлік түрлері адам аяғы баспаған жер қалдырмады. Ауа, су, топырақ ластанып, өсімдік пен жануарлар дүниесі дабыл қаға бастады. ХХ ғасырдың бас кезінде жануарларды қорғау мәселелері туралы сөз қозғала бастайды. 1902 жылы Париж қаласында алғаш Құстарды қорғаудың Халықаралық Конвенциясына қол қойылды. 1948 жылы БҰҰ-ның білім беру, ғылым және мәдениет мәселелері жөніндегі ұйымы (ЮНЕСКО) Халықаралық табиғат қорғау одағын (IUCN) ұйымдастыру туралы арнайы шешім қабылдады. Бұдан жарты ғасыр уақыт бұрын, дәлірек 54 жыл бұрын, ғылымда «Қызыл кітап» деген ұғым қалыптасты. Кітаптың қызыл сөзімен тіркесі, кез-келген ұлт пен мемлекет үшін түсінікті еді. Қызыл – қауіп, ескерту, қан, соғыс сынды түсініктерді астарлап тұратын түс екені айтпаса да ұғынықты. Бұл кітапты шығару туралы пікірді алғаш рет ұсынған ағылшын ғалымы – Питер Скотт. «Қызыл кітаптарға» жер бетінде жойылу қаупі бар және бұрыннан өте аз кездесетін өсімдіктер мен жануарлардың түрлері тіркеледі. Оларды сақтап қалудың және қорғаудың қажеттігі айқындалып жазылады. Әр мемлекеттің «Қызыл кітабы» мемлекеттік заңдық күші бар құжат болып саналады. Халықаралық «Қызыл кітап» (Red Data Book) – Халықаралық Табиғат Қорғау Одағының (ХТҚО-МСОП-IUCN) – халықаралық деңгейдегі құжаты болып саналады. «Қызыл кітапқа» жойылып кету қаупі төнген, сирек кездесетін, ғылыми тұрғыдан әлі толық зерттелмеген, жылдан-жылға саны күрт азайып бара жатқан, қорғауды қажет ететін өсімдіктер мен жануарлардың түрлері тіркеледі. Қазіргі уақытта «Қызыл кітаптардың» түрлі нұсқалары бар: Халықаралық Табиғат Қорғау Одағының (IUCN) Қызыл кітабы, әр мемлекеттің (республикалық) «Қызыл кітаптары», аймақтың (облыстық) «Қызыл кітаптары» деп аталады. Жалпы ережеге сәйкес мемлекеттік «Қызыл кітаптар» әрбір 10 жылда өзгертіліп әрі толықтырылып отырылуы қажет. Қазақстанда алғашқы «Қызыл кітап» Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің 1978 жылғы 16 қаңтардағы №20 арнайы қаулысына сәйкес жарық көре бастады. Қазақстанда шыққан алғашқы «Қызыл кітаптың» 1-бөлімі омыртқалы жануарларға арналды және оған 87 түр (балықтардың – 4, қосмекенділердің – 1, жорғалаушылардың – 8, құстардың – 43 және сүтқоректілердің – 31 түрі) тіркелді. Өсімдіктерге арналған «Қызыл кітап» 1981 жылы жарық көріп, ондағы түрлер 1-ші жойылып кету қаупі төнген түрлер болса, 2-шісі сирек кездесетін түрлер. Қазақстанның өсімдіктерге арналған «Қызыл кітабына» (1981) еліміздің аумағында өсетін 307 түрі тіркелген. Онда жабық тұқымдылардың (гүлді өсімдіктердің) – 288 түрі, ашықтұқымдылардың – 2 түрі, қырықжапырақтардың – 3 түрі, саңырауқұлақтардың – 10 түрі және қыналардың – 1 түрі тіркелді. Олардың 20 түріне жойылып кету қаупі төнген, ал 287 түрі сирек кездесетін түрлерге жатады. Жоғарыда айтып өткендей, Қазақстанның омыртқалы жануарларға арналған «Қызыл кітаптары» (1978, 1991, 1996, 2010), омыртқасыз жануарларға арналған «Қызыл кітабы» (2006) және өсімдіктерге арналған «Қызыл кітабы» (1981) жарық көрді. Алматы облысының «Қызыл кітабы» 2006 жылы жарияланды. Бұл кітаптар – ел аумағында жоғалу қаупі жоғары табиғат байлықтарын сақтау мен қорғауға негіз болатын құжаттар. Қазақстанның омыртқасыз жануарларына арналған «Қызыл кітабын» даярлау өте қиынға соқты. Себебі, елімізде кездесетін омыртқасыз жануарлардың түрлерінің саны және олардың биологиялық әрі экологиялық ерекшеліктері толық зерттелмеген. Сондықтан да омыртқасыз жануарларға арналған Қазақстанның «Қызыл кітабының» алғашқы 1 және 2-басылымдарына тіркелген түрлер мұқият талдап саралауды қажет етті. Сонымен, 2006 жылы Қазақстанның омыртқасыз жануарларға арналған «Қызыл кітабының» нақтыланған 3-басылымы жарық көрді. Бұл басылымға омыртқасыз жануарлардың 96 түрі тіркелді. Олардың ішінде буылтық құрттардың – 2, ұлулардың (моллюскалар) – 6, шаянтектестердің – 1, өрмекшітектестердің – 2 және жәндіктердің – 85 түрі тіркелді. Қазақстанның омыртқалы жануарларға арналған «Қызыл кітабының» толықтырылған және өңделген 4-басылымы 2010 жылы жарық көрді. Онда омыртқалы жануарлардың 128 түрі тіркелген. Олардың бір түрі – дөңгелекауыздыларға, 17 түрі – сүйекті балықтарға, 3 түрі – қосмекенділерге, 10 түрі – жорғалаушыларға, 57 түрі – құстарға және 40 түрі – сүтқоректілерге жатады. Бұл «Қызыл кітапта» Халықаралық табиғат қорғау одағының (IUCN) «Қызыл кітабына» тіркелген 20 түр бар. Мұндай түрлерді сақтап қалу үшін Қазақстан бүкіл адамзат алдында аса зор жауапкершілікті сезінуі тиіс. Кітапқа тіркелген түрлердің таби-ғатта сақталу деңгейіне сәйкес 5 санатқа бөлініп берілген: 1.Жойылып кету қаупі төнген түрлер. Мұндай түрлерді сақтап қалу үшін міндетті түрде арнайы шаралар (табиғи қорықтар, ұлттық табиғи саябақтар, табиғи резерваттар және т.б.) ұйымдастыру қажет. 2. Саны күрт азайып бара жатқан түрлер. Ондай түрлердің саны әзірше мол, бірақ қарқынды түрде азаюына жол берілмеуі қажет. 3. Сирек кездесетін түрлер. Ондай түрлердің санының азаюын қадағалап отыру қажет. 4. Толық зерттелмеген түрлер. Ондай түрлер туралы ғылыми-зерттеу жұмыстары мұқият түрде жүргізілуі қажет 5. Қалпына келтірілген түрлер. Табиғатты қорғаудың басты шарты – оның ресурстарын тиімді пайдалану және сақтау. Жабайы жануардың біраз бөлігінің жер бетінен жойылып кету қаупі бар екенін ескертіп, жануарлар мен өсімдіктер дүниесін сақтап қалу үшін қанша дабыл қағылып, айтылып жатса да, жойылып кету қауіпі бар жабайы аңдарды қаскерлік жолмен аулау әрекеті тоқталар емес. Мемлекет тарапынан қаскерлікке тоқтау салу үшін әртүрлі іс-шаралар ұйымдастырылып келеді. 2004 жылы 9-шы шілдеде «Жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану» туралы заң қабылданды. Осы заң киік аңын 2020 жылға дейін аулауға қатаң тиым салған. Аң аулауға қатысты талаптар мен ережелер жаңадан бекітілді. Бірақ бұған қарамастан қаскөйлер броконьерлікті жалғастыруда. Сол себепті ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігі жануарлар дүниесін қорғау, сақтау, пайдалану, өсімін молайту және саласына келтірілген зиянды әрекеттің орнын толтыру мөлшерін бекіту туралы бұйрықтар мен заңдық күшке ие шешімдерді де шығарып, іске асырып жатыр. Маңғыстау өңірінің табиғатты қорғау инспекторы С.Байталасов: «Сөзіміз дәлелді болу үшін мысал келтіре кетейік. Жабайы аңдардың басым бөлігі қорық аумағы не ерекше қорғалатын аумақта болатындығын ескеріп, заңсыз аң аулау фактісі аталған аймақтардың бірінде болса деп алайық. 1 (бас арқар) х2405х1500 х1,5х3х3=48 701 250 теңге. 1 (бас қарақұйрық)х2405х400х1,5х3х3=12 987 000 теңге. 1 (бас қоян) х 2405х5 х1,5 х3 =54 112 теңге. 1 (бас үйрек) х2405 х5 х1,5 х 3 = 54 112 теңге. 1 (бас киік) х 2405 х500 х1,5 х3 х3= 16 233 750 теңге. Шығын мөлшерінің есептелуіне түсінік бере кетейік, 2405 (АЕК) айлық есептік көрсеткіш, 1,5 заңсыз ауланған аңға қосылатын коэффицент, 3 ерекше қорғалатын аймақта болған үшін қосылатын коэффицент, 3 жойылып кету қаупі бар не «Қызыл кітапқа» енген аң үшін қосылатын коэффицент. 1500, 400, 5, 500 сандары – әрбір дараққа АЕК ретінде салынатын шығын мөлшерінің сандық көрсеткіші. Мүмкін осыншама шығын мөлшерін халық арасында екінің-бірі біле бермеуі мүмкін. Жоғарыда көрсетілген қыруар соманы төлеу кез-келген адам қолынан келе бермейтіні белгілі, мүмкін қаскерлер осыдан сескеніп, қылмыстан аяғын тартар ма екен деген ойдамыз» деп, халықтың табиғатқа келтірілген зиян үшін қанша айыппұл салынатынын нақты сандар мөлшерімен таныстырып өткен. Естіген, оқыған жан тым болмаса, осындай көп мөлшердегі айыппұлдан сескенер.
Держатели документа:
БҚУ

63.3
И 85
Исмағұлова, Э.
    Монғолдардың Қазақстан жерін жаулап алуы [Текст] / Э. Исмағұлова // Қазақстан тарихы: әдістемелік журнал . - 2014. - №3. - б. 69-71
ББК 63.3

Рубрики: История РК

Кл.слова (ненормированные):
Моңғолдар -- Қазақстан жері -- Моңғолдардың жаулауы -- Жоңғар
Аннотация: Мақала мектеп оқушыларна сабақ түрінде өткізілген Моңғолдардың Қазақстан жерін жаулап алуыМоңғол империясының қазақ жеріне шапқыншылығы мен оның ауыр зардаптарын көрсетіп; басқыншыларға қарсы халықтар күресі мен ұлыстардың құрылуытуралы түсінік алады.Мақала оқушыларды Отанын қорғауға, батылдыққа, ерлікке, ұлтжандылыққа, топта шығармашылық атмосфера құруға баулиды.
Держатели документа:
БҚМУ

74.200
А 90
Асенова, М. Ж.
    Этнопедагогикалық сабақ [Текст] / Асенова.М.Ж. // Оқыту-тәрбиелеу технологиясы. - 2016. - №4. - Б. 17-19 Б.
ББК 74.200

Рубрики: Тәрбие теориясы мен әдістемесі

Кл.слова (ненормированные):
этнопедагогика -- қазақ -- халқы -- ынтымақтастық -- білім -- атмосфера -- батыр -- жауынгер
Аннотация: XV-XVI ғасырдағы,қазақ халқының шығармашылық дәстүрі туралы білімдерін жетілдіреді.
Держатели документа:
М.Өтемісов атындағы БҚМУ

26.23
А 65
Андреева, Е. С.
    Прогноз уровня загрязнения атмосферного воздуха в Санкт-Петербурге с применением алгоритма принятия решений / Е. С. Андреева, Е. О. Лазарева, И. Н. Липовицкая // Вестник Московского университета . - 2019. - №2. - С. 55-60. - (Серия 5, География)
ББК 26.23

Рубрики: Метеорология

Кл.слова (ненормированные):
синоптический процесс -- концентрация антропогенных примесей -- приземные метеорологические характеристики -- оправдываемость прогнозов -- синоптико-статистический метод прогноза -- вероятностно-статистические модели -- атмосфера -- загрязнение атмосферы -- загрязнение воздуха -- метеорология -- метеорологические данные
Аннотация: Рассмотрено влияние метеорологических характеристик и характерных групп синоптических процессов на формирование уровня загрязнения атмосферного воздуха Санкт-Петербурга. Сформированы массивы данных приземных метеорологических характеристик, радиозондирования атмосферы, синоптических ситуаций и уровня загрязнения атмосферного воздуха за период с 2006 по 2014 гг. По результатам исследования разработаны схемы по методу «дерево принятия решения» для определения ожидаемого уровня загрязнения атмосферного воздуха города.
Держатели документа:
ЗКГУ
Доп.точки доступа:
Лазарева, Е.О.
Липовицкая, И.Н.

88
Н 16
Наговицын, Р. С.
    Организационный климат и индивидуально-психологические качества личности участников учебно-воспитательного процесса в образовательном кластере "Институт-колледж" [Текст] / Р. С. Наговицын, А. В. Тутолмин, Л. В. Чубукова, П. Б. Волков // Alma mater. - 2017. - №3. - С. 38-44.
ББК 88

Рубрики: Психология.

Кл.слова (ненормированные):
организационный климат -- индивидуально-психологические качества -- личность -- учебно-воспитательный процесс -- образовательный кластер "Институт-колледж" -- социально-психологическая атмосфера -- профессорско-преподавательский состав
Аннотация: Представлено определение основных факторов социально-психологической атмосферы в профессорско-преподавательском и студенческом коллективе.
Держатели документа:
ЗКГУ им.М.Утемисова.
Доп.точки доступа:
Тутолмин, А.В.
Чубукова, Л.В.
Волков, П.Б.

28.089
Б 14
Багитова, Б. Е.
    Каспий маңындағы аймақтардың ауа бассейнінің ластануын бағалау [Текст] / Б. Е. Багитова, А. С. Нысанбаева // Әл - Фараби ат. ҚҰУ Хабаршы = Вестник КазНУ им Аль - Фараби. - Алматы, 2018. - №2 (49). - Б. 26-35. - (География сериясы = Серия географическая)
ББК 28.089

Рубрики: Экология

Кл.слова (ненормированные):
атмосфераның ластану индексі -- шекті мүмкіндік концентрация -- орташа концентрация -- ластану деңгейі -- атмосфераның климаттық сейілту потенциалы -- каспий маңы -- мұнай -- экономика -- метеорологиялық аспектілер -- ақтау мен атырау
Аннотация: Қазақстанның Каспий маңы аймағы мұнай мен газдың бай кен орындарымен байланысты экономикасы дамып келе жатқан аумақ болып сипатталады. Метеорологиялық аспектілер бойынша атмосфераның ластану мәселелерінің бірі - ондағы қоспалардың таралу заңдылықтары мен олардың кеңістіктік-уақыттық таралу ерекшеліктерін зерттеу
Держатели документа:
БҚМУ
Доп.точки доступа:
Нысанбаева, А.С.

26.233
М 12
Құрманова, М. С.
    Іле-Балқаш бассейніндегі атмосфералық жауын-шашынның химизмінің салыстырмалы сипаттамасы [Текст] / М. С. Құрманова, А. С. Мадибеков // Әл - Фараби ат. ҚҰУ Хабаршы = Вестник КазНУ им Аль - Фараби. - Алматы, 2018. - №2 (49). - С. 36-41. - (География сериясы = Серия географическая)
ББК 26.233

Рубрики: Атмосферные осадки

Кл.слова (ненормированные):
атмосфералық жауын-шашын -- беткей сулары -- ауыр металдар -- аниондар -- катиондар -- химиялық құрам -- су экосистемасы
Аннотация: Іле Балқаш бассейніндегі метеорологиялық станциялардың 1985-1996 және 2000-2011жж. бойынша атмосфералық жауын-шашынның химиялық құрамына салыстырмалы сипаттамасы берілді. Соңғы жылдары ластаушы заттардың жоғарылауы байқалды, оның ішінде кейбір ауыр металдар шектік мүмкіндіктер концентрациясынан асты
Держатели документа:
БҚМУ
Доп.точки доступа:
Мадибеков , А.С.

22.63
К 11

    Күн белсенділігі мен ғарыштық сәулеленудің Жердің жаһандық климатына әсері [Текст] / А. Ж. Наурзбаева [и др.] // Вестник КазНУ им. аль-Фараби = әл--Фараби атындығы Қазақ ұлттық университеті хабаршы. - Алматы, 2018. - №1(64). - Б. 89-95. - (Серия физическая=Физика сериясы)
ББК 22.63

Рубрики: Астрофизика

Кл.слова (ненормированные):
ғарыштық сәулелер -- Күн белсенділігі -- Жер атмосферасы -- жаһандық температура -- теорема Паккард-Такенс -- корреляция -- аномалия
Аннотация: Осы уақытқа дейін күн белсенділігінің құбылмалылығы мен жаһандық ғарыштық сәулелену-дің ағындары Жер атмосферасының әр түрлі процестеріне маңызды ықпал ететіндігін растаушы көптеген мәліметтер жиыны жиналған. Алайда күн белсенділігінің уақыттық динамикасының күрделілігі күшіне байланысты, ҒС ағындарының және Жер атмосферасының параметрлеріне осы шамалар байланысының қатынасы тұжырымдарының ауқымы айтарлықтай кең. Мысалы, күн белсенділігі мен жаһандық температураның арасындағы тура корреляцияның бар болуын нығайтудан бастап оның толықтай жоққа шығаруына дейін. Бұл жұмыста күн белсенділігі мен ғарыштық сәулеленудің Жердің жаһандық климатына әсерінің бар болуы немесе жоқ болуы құбылысы конвергенттік кросс-салыстыру әдісімен зерттелген. Соңғы жылдарда Паккард-Такенс теоремасына негізделіп жасалған бұл әдіс екі шаманың уақыттық қатарлары арасындағы себеп-салдарлық байланысты, тіпті оларды дәстүрлі әдістермен анықталмаған жағдайда да зерттеуге мүмкіндік береді. Екі шама арасындағы сызықты байланысты көрсететін өзара корреляциялық функция жаһандық температура мен ҒС ағыны арасында еш байланыс жоқ екенін көрсетсе де, бейсызық және себепті байланыстың бар-жоғын көрсететін жаңа конвергенттік кросс-салыстыру әдісі күн белсенділігі мен ғарыштық сәулелену жаһандық температураға елеулі әсер ететінін дәлелдейді: ҒС ағынының көлеңкелі көпбейнесінен бағаланған жаһандық температура аномалиясы мәндерінің осы аномалияның өлшенген (шың) мәндерімен корреляциясы өте жоғары болып табылады.
Держатели документа:
БҚМУ
Доп.точки доступа:
Наурзбаева, А.Ж.
Алимғазинова, Н.Ш.
Манапбаева, А.Б.
Икрамова, С.Б.