База данных: Статьи
Страница 3, Результатов: 72
Отмеченные записи: 0
21.
Подробнее
28.89
И 50
Иманқұл , Ж.
Браконьерлермен күрес-жаңа серпін алуда [Текст] / Ж. Иманқұл // Жалын . - 2020. - №4. - Б. 76-93
ББК 28.89
Рубрики: Краеведение
Кл.слова (ненормированные):
мемлекет саясаты -- ұлттық қауіпсіздік -- табиғат -- айнала -- қор -- мұхит -- су -- жер -- күн энергиясы -- атмосфера -- таза ауа -- таза су -- құнарлы топырақ -- өсімдіктер әлемі -- жануарлар дүниесі -- байлық
Аннотация: Табиғаттың қандай қоры болсын адамзаттың игілігіне арналған, сан алуан қажетін қамтамасыз етеді. Табиғат бізді айналада қоршап тұрған барлық нәрсе: ауа, су, топырақ, тау, орман, қазба байлықтары, өсімдіктер әлемі, жануарлар дүниесі, т.б. Сан мыңдаған жылдар бабалар мұра етіп қалдырған табиғат пен оның шексіз байлығын қорғау, оларды тиімді пайдалану мәселесі бұл күндері дүниежүзілік аса маңызды мәселелердің біріне айналды. Адамзат қалауынша пайдаланып келе жатқан барлық табиғи қорлар сарқылмайтын және сарқылатындар екі топқа бөлінеді. Сарқылатын қорлар қайта қалпына келмейтіндер және қалпына келетіндер деп бөлінеді. Сарқылмайтын қорларға: Күн энергиясы, атмосфера ауасы, теңіздер мен мұхиттардың сулары, жер, т.б. жатады. Бұлардың кейбіреулері адам-ның теріс іс-әрекетінен бүлініп немесе ластанып, сарқылатын қорларға айналып кетуі мүмкін. Мысалы, Арал теңізін алайық. Теңіздің тартылып, тұзы аспанға көтеріліп, климат өзгеріп, экологиялық аймаққа айналуы – тікелей адам баласының әсерінен орын алды. Сарқылатын қорларға таза ауа, таза су, құнарлы топырақ, өсімдіктер әлемі мен жануарлар дүниесі, қазба байлықтар, т.б. жатады. Табиғат қорларының кейбіреулеріне тоқталып өтейік. Судың негізгі қорын Дүниежүзілік мұхиттар мен теңіздер құрап, айналымы заңдылығы бойынша құрлықтағы өзендер мен көлдер үнемі қоректеніп отыратындықтан, су сарқылмайтын қорға жатады. Арал теңізінің тартылуы сияқты басқа да өзендер мен көлдердің құрғауы, тікелей адамның әрекетінен болған және сол аймаққа ғана тән құбылыс болып табылады. Ауа құрамы мен сапасы да улы газдар мен түтіндер өзгерген. Ауаны лас-тайтын – миллиондаған автокөліктер, ұшақтар, өнеркәсіп, зауыт, жылу стансалары, полигондар, зымырандар т.б. Ауыр өнеркәсіп шоғырланған қалалар мен елдімекендер халқының денсаулығы да төмендеген. Өскемен, Риддер, Зырян, Қарағанды, Екібастұз сынды қалалар маңындағы ауа сапасы талай айтылып келе жатқан мәселе. Еліміздің топырақ қорлары да жылдан-жылға сапасы төмендеп немесе құнарсызданып барады. Соңғы деректер республика жерінің 60 пайызы жарамсыз жерлерге немесе шөлге айналып кеткен. Солтүстік облыстарда тың игеру науқанына байланысты топырақ қарашірігінің 25-30 пайызын жоғалтқан. Еліміздің батыс өңірінде мұнай-газ игеру қарқынды дамуы есебінен топырақ қорлары ластанып, бүлініп жатыр. Топырақтың мұнаймен ластануы, топырақтың техногендік бүлінуі 2,5 млн. га жер аумаққа жайылған. Сұмдық көрсеткіш! Сондай-ақ жайылым қоры да бұл аймақта жарамсызданып барады. Азғыр, Тайсойған сынақ полигондарының салдарынан 1,4 млн га жер бүлінген. Республиканың өзге аймақта-рындағы жер қорларының да күйі мәз емес. Егін егіп, көкөніс отырғызып, тез өнім ала салу үшін тыңайтқыштарды мөлшерден артық қосу топырақтың ластауына, тозуына әкелген. Адамның қамқорлығы азайған сайын, табиғаттың «өзді-гінен қалпына келу» құбылысы жүріп жатыр. Ұшы-қиыры жоқ даланың қойнауы қазба байлықтарының барлық дерлік түріне бай. Өкініштісі, байлық жеке компаниялар арқылы шет елдерге ағылып жатыр. Әлі күнге қазба байлықтарды игеру ысырыапшылдық, пайдақұмарлық есебінен, жоспарсыз жүргізілуде. Қазбаларды елімізде өңдеу технологияларын жабдықтай алмай, есепсіз шетке айдап, қазір сарқылтуға жақын қалдық. Табиғаттың өкпесі орман қоры елімізде тек 21,8 млн га жер қамтиды. Бұл өлкеміздің барлық жерінің 3,35 пайызын ғана құрайтын, өте аз көрсеткіш. Осы аз қордың өзі жыл сайын азайып жатыр. Басты себеп – қаскерлік жолмен орман ағаштарын отау, орманға демалысқа шығып, өрт шығару, жалынды дер кезінде тоқтата алмау, зиянды заттармен ластау, қоқыс тастау т.б. Орман – ауа сүзгісі, ауа жаңартқыш, дәрілік өсімдіктердің сан түрі өсетін асыл қойма, аң мен құстың мекені. Орманға қаскерлік – тіршілік тынысына қаскерлік болып табылады. Орманды қорғау әркімге міндет. Көшеттерді қала маңындағы елді мекендерге, қала саябақтарына, гүл-зарларына отырғызып, игі істер де атқарылып жатыр. Республикамызда өсімдіктердің 6 мыңға жуық түрі бар екен, Олардың 50 пайызы тікелей адамның қамқорлығын қажет етеді. Халқымыз ежелден-ақ мал шаруа-шылығымен айналысқан, табиғаттың төл баласы. Төрт түлік малдан бөлек жортқан жабайы аңдардың әрбірін халқымыз ерекше бағалаған. Сондықтан түз тағыларының өсіп-өнуі, сақталуы тоқталмаған. Сүтқоректілердің – 155, құстардың – 481, бауырымен жорғалаушылардың – 48, қосмекенділердің – 33, балықтардың – 140 түрі тіршілік етеді. Өкінішке орай, қаскерлік пен пайдақұмарлық осы ен байлықтың басты жауы болып отыр. Сәкен Сейфуллиннің «Киікті қазақ және дейді бөкен, мың-мыңдап баяғыда жүрген екен» деп сайын далада еркін жүрген бөкендерді суреттеген керемет жыры бары. Ақбөкендер, қарақұйрықтар, арқарлар, тау ешкілері, жолбарыстар, қабыландар мен құландар қатары қазір сиреп кеткен. Ал дала сұсы жолбарыстар біржола құрып кетті. Іле бойындағы соңғы жолбарысты 1947 жылы атылған деген дерек бар. Шексіз кеңістікте үздіксіз айналған алып ғаламшарлардың көпшілігінен кішкене болғанымен, жұмыр жеріміз де қайнаған тіршілікке толы алып шар. Бірақ адам баласының қарқынды өсуі мен, ғылым прогресі, жылдам көлік түрлері адам аяғы баспаған жер қалдырмады. Ауа, су, топырақ ластанып, өсімдік пен жануарлар дүниесі дабыл қаға бастады. ХХ ғасырдың бас кезінде жануарларды қорғау мәселелері туралы сөз қозғала бастайды. 1902 жылы Париж қаласында алғаш Құстарды қорғаудың Халықаралық Конвенциясына қол қойылды. 1948 жылы БҰҰ-ның білім беру, ғылым және мәдениет мәселелері жөніндегі ұйымы (ЮНЕСКО) Халықаралық табиғат қорғау одағын (IUCN) ұйымдастыру туралы арнайы шешім қабылдады. Бұдан жарты ғасыр уақыт бұрын, дәлірек 54 жыл бұрын, ғылымда «Қызыл кітап» деген ұғым қалыптасты. Кітаптың қызыл сөзімен тіркесі, кез-келген ұлт пен мемлекет үшін түсінікті еді. Қызыл – қауіп, ескерту, қан, соғыс сынды түсініктерді астарлап тұратын түс екені айтпаса да ұғынықты. Бұл кітапты шығару туралы пікірді алғаш рет ұсынған ағылшын ғалымы – Питер Скотт. «Қызыл кітаптарға» жер бетінде жойылу қаупі бар және бұрыннан өте аз кездесетін өсімдіктер мен жануарлардың түрлері тіркеледі. Оларды сақтап қалудың және қорғаудың қажеттігі айқындалып жазылады. Әр мемлекеттің «Қызыл кітабы» мемлекеттік заңдық күші бар құжат болып саналады. Халықаралық «Қызыл кітап» (Red Data Book) – Халықаралық Табиғат Қорғау Одағының (ХТҚО-МСОП-IUCN) – халықаралық деңгейдегі құжаты болып саналады. «Қызыл кітапқа» жойылып кету қаупі төнген, сирек кездесетін, ғылыми тұрғыдан әлі толық зерттелмеген, жылдан-жылға саны күрт азайып бара жатқан, қорғауды қажет ететін өсімдіктер мен жануарлардың түрлері тіркеледі. Қазіргі уақытта «Қызыл кітаптардың» түрлі нұсқалары бар: Халықаралық Табиғат Қорғау Одағының (IUCN) Қызыл кітабы, әр мемлекеттің (республикалық) «Қызыл кітаптары», аймақтың (облыстық) «Қызыл кітаптары» деп аталады. Жалпы ережеге сәйкес мемлекеттік «Қызыл кітаптар» әрбір 10 жылда өзгертіліп әрі толықтырылып отырылуы қажет. Қазақстанда алғашқы «Қызыл кітап» Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің 1978 жылғы 16 қаңтардағы №20 арнайы қаулысына сәйкес жарық көре бастады. Қазақстанда шыққан алғашқы «Қызыл кітаптың» 1-бөлімі омыртқалы жануарларға арналды және оған 87 түр (балықтардың – 4, қосмекенділердің – 1, жорғалаушылардың – 8, құстардың – 43 және сүтқоректілердің – 31 түрі) тіркелді. Өсімдіктерге арналған «Қызыл кітап» 1981 жылы жарық көріп, ондағы түрлер 1-ші жойылып кету қаупі төнген түрлер болса, 2-шісі сирек кездесетін түрлер. Қазақстанның өсімдіктерге арналған «Қызыл кітабына» (1981) еліміздің аумағында өсетін 307 түрі тіркелген. Онда жабық тұқымдылардың (гүлді өсімдіктердің) – 288 түрі, ашықтұқымдылардың – 2 түрі, қырықжапырақтардың – 3 түрі, саңырауқұлақтардың – 10 түрі және қыналардың – 1 түрі тіркелді. Олардың 20 түріне жойылып кету қаупі төнген, ал 287 түрі сирек кездесетін түрлерге жатады. Жоғарыда айтып өткендей, Қазақстанның омыртқалы жануарларға арналған «Қызыл кітаптары» (1978, 1991, 1996, 2010), омыртқасыз жануарларға арналған «Қызыл кітабы» (2006) және өсімдіктерге арналған «Қызыл кітабы» (1981) жарық көрді. Алматы облысының «Қызыл кітабы» 2006 жылы жарияланды. Бұл кітаптар – ел аумағында жоғалу қаупі жоғары табиғат байлықтарын сақтау мен қорғауға негіз болатын құжаттар. Қазақстанның омыртқасыз жануарларына арналған «Қызыл кітабын» даярлау өте қиынға соқты. Себебі, елімізде кездесетін омыртқасыз жануарлардың түрлерінің саны және олардың биологиялық әрі экологиялық ерекшеліктері толық зерттелмеген. Сондықтан да омыртқасыз жануарларға арналған Қазақстанның «Қызыл кітабының» алғашқы 1 және 2-басылымдарына тіркелген түрлер мұқият талдап саралауды қажет етті. Сонымен, 2006 жылы Қазақстанның омыртқасыз жануарларға арналған «Қызыл кітабының» нақтыланған 3-басылымы жарық көрді. Бұл басылымға омыртқасыз жануарлардың 96 түрі тіркелді. Олардың ішінде буылтық құрттардың – 2, ұлулардың (моллюскалар) – 6, шаянтектестердің – 1, өрмекшітектестердің – 2 және жәндіктердің – 85 түрі тіркелді. Қазақстанның омыртқалы жануарларға арналған «Қызыл кітабының» толықтырылған және өңделген 4-басылымы 2010 жылы жарық көрді. Онда омыртқалы жануарлардың 128 түрі тіркелген. Олардың бір түрі – дөңгелекауыздыларға, 17 түрі – сүйекті балықтарға, 3 түрі – қосмекенділерге, 10 түрі – жорғалаушыларға, 57 түрі – құстарға және 40 түрі – сүтқоректілерге жатады. Бұл «Қызыл кітапта» Халықаралық табиғат қорғау одағының (IUCN) «Қызыл кітабына» тіркелген 20 түр бар. Мұндай түрлерді сақтап қалу үшін Қазақстан бүкіл адамзат алдында аса зор жауапкершілікті сезінуі тиіс. Кітапқа тіркелген түрлердің таби-ғатта сақталу деңгейіне сәйкес 5 санатқа бөлініп берілген: 1.Жойылып кету қаупі төнген түрлер. Мұндай түрлерді сақтап қалу үшін міндетті түрде арнайы шаралар (табиғи қорықтар, ұлттық табиғи саябақтар, табиғи резерваттар және т.б.) ұйымдастыру қажет. 2. Саны күрт азайып бара жатқан түрлер. Ондай түрлердің саны әзірше мол, бірақ қарқынды түрде азаюына жол берілмеуі қажет. 3. Сирек кездесетін түрлер. Ондай түрлердің санының азаюын қадағалап отыру қажет. 4. Толық зерттелмеген түрлер. Ондай түрлер туралы ғылыми-зерттеу жұмыстары мұқият түрде жүргізілуі қажет 5. Қалпына келтірілген түрлер. Табиғатты қорғаудың басты шарты – оның ресурстарын тиімді пайдалану және сақтау. Жабайы жануардың біраз бөлігінің жер бетінен жойылып кету қаупі бар екенін ескертіп, жануарлар мен өсімдіктер дүниесін сақтап қалу үшін қанша дабыл қағылып, айтылып жатса да, жойылып кету қауіпі бар жабайы аңдарды қаскерлік жолмен аулау әрекеті тоқталар емес. Мемлекет тарапынан қаскерлікке тоқтау салу үшін әртүрлі іс-шаралар ұйымдастырылып келеді. 2004 жылы 9-шы шілдеде «Жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану» туралы заң қабылданды. Осы заң киік аңын 2020 жылға дейін аулауға қатаң тиым салған. Аң аулауға қатысты талаптар мен ережелер жаңадан бекітілді. Бірақ бұған қарамастан қаскөйлер броконьерлікті жалғастыруда. Сол себепті ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігі жануарлар дүниесін қорғау, сақтау, пайдалану, өсімін молайту және саласына келтірілген зиянды әрекеттің орнын толтыру мөлшерін бекіту туралы бұйрықтар мен заңдық күшке ие шешімдерді де шығарып, іске асырып жатыр. Маңғыстау өңірінің табиғатты қорғау инспекторы С.Байталасов: «Сөзіміз дәлелді болу үшін мысал келтіре кетейік. Жабайы аңдардың басым бөлігі қорық аумағы не ерекше қорғалатын аумақта болатындығын ескеріп, заңсыз аң аулау фактісі аталған аймақтардың бірінде болса деп алайық. 1 (бас арқар) х2405х1500 х1,5х3х3=48 701 250 теңге. 1 (бас қарақұйрық)х2405х400х1,5х3х3=12 987 000 теңге. 1 (бас қоян) х 2405х5 х1,5 х3 =54 112 теңге. 1 (бас үйрек) х2405 х5 х1,5 х 3 = 54 112 теңге. 1 (бас киік) х 2405 х500 х1,5 х3 х3= 16 233 750 теңге. Шығын мөлшерінің есептелуіне түсінік бере кетейік, 2405 (АЕК) айлық есептік көрсеткіш, 1,5 заңсыз ауланған аңға қосылатын коэффицент, 3 ерекше қорғалатын аймақта болған үшін қосылатын коэффицент, 3 жойылып кету қаупі бар не «Қызыл кітапқа» енген аң үшін қосылатын коэффицент. 1500, 400, 5, 500 сандары – әрбір дараққа АЕК ретінде салынатын шығын мөлшерінің сандық көрсеткіші. Мүмкін осыншама шығын мөлшерін халық арасында екінің-бірі біле бермеуі мүмкін. Жоғарыда көрсетілген қыруар соманы төлеу кез-келген адам қолынан келе бермейтіні белгілі, мүмкін қаскерлер осыдан сескеніп, қылмыстан аяғын тартар ма екен деген ойдамыз» деп, халықтың табиғатқа келтірілген зиян үшін қанша айыппұл салынатынын нақты сандар мөлшерімен таныстырып өткен. Естіген, оқыған жан тым болмаса, осындай көп мөлшердегі айыппұлдан сескенер.
Держатели документа:
БҚУ
И 50
Иманқұл , Ж.
Браконьерлермен күрес-жаңа серпін алуда [Текст] / Ж. Иманқұл // Жалын . - 2020. - №4. - Б. 76-93
Рубрики: Краеведение
Кл.слова (ненормированные):
мемлекет саясаты -- ұлттық қауіпсіздік -- табиғат -- айнала -- қор -- мұхит -- су -- жер -- күн энергиясы -- атмосфера -- таза ауа -- таза су -- құнарлы топырақ -- өсімдіктер әлемі -- жануарлар дүниесі -- байлық
Аннотация: Табиғаттың қандай қоры болсын адамзаттың игілігіне арналған, сан алуан қажетін қамтамасыз етеді. Табиғат бізді айналада қоршап тұрған барлық нәрсе: ауа, су, топырақ, тау, орман, қазба байлықтары, өсімдіктер әлемі, жануарлар дүниесі, т.б. Сан мыңдаған жылдар бабалар мұра етіп қалдырған табиғат пен оның шексіз байлығын қорғау, оларды тиімді пайдалану мәселесі бұл күндері дүниежүзілік аса маңызды мәселелердің біріне айналды. Адамзат қалауынша пайдаланып келе жатқан барлық табиғи қорлар сарқылмайтын және сарқылатындар екі топқа бөлінеді. Сарқылатын қорлар қайта қалпына келмейтіндер және қалпына келетіндер деп бөлінеді. Сарқылмайтын қорларға: Күн энергиясы, атмосфера ауасы, теңіздер мен мұхиттардың сулары, жер, т.б. жатады. Бұлардың кейбіреулері адам-ның теріс іс-әрекетінен бүлініп немесе ластанып, сарқылатын қорларға айналып кетуі мүмкін. Мысалы, Арал теңізін алайық. Теңіздің тартылып, тұзы аспанға көтеріліп, климат өзгеріп, экологиялық аймаққа айналуы – тікелей адам баласының әсерінен орын алды. Сарқылатын қорларға таза ауа, таза су, құнарлы топырақ, өсімдіктер әлемі мен жануарлар дүниесі, қазба байлықтар, т.б. жатады. Табиғат қорларының кейбіреулеріне тоқталып өтейік. Судың негізгі қорын Дүниежүзілік мұхиттар мен теңіздер құрап, айналымы заңдылығы бойынша құрлықтағы өзендер мен көлдер үнемі қоректеніп отыратындықтан, су сарқылмайтын қорға жатады. Арал теңізінің тартылуы сияқты басқа да өзендер мен көлдердің құрғауы, тікелей адамның әрекетінен болған және сол аймаққа ғана тән құбылыс болып табылады. Ауа құрамы мен сапасы да улы газдар мен түтіндер өзгерген. Ауаны лас-тайтын – миллиондаған автокөліктер, ұшақтар, өнеркәсіп, зауыт, жылу стансалары, полигондар, зымырандар т.б. Ауыр өнеркәсіп шоғырланған қалалар мен елдімекендер халқының денсаулығы да төмендеген. Өскемен, Риддер, Зырян, Қарағанды, Екібастұз сынды қалалар маңындағы ауа сапасы талай айтылып келе жатқан мәселе. Еліміздің топырақ қорлары да жылдан-жылға сапасы төмендеп немесе құнарсызданып барады. Соңғы деректер республика жерінің 60 пайызы жарамсыз жерлерге немесе шөлге айналып кеткен. Солтүстік облыстарда тың игеру науқанына байланысты топырақ қарашірігінің 25-30 пайызын жоғалтқан. Еліміздің батыс өңірінде мұнай-газ игеру қарқынды дамуы есебінен топырақ қорлары ластанып, бүлініп жатыр. Топырақтың мұнаймен ластануы, топырақтың техногендік бүлінуі 2,5 млн. га жер аумаққа жайылған. Сұмдық көрсеткіш! Сондай-ақ жайылым қоры да бұл аймақта жарамсызданып барады. Азғыр, Тайсойған сынақ полигондарының салдарынан 1,4 млн га жер бүлінген. Республиканың өзге аймақта-рындағы жер қорларының да күйі мәз емес. Егін егіп, көкөніс отырғызып, тез өнім ала салу үшін тыңайтқыштарды мөлшерден артық қосу топырақтың ластауына, тозуына әкелген. Адамның қамқорлығы азайған сайын, табиғаттың «өзді-гінен қалпына келу» құбылысы жүріп жатыр. Ұшы-қиыры жоқ даланың қойнауы қазба байлықтарының барлық дерлік түріне бай. Өкініштісі, байлық жеке компаниялар арқылы шет елдерге ағылып жатыр. Әлі күнге қазба байлықтарды игеру ысырыапшылдық, пайдақұмарлық есебінен, жоспарсыз жүргізілуде. Қазбаларды елімізде өңдеу технологияларын жабдықтай алмай, есепсіз шетке айдап, қазір сарқылтуға жақын қалдық. Табиғаттың өкпесі орман қоры елімізде тек 21,8 млн га жер қамтиды. Бұл өлкеміздің барлық жерінің 3,35 пайызын ғана құрайтын, өте аз көрсеткіш. Осы аз қордың өзі жыл сайын азайып жатыр. Басты себеп – қаскерлік жолмен орман ағаштарын отау, орманға демалысқа шығып, өрт шығару, жалынды дер кезінде тоқтата алмау, зиянды заттармен ластау, қоқыс тастау т.б. Орман – ауа сүзгісі, ауа жаңартқыш, дәрілік өсімдіктердің сан түрі өсетін асыл қойма, аң мен құстың мекені. Орманға қаскерлік – тіршілік тынысына қаскерлік болып табылады. Орманды қорғау әркімге міндет. Көшеттерді қала маңындағы елді мекендерге, қала саябақтарына, гүл-зарларына отырғызып, игі істер де атқарылып жатыр. Республикамызда өсімдіктердің 6 мыңға жуық түрі бар екен, Олардың 50 пайызы тікелей адамның қамқорлығын қажет етеді. Халқымыз ежелден-ақ мал шаруа-шылығымен айналысқан, табиғаттың төл баласы. Төрт түлік малдан бөлек жортқан жабайы аңдардың әрбірін халқымыз ерекше бағалаған. Сондықтан түз тағыларының өсіп-өнуі, сақталуы тоқталмаған. Сүтқоректілердің – 155, құстардың – 481, бауырымен жорғалаушылардың – 48, қосмекенділердің – 33, балықтардың – 140 түрі тіршілік етеді. Өкінішке орай, қаскерлік пен пайдақұмарлық осы ен байлықтың басты жауы болып отыр. Сәкен Сейфуллиннің «Киікті қазақ және дейді бөкен, мың-мыңдап баяғыда жүрген екен» деп сайын далада еркін жүрген бөкендерді суреттеген керемет жыры бары. Ақбөкендер, қарақұйрықтар, арқарлар, тау ешкілері, жолбарыстар, қабыландар мен құландар қатары қазір сиреп кеткен. Ал дала сұсы жолбарыстар біржола құрып кетті. Іле бойындағы соңғы жолбарысты 1947 жылы атылған деген дерек бар. Шексіз кеңістікте үздіксіз айналған алып ғаламшарлардың көпшілігінен кішкене болғанымен, жұмыр жеріміз де қайнаған тіршілікке толы алып шар. Бірақ адам баласының қарқынды өсуі мен, ғылым прогресі, жылдам көлік түрлері адам аяғы баспаған жер қалдырмады. Ауа, су, топырақ ластанып, өсімдік пен жануарлар дүниесі дабыл қаға бастады. ХХ ғасырдың бас кезінде жануарларды қорғау мәселелері туралы сөз қозғала бастайды. 1902 жылы Париж қаласында алғаш Құстарды қорғаудың Халықаралық Конвенциясына қол қойылды. 1948 жылы БҰҰ-ның білім беру, ғылым және мәдениет мәселелері жөніндегі ұйымы (ЮНЕСКО) Халықаралық табиғат қорғау одағын (IUCN) ұйымдастыру туралы арнайы шешім қабылдады. Бұдан жарты ғасыр уақыт бұрын, дәлірек 54 жыл бұрын, ғылымда «Қызыл кітап» деген ұғым қалыптасты. Кітаптың қызыл сөзімен тіркесі, кез-келген ұлт пен мемлекет үшін түсінікті еді. Қызыл – қауіп, ескерту, қан, соғыс сынды түсініктерді астарлап тұратын түс екені айтпаса да ұғынықты. Бұл кітапты шығару туралы пікірді алғаш рет ұсынған ағылшын ғалымы – Питер Скотт. «Қызыл кітаптарға» жер бетінде жойылу қаупі бар және бұрыннан өте аз кездесетін өсімдіктер мен жануарлардың түрлері тіркеледі. Оларды сақтап қалудың және қорғаудың қажеттігі айқындалып жазылады. Әр мемлекеттің «Қызыл кітабы» мемлекеттік заңдық күші бар құжат болып саналады. Халықаралық «Қызыл кітап» (Red Data Book) – Халықаралық Табиғат Қорғау Одағының (ХТҚО-МСОП-IUCN) – халықаралық деңгейдегі құжаты болып саналады. «Қызыл кітапқа» жойылып кету қаупі төнген, сирек кездесетін, ғылыми тұрғыдан әлі толық зерттелмеген, жылдан-жылға саны күрт азайып бара жатқан, қорғауды қажет ететін өсімдіктер мен жануарлардың түрлері тіркеледі. Қазіргі уақытта «Қызыл кітаптардың» түрлі нұсқалары бар: Халықаралық Табиғат Қорғау Одағының (IUCN) Қызыл кітабы, әр мемлекеттің (республикалық) «Қызыл кітаптары», аймақтың (облыстық) «Қызыл кітаптары» деп аталады. Жалпы ережеге сәйкес мемлекеттік «Қызыл кітаптар» әрбір 10 жылда өзгертіліп әрі толықтырылып отырылуы қажет. Қазақстанда алғашқы «Қызыл кітап» Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің 1978 жылғы 16 қаңтардағы №20 арнайы қаулысына сәйкес жарық көре бастады. Қазақстанда шыққан алғашқы «Қызыл кітаптың» 1-бөлімі омыртқалы жануарларға арналды және оған 87 түр (балықтардың – 4, қосмекенділердің – 1, жорғалаушылардың – 8, құстардың – 43 және сүтқоректілердің – 31 түрі) тіркелді. Өсімдіктерге арналған «Қызыл кітап» 1981 жылы жарық көріп, ондағы түрлер 1-ші жойылып кету қаупі төнген түрлер болса, 2-шісі сирек кездесетін түрлер. Қазақстанның өсімдіктерге арналған «Қызыл кітабына» (1981) еліміздің аумағында өсетін 307 түрі тіркелген. Онда жабық тұқымдылардың (гүлді өсімдіктердің) – 288 түрі, ашықтұқымдылардың – 2 түрі, қырықжапырақтардың – 3 түрі, саңырауқұлақтардың – 10 түрі және қыналардың – 1 түрі тіркелді. Олардың 20 түріне жойылып кету қаупі төнген, ал 287 түрі сирек кездесетін түрлерге жатады. Жоғарыда айтып өткендей, Қазақстанның омыртқалы жануарларға арналған «Қызыл кітаптары» (1978, 1991, 1996, 2010), омыртқасыз жануарларға арналған «Қызыл кітабы» (2006) және өсімдіктерге арналған «Қызыл кітабы» (1981) жарық көрді. Алматы облысының «Қызыл кітабы» 2006 жылы жарияланды. Бұл кітаптар – ел аумағында жоғалу қаупі жоғары табиғат байлықтарын сақтау мен қорғауға негіз болатын құжаттар. Қазақстанның омыртқасыз жануарларына арналған «Қызыл кітабын» даярлау өте қиынға соқты. Себебі, елімізде кездесетін омыртқасыз жануарлардың түрлерінің саны және олардың биологиялық әрі экологиялық ерекшеліктері толық зерттелмеген. Сондықтан да омыртқасыз жануарларға арналған Қазақстанның «Қызыл кітабының» алғашқы 1 және 2-басылымдарына тіркелген түрлер мұқият талдап саралауды қажет етті. Сонымен, 2006 жылы Қазақстанның омыртқасыз жануарларға арналған «Қызыл кітабының» нақтыланған 3-басылымы жарық көрді. Бұл басылымға омыртқасыз жануарлардың 96 түрі тіркелді. Олардың ішінде буылтық құрттардың – 2, ұлулардың (моллюскалар) – 6, шаянтектестердің – 1, өрмекшітектестердің – 2 және жәндіктердің – 85 түрі тіркелді. Қазақстанның омыртқалы жануарларға арналған «Қызыл кітабының» толықтырылған және өңделген 4-басылымы 2010 жылы жарық көрді. Онда омыртқалы жануарлардың 128 түрі тіркелген. Олардың бір түрі – дөңгелекауыздыларға, 17 түрі – сүйекті балықтарға, 3 түрі – қосмекенділерге, 10 түрі – жорғалаушыларға, 57 түрі – құстарға және 40 түрі – сүтқоректілерге жатады. Бұл «Қызыл кітапта» Халықаралық табиғат қорғау одағының (IUCN) «Қызыл кітабына» тіркелген 20 түр бар. Мұндай түрлерді сақтап қалу үшін Қазақстан бүкіл адамзат алдында аса зор жауапкершілікті сезінуі тиіс. Кітапқа тіркелген түрлердің таби-ғатта сақталу деңгейіне сәйкес 5 санатқа бөлініп берілген: 1.Жойылып кету қаупі төнген түрлер. Мұндай түрлерді сақтап қалу үшін міндетті түрде арнайы шаралар (табиғи қорықтар, ұлттық табиғи саябақтар, табиғи резерваттар және т.б.) ұйымдастыру қажет. 2. Саны күрт азайып бара жатқан түрлер. Ондай түрлердің саны әзірше мол, бірақ қарқынды түрде азаюына жол берілмеуі қажет. 3. Сирек кездесетін түрлер. Ондай түрлердің санының азаюын қадағалап отыру қажет. 4. Толық зерттелмеген түрлер. Ондай түрлер туралы ғылыми-зерттеу жұмыстары мұқият түрде жүргізілуі қажет 5. Қалпына келтірілген түрлер. Табиғатты қорғаудың басты шарты – оның ресурстарын тиімді пайдалану және сақтау. Жабайы жануардың біраз бөлігінің жер бетінен жойылып кету қаупі бар екенін ескертіп, жануарлар мен өсімдіктер дүниесін сақтап қалу үшін қанша дабыл қағылып, айтылып жатса да, жойылып кету қауіпі бар жабайы аңдарды қаскерлік жолмен аулау әрекеті тоқталар емес. Мемлекет тарапынан қаскерлікке тоқтау салу үшін әртүрлі іс-шаралар ұйымдастырылып келеді. 2004 жылы 9-шы шілдеде «Жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану» туралы заң қабылданды. Осы заң киік аңын 2020 жылға дейін аулауға қатаң тиым салған. Аң аулауға қатысты талаптар мен ережелер жаңадан бекітілді. Бірақ бұған қарамастан қаскөйлер броконьерлікті жалғастыруда. Сол себепті ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігі жануарлар дүниесін қорғау, сақтау, пайдалану, өсімін молайту және саласына келтірілген зиянды әрекеттің орнын толтыру мөлшерін бекіту туралы бұйрықтар мен заңдық күшке ие шешімдерді де шығарып, іске асырып жатыр. Маңғыстау өңірінің табиғатты қорғау инспекторы С.Байталасов: «Сөзіміз дәлелді болу үшін мысал келтіре кетейік. Жабайы аңдардың басым бөлігі қорық аумағы не ерекше қорғалатын аумақта болатындығын ескеріп, заңсыз аң аулау фактісі аталған аймақтардың бірінде болса деп алайық. 1 (бас арқар) х2405х1500 х1,5х3х3=48 701 250 теңге. 1 (бас қарақұйрық)х2405х400х1,5х3х3=12 987 000 теңге. 1 (бас қоян) х 2405х5 х1,5 х3 =54 112 теңге. 1 (бас үйрек) х2405 х5 х1,5 х 3 = 54 112 теңге. 1 (бас киік) х 2405 х500 х1,5 х3 х3= 16 233 750 теңге. Шығын мөлшерінің есептелуіне түсінік бере кетейік, 2405 (АЕК) айлық есептік көрсеткіш, 1,5 заңсыз ауланған аңға қосылатын коэффицент, 3 ерекше қорғалатын аймақта болған үшін қосылатын коэффицент, 3 жойылып кету қаупі бар не «Қызыл кітапқа» енген аң үшін қосылатын коэффицент. 1500, 400, 5, 500 сандары – әрбір дараққа АЕК ретінде салынатын шығын мөлшерінің сандық көрсеткіші. Мүмкін осыншама шығын мөлшерін халық арасында екінің-бірі біле бермеуі мүмкін. Жоғарыда көрсетілген қыруар соманы төлеу кез-келген адам қолынан келе бермейтіні белгілі, мүмкін қаскерлер осыдан сескеніп, қылмыстан аяғын тартар ма екен деген ойдамыз» деп, халықтың табиғатқа келтірілген зиян үшін қанша айыппұл салынатынын нақты сандар мөлшерімен таныстырып өткен. Естіген, оқыған жан тым болмаса, осындай көп мөлшердегі айыппұлдан сескенер.
Держатели документа:
БҚУ
22.
Подробнее
22.1
З-66
Зияда, А. Н.
10 санын қалай алуға болады? [Текст] / А. Н. Зияда // Математика . - 2020. - №5. - Б. 18 - 23
ББК 22.1
Рубрики: Математика
Кл.слова (ненормированные):
математика -- 10 санын қалай алуға болады? -- біртаңбалы сандар -- ауызша қосу -- азайту -- АКТ -- цифрларды жазу -- саралау -- бағалау
Аннотация: Мақалада математика пәнінен " 10 санын қалай алуға болады?" тақырыбында 1- сынып оқушыларына арналған сабақ жоспары берілген. Сабақ мақсаты: Барлық оқушылар: 1- ден 10 - ға дейінгі сандарды тура және кері санайды, 1- ден 10- ға дейінгі сандарға амалдар қолданады.
Держатели документа:
БҚУ
З-66
Зияда, А. Н.
10 санын қалай алуға болады? [Текст] / А. Н. Зияда // Математика . - 2020. - №5. - Б. 18 - 23
Рубрики: Математика
Кл.слова (ненормированные):
математика -- 10 санын қалай алуға болады? -- біртаңбалы сандар -- ауызша қосу -- азайту -- АКТ -- цифрларды жазу -- саралау -- бағалау
Аннотация: Мақалада математика пәнінен " 10 санын қалай алуға болады?" тақырыбында 1- сынып оқушыларына арналған сабақ жоспары берілген. Сабақ мақсаты: Барлық оқушылар: 1- ден 10 - ға дейінгі сандарды тура және кері санайды, 1- ден 10- ға дейінгі сандарға амалдар қолданады.
Держатели документа:
БҚУ
23.
Подробнее
63
М 25
Мәрсәлі, Р.
"Дүние жүзі тарихы" пәнін жаңартылған білім беру мазмұны аясында оқыту әдістемесіндегі саралау мәселелері [Текст] / Р. Мәрсәлі // Қазақстан тарихы: әдістемелік журнал. - 2018. - №9. - Б. 36-43
ББК 63
Рубрики: тарих
Кл.слова (ненормированные):
қоғам -- таным -- ұрпақ -- жауапкершілік -- оқу-тәрбие -- стандарт -- саралап оқыту -- теория
Аннотация: Қазіргі қоғам мен өткенді байланыстыратын тарихи таным өскелең ұрпақтың бүгінгі заман оқиғаларының мәні туралы түсінігін қалыптастыруда бірінші кезекте тұрады.
Держатели документа:
БҚМУ
М 25
Мәрсәлі, Р.
"Дүние жүзі тарихы" пәнін жаңартылған білім беру мазмұны аясында оқыту әдістемесіндегі саралау мәселелері [Текст] / Р. Мәрсәлі // Қазақстан тарихы: әдістемелік журнал. - 2018. - №9. - Б. 36-43
Рубрики: тарих
Кл.слова (ненормированные):
қоғам -- таным -- ұрпақ -- жауапкершілік -- оқу-тәрбие -- стандарт -- саралап оқыту -- теория
Аннотация: Қазіргі қоғам мен өткенді байланыстыратын тарихи таным өскелең ұрпақтың бүгінгі заман оқиғаларының мәні туралы түсінігін қалыптастыруда бірінші кезекте тұрады.
Держатели документа:
БҚМУ
24.
Подробнее
67
A10
Әлімов, О.
2016 жылы қабылданған ҚР Төрелік туралы заңын саралау [Текст] / О. Әлімов // Заң республикалық құқықтық,ғылыми-практикалық журнал. - 2018. - №6. - Б. 5-6.
ББК 67
Рубрики: Право
Кл.слова (ненормированные):
төрелік туралы заң -- құқықтық қамтамасыз ету -- тәрбие жұмысы -- заң ғылымы -- сыртқы экономика -- халықаралық актілер -- дауларды шешу -- төрелік сот
Аннотация: Мақалада халықаралық сауда қатынастарында шаруашылық жүргізуші субьектілерінің арасынла туындаған дауларды шешу жолының бір құралы-халықаралық коммерциялық арбитраж көмегіне жүгіну жолы туралы.
Держатели документа:
БҚМУ
A10
Әлімов, О.
2016 жылы қабылданған ҚР Төрелік туралы заңын саралау [Текст] / О. Әлімов // Заң республикалық құқықтық,ғылыми-практикалық журнал. - 2018. - №6. - Б. 5-6.
Рубрики: Право
Кл.слова (ненормированные):
төрелік туралы заң -- құқықтық қамтамасыз ету -- тәрбие жұмысы -- заң ғылымы -- сыртқы экономика -- халықаралық актілер -- дауларды шешу -- төрелік сот
Аннотация: Мақалада халықаралық сауда қатынастарында шаруашылық жүргізуші субьектілерінің арасынла туындаған дауларды шешу жолының бір құралы-халықаралық коммерциялық арбитраж көмегіне жүгіну жолы туралы.
Держатели документа:
БҚМУ
25.
Подробнее
85.12
Р 27
Рахимжанова, М. М
Қолөнер түрлері [Текст] / М.М.Рахимжанова // Мектептегі технология =Технология в школе. - 2017. - №5. - Б. 25-27
ББК 85.12
Рубрики: Сәндік-қолданбалы өнер
Кл.слова (ненормированные):
қолөнер -- ұлт -- бұйым -- өнер -- ою -- өрнек -- салт -- дәстүр -- сырмақ -- текемет
Аннотация: Оқушылар үйренген өнер түрлерін бір-біріне үйрете отырып,өздері үйрену және қазақтың ұлттық бұйымдары туралы білімдерін жетілдіру,пысықтау,ойларын саралау.Өздеріне деген сенімділік пен құрметте болу.Пікір алмасу,тәжірибелерімен бөлісу.
Держатели документа:
БҚМУ
Р 27
Рахимжанова, М. М
Қолөнер түрлері [Текст] / М.М.Рахимжанова // Мектептегі технология =Технология в школе. - 2017. - №5. - Б. 25-27
Рубрики: Сәндік-қолданбалы өнер
Кл.слова (ненормированные):
қолөнер -- ұлт -- бұйым -- өнер -- ою -- өрнек -- салт -- дәстүр -- сырмақ -- текемет
Аннотация: Оқушылар үйренген өнер түрлерін бір-біріне үйрете отырып,өздері үйрену және қазақтың ұлттық бұйымдары туралы білімдерін жетілдіру,пысықтау,ойларын саралау.Өздеріне деген сенімділік пен құрметте болу.Пікір алмасу,тәжірибелерімен бөлісу.
Держатели документа:
БҚМУ
26.
Подробнее
74.200
О-81
Отаралина, О.
Білімді мыңды жығар [Текст] / О. Отаралина // Мектептегі мерекелер. - 2018. - №11. - Б. 19-22
ББК 74.200
Рубрики: Педагогикалық тәрбие
Кл.слова (ненормированные):
білім -- ойлау -- сөздік -- ұшқыр -- тапқыр -- тіл байлығы -- еңбек
Аннотация: Сынып оқушыларының пәндер бойынша алған білімдерін саралау,ой ұшқырлықтарын байқау,топпен бірлесе отырып,жұмыс істей білуге және өз білімін көрсете білуге үйрету.
Держатели документа:
М.Өтемісов атындағы БҚМУ
О-81
Отаралина, О.
Білімді мыңды жығар [Текст] / О. Отаралина // Мектептегі мерекелер. - 2018. - №11. - Б. 19-22
Рубрики: Педагогикалық тәрбие
Кл.слова (ненормированные):
білім -- ойлау -- сөздік -- ұшқыр -- тапқыр -- тіл байлығы -- еңбек
Аннотация: Сынып оқушыларының пәндер бойынша алған білімдерін саралау,ой ұшқырлықтарын байқау,топпен бірлесе отырып,жұмыс істей білуге және өз білімін көрсете білуге үйрету.
Держатели документа:
М.Өтемісов атындағы БҚМУ
27.
Подробнее
74.268
Б 19
Байсова, Л. Ж
Қазақ тілі мұғалімдерінің метапәндік құзыреттілігін қалыптастыру [Текст] / Л.Ж Байсова // 12 жылдық білім беру. - 2018. - №4. - Б. 29-31
ББК 74.268
Рубрики: Білім беру теориясы мен практикасы
Кл.слова (ненормированные):
жаңартылған білім мазмұны -- метапәндік құзыреттілік -- қазақ тілі мұғалімі -- оқу- зерттеу қызметі -- қабілеттілік
Аннотация: Қазіргі таңда мемлекеттілік тілді оқытуда жаңа идеяларды әр сабақта қолданып ,жаңаша оқытудың тиімді жолдарын табу-заман талабы.Мұғалім өз білімін қолданумен қатар,шәкірттердің зерттеушілік,ізденушілік әрекетін ұйымдастырудың әдіс-тәсілдерін меңгеруі тиіс.Мақалада қазақ тілі мұғалімдерінің метапәндік құзыреттіліктерін қалыптастыру амалдары ғалымдардың еңбектерін саралау көзделеді.
Держатели документа:
М.Өтемісов атындағы БҚМУ
Б 19
Байсова, Л. Ж
Қазақ тілі мұғалімдерінің метапәндік құзыреттілігін қалыптастыру [Текст] / Л.Ж Байсова // 12 жылдық білім беру. - 2018. - №4. - Б. 29-31
Рубрики: Білім беру теориясы мен практикасы
Кл.слова (ненормированные):
жаңартылған білім мазмұны -- метапәндік құзыреттілік -- қазақ тілі мұғалімі -- оқу- зерттеу қызметі -- қабілеттілік
Аннотация: Қазіргі таңда мемлекеттілік тілді оқытуда жаңа идеяларды әр сабақта қолданып ,жаңаша оқытудың тиімді жолдарын табу-заман талабы.Мұғалім өз білімін қолданумен қатар,шәкірттердің зерттеушілік,ізденушілік әрекетін ұйымдастырудың әдіс-тәсілдерін меңгеруі тиіс.Мақалада қазақ тілі мұғалімдерінің метапәндік құзыреттіліктерін қалыптастыру амалдары ғалымдардың еңбектерін саралау көзделеді.
Держатели документа:
М.Өтемісов атындағы БҚМУ
28.
Подробнее
74.2
К 19
Камалова, Ж.
Оқыту тиімділігі- жаңа технологияда [Текст] / Ж. Камалова // Әдіскер-Методист. - 2019. - №1. - Б. 4-6
ББК 74.2
Рубрики: Педагогика
Кл.слова (ненормированные):
оқып-уйрену -- меңгеру -- өмірге ендіру -- дамыту -- ойын технологиясы -- оқыту технологиясы -- деңгейлік саралау
Аннотация: Мақалада жаңа технология түрлерін сабақ үрдісінде пайдалану,оқушының шығармашылық интеллектік қабілетінің дамуына,өз білімін өмірде пайдалана білу дағдыларының қалыптасуына әкелетіндігі айтылады
Держатели документа:
М.Өтемісов атындағы БҚМУ
К 19
Камалова, Ж.
Оқыту тиімділігі- жаңа технологияда [Текст] / Ж. Камалова // Әдіскер-Методист. - 2019. - №1. - Б. 4-6
Рубрики: Педагогика
Кл.слова (ненормированные):
оқып-уйрену -- меңгеру -- өмірге ендіру -- дамыту -- ойын технологиясы -- оқыту технологиясы -- деңгейлік саралау
Аннотация: Мақалада жаңа технология түрлерін сабақ үрдісінде пайдалану,оқушының шығармашылық интеллектік қабілетінің дамуына,өз білімін өмірде пайдалана білу дағдыларының қалыптасуына әкелетіндігі айтылады
Держатели документа:
М.Өтемісов атындағы БҚМУ
29.
Подробнее
74.200
А 75
Аныкбаева, К. Н
Ұлттық тәлім-тәрбие парасатты ұрпақ қалыптастыру негізі [Текст] / К.Н Аныкбаева // Педагогика және өнер. - 2019. - №2. - Б. 14-16
ББК 74.200
Кл.слова (ненормированные):
Ұлттық тәрбиенің рухани тәрбиемен ұштастығын айқындау -- ата-әже институтының маңыздылығын анықтау -- бауырға салу дәстүрінің оң ықпалын саралау
Аннотация: Мақалада бүгінгі таңда рухани жаңғыру аясында қазақ халқының қайта жаңғыртуды қажет ететін салт-дәстүрлері бар,солардың ішінде ата-әже инстутының маңыздылығын келтіре отырып,бауырға салу дәстүрінің болашақ ұрпақты адами тұрғыдан рухани бай,толыққанды азамат ретінде өсіру үшін осы жобада зерттеп міндет қойылғаны айтылады.
Держатели документа:
М.Өтемісов атындағы БҚМУ
А 75
Аныкбаева, К. Н
Ұлттық тәлім-тәрбие парасатты ұрпақ қалыптастыру негізі [Текст] / К.Н Аныкбаева // Педагогика және өнер. - 2019. - №2. - Б. 14-16
Кл.слова (ненормированные):
Ұлттық тәрбиенің рухани тәрбиемен ұштастығын айқындау -- ата-әже институтының маңыздылығын анықтау -- бауырға салу дәстүрінің оң ықпалын саралау
Аннотация: Мақалада бүгінгі таңда рухани жаңғыру аясында қазақ халқының қайта жаңғыртуды қажет ететін салт-дәстүрлері бар,солардың ішінде ата-әже инстутының маңыздылығын келтіре отырып,бауырға салу дәстүрінің болашақ ұрпақты адами тұрғыдан рухани бай,толыққанды азамат ретінде өсіру үшін осы жобада зерттеп міндет қойылғаны айтылады.
Держатели документа:
М.Өтемісов атындағы БҚМУ
30.
Подробнее
74.200
К 29
Қасенова, М. А
Мектептегі оқу үдерісін қашықтан оқытуды ұйымдастыру жолдары [Текст] / М.А Қасенова // Оқыту-тәрбиелеу технологиясы. - 2020. - №4. - Б. 5-7
ББК 74.200
Рубрики: Педагогика
Кл.слова (ненормированные):
қашықтан оқыту -- ақпаратты жеткізу ортасы -- синхронды оқыту -- асинхронды оқыту -- саралау тәсілдері
Аннотация: Мақалада қашықтан оқыту-бір-бірінен қашықта орналысқан білім алушы мен оқытушының әртүрлі байланыс технологияларының көмегімен жанама түрде өзара әрекеттестікке оқу нысаны.Қашықтан оқытуда білім беру процесінің барлық компоненттері-мақсаты, мазмұны оқыту әдістері және оқу нәтижесін бағалау толық сақталатындығы айтылады
Держатели документа:
М.Өтемісов атындағы БҚУ
К 29
Қасенова, М. А
Мектептегі оқу үдерісін қашықтан оқытуды ұйымдастыру жолдары [Текст] / М.А Қасенова // Оқыту-тәрбиелеу технологиясы. - 2020. - №4. - Б. 5-7
Рубрики: Педагогика
Кл.слова (ненормированные):
қашықтан оқыту -- ақпаратты жеткізу ортасы -- синхронды оқыту -- асинхронды оқыту -- саралау тәсілдері
Аннотация: Мақалада қашықтан оқыту-бір-бірінен қашықта орналысқан білім алушы мен оқытушының әртүрлі байланыс технологияларының көмегімен жанама түрде өзара әрекеттестікке оқу нысаны.Қашықтан оқытуда білім беру процесінің барлық компоненттері-мақсаты, мазмұны оқыту әдістері және оқу нәтижесін бағалау толық сақталатындығы айтылады
Держатели документа:
М.Өтемісов атындағы БҚУ
Страница 3, Результатов: 72