Электронный каталог

20.1
Ш 98

    Шығыс Қазақстанның биіктаулы экожүйелерінде ағаш тұқымдастарының климаттық өзгерістерге реакциясын дендрохронологиялық талдау [Текст] / К. Б. Алипина, Ш. Б. Абилова, Чоймаа Дуламсурен, Ж. Т. Тергенбаева // БҚУ хабаршысы. - 2025. - №3. - Б. 548-561.
ББК 20.1

Рубрики: Экология

Кл.слова (ненормированные):
дендрохронология -- жылдық сақиналар -- климаттық өзгерістер -- ағаш өсімі -- корреляциялық талдау -- радиалды өсім
Аннотация: Бұл зерттеу климаттың өзгеруінің ағаш өсімдіктерінің өсуіне әсерін дендрохронологиялық әдістер арқылы талдауға бағытталған. Шығыс Қазақстанның табиғи-климаттық жағдайы – маусымдық ауытқуы күшті, биік таулы және континенталды сипаттағы аймақ – ағаштардың жылдық өсім динамикасын зерттеу үшін ерекше үлгілік өңір болып табылады. Тарихи метеодеректердің шектеулігі жағдайында ағаштың жылдық сақиналары климаттық жағдайларды қалпына келтірудің сенімді прокси-дереккөзі ретінде қолданылады. Зерттеу барысында 2013 және 2023 жылдары Катонқарағай мемлекеттік ұлттық табиғи паркінің әртүрлі биіктік белдеулеріндегі орман екпелерінен 1610 керн алынып, Betula pendula, Larix sibirica, Pinus sibirica, Picea obovata және Abies sibirica түрлері бойынша өсу хронологиялары жасалды. Жылдық сақиналар ені LINTAB құрылғысы және TSAP-Win бағдарламасы арқылы өлшенді, ал уақыттық қатарларды кросс-дейтинг, детрендинг және индекстеу COFECHA, R (dplR, treeclim пакеттері) және STATISTICA 13.2 көмегімен өңделді. Нәтижелер ауа температурасы мен жылдық өсім арасында теріс, ал жауын-шашынмен және күн белсенділігімен оң корреляцияны көрсетті. Ең жоғары корреляциялық мәндер күн белсенділігімен (r = 0,53–0,86), жауын-шашынмен орташа (r = 0,04–0,46), ал температурамен теріс бағытта анықталды. Бұл ағаштардың радиалды өсімі ылғал және радиациялық жағдайларға сезімтал екенін, ал жоғары температурада кері әсер байқалатынын дәлелдейді. Жалпы алғанда, зерттеу нәтижелері ағаш түрлерінің өсуіне климаттық факторлардың (температура, жауын-шашын) әртүрлі ықпал ететінін көрсетті. Жиналған хронологиялар мен алынған корреляциялар аймақтық дендроклиматтық қайта құруды жүргізу үшін маңызды база болып табылады және климаттық өзгерістер жағдайында орман экожүйелерінің бейімделу әлеуетін бағалауға септігін тигізеді
Держатели документа:
ЗКУ
Доп.точки доступа:
Алипина, К.Б.
Абилова, Ш.Б.
Чоймаа Дуламсурен
Тергенбаева, Ж.Т.

83.7
К 11
Қыдыршаев, А. С.
    Абай сөзі - ұлт бойтұмары [Текст] / А. С. Қыдыршаев // Өркен. - 2025. - 27 тамыз. - №7. - Б. 15.
ББК 83.7

Рубрики: Риторика

Кл.слова (ненормированные):
риторика -- Абай -- Абай Құнанбайұлы -- Абай мұрасы -- Абай ілімі
Аннотация: Өз тұсында Қазақстан Республикасы Президенті Қасым- Жомарт Тоқаев “Абай жəне XXI ғасырдағы Қазақстан” атты мақаласында халқымыздың біртуар ұлы перзенті Абай Құнанбайұлының мерейтойын лайықты атап өтудің той тойлау үшін емес, ой-өрісімізді кеңейтіп, рухани тұрғыдан дамуымыз үшін аса қажеттілігін баса айтқанды. Мемлекет басшысы Абайға құрметті бүгінгі жаңа ұрпақты тəрбиелеудің тиімді тəсілі тұрғысында таниды. Абай мұрасы, Абай ілімі, Абайдың өзіндік болмысы, Абайдың сана-сезімі, Абайдың имандылық сырлары туралы тереңнен ой толғау оңай шаруа болып па? Жайдақ қалыпта үстірт айта салуға болар. Онда қайталауға ұрынарың анық. Ақиқаты, Абай тағылымы терең. Əркімнің өз Абайы бар десек те, Абай əлемін тұтас кейіпте, біртұтас дүние қалпында тану оңай олжа емес. Абай сыры тереңде, Абай құпиясы таңғажайып. Анығы, көзіміздің жеткені - Абайдың рухани əлемі тылсым, тұңғиық. Бүгінгі ұлттық құндылықтарды саралау тұсында Абай сынды ойшылдың рухани əлеміне кең тұрғыда үңілу қажет-ақ. Баршаға түсінікті тілмен жеңілдеп айтсақ, Абайдың бізге жеткен рухани мұрасы, яғни, өлеңдері мен қара сөздері көкірегі сезімді, тілі орамды жастарға үлгі, өнеге бермек үшін жазылған. Бұл ретте Абайдың рухани əлемі – жаңа ұрпаққа айқын да басым бағдаршам, бағдар-бағыт сілтеуші. Ойлантатыны - бүгінгі жаңа ұрпақтың сұрағының көптігі, сауалының сансыздығы. Сананың рухани жаңғыруы дейміз, қалай рухани жаңғыруға болады? Нені, нендей қағидаларды басшылыққа алуымыз керек? Жастар жағы философиядан гөрі көбіне нақтылықты қалайды. Ал үлкендер қауымы нақтылықтан гөрі жалпылылыққа, философияға түсіп кеткендерін байқамай қалады. Жасыратыны жоқ, жігерлі жастардың жоғарғыдай нақтылы сауалдарына «өйту керек, бүйту керек, түйе үстінде сирақ үйту керек» деп жатады. Шынында да, алақандарына салып бермесек те, нақты не айтуға болады? Кімді, нендей іс-əрекетті өнеге етуге болар еді? Біздің ұсынбағымыз - Абай болмысы, Абай тағылымы, Абайдың рухани өнегесі.
Держатели документа:
ЗКУ

74.58
А 95
Аханова, А.
    Оқушыларды тәрбиелеуде ұлттық құндылықтарды қолдану [Текст] / А. Аханова // Өркен. - 2025. - 27 тамыз. - №7. - Б. 16.
ББК 74.58

Рубрики: Высшее образование

Кл.слова (ненормированные):
Оқушылар -- тәрбиелеу -- ұлттық құндылықтар -- білім беру жүйесі -- Кітапханалық- педагогикалық қызмет
Аннотация: Қазақ халқының ғасырлар бойы қалыптасқан салт-дəстүрлері мен əдет- ғұрыптары ұрпақ тəрбиесінің негізі болып табылады. Ұлттық құндылықтар – халықтың болмысын айқындайтын, рухани байлығын сақтайтын жəне жас ұрпақтың бойына ізгілік пен адамгершілікті сіңіретін өмірлік бағдар. Бүгінгі таңда білім беру жүйесінде оқушыларды тек ғылымға, білімге үйретіп қана қоймай, олардың ұлттық сана-сезімін қалыптастыру басты міндеттердің бірі болып отыр. Өйткені, ұлттық болмысынан аж ыраған жас ұрпақ тамырынан қол үзген ағаш тəрізді, болашақта қоғамға да, өзіне де пайдасы шамалы болуы мүмкін. Университетімізде жаңаданашылған «Кітапханалық- педагогикалық қызмет» білім беру бағдарламасындағы «Оқушыларды тəрбиелеуде ұлттық құндылықтарды қолдану əдістемесі» атты пəнді өткізу - білім алушыларға ұлттық құндылықтарды əр хaлықтың ғасырлар бoйы жинақтаған рухани жəне мəдени құндылықтарын дəріптеп жеткізу болып табыла ды. Ұлтымыздың тұнып тұрғaн асыл мұра, рухани байлығын оқыту үдерісінe енгізу арқылы қазaқ хaлқының құнды ойларын, даналық пəлсaпаcын, өмірлік тəжірибeсін халық игілігі үшін қолдaна алaтын жан- жақты дамыған, білімді, өзіндік көзқaрасы бaр жеке тұлғаны қaлыптастырaмыз. Бұл пəннің мақсаты: - ұлттық құндылықтардың мазмұны мен түрлерін саралау; - қазақ халқының салт-дəстүрлері мен тəрбиелік мұрасын білім беру жүйесіне ендіру жолдарын қарастыру; - тəрбие үрдісінде ұлттық құндылықтарды қолданудың əдістері мен тəсілдерін меңгеру.
Держатели документа:
ЗКУ

82
Ж 11
Жүнісқали, Ә. Қ.
    Қазақ фольклорындағы этно-мәдени коннотация [Текст] / Ә. Қ. Жүнісқали // Профессор Отарәлі Бүркіттің лингвистикалық мұрасы, қазіргі қазақ филологиясының парадигмалары: Қазақстан Республикасы білім беру ісінің Құрметті қызметкері, филология ғылымдарының докторы, профессор Бүркітов Отарәлі Бүркітұлының туғанына 70 жыл толуына арналған халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары. - Орал, 2024. - 13 желтоқсан. - Б. 75-78.
ББК 82

Рубрики: Фольклор

Кл.слова (ненормированные):
Қазақ фольклор -- этно-мәдени коннотация -- Коннотация -- лингвопоэтика -- лингвостилистика
Аннотация: Адамзат жаратылысында тіл айрықша маңызды рөл атқаратыны белгілі. Адам тіл арқылы жай ғана ақпарат алып немесе ақпарат беріп қоймайды. Сонымен қатар әрдайым өзінің қоршаған ортаға, құбылысқа деген көзқарасын, сезімін, субъективті қарым-қатынасын, бағасын тіл арқылы жеткізіп отырады. Тіл бірліктерінің адам эмоциясын жеткізудегі экспрессивтік-бағалауыштық қызметі ғалымдардың назарын көптен аударып келеді. Эмоция мен бағадан тұратын сөз мағынасының үстеме макрокомпонентін ғалымдар эмоциялық, коннотаттық, прагматикалық деп атап жүр
Держатели документа:
ЗКУ

83
А 89
Арыстанова, Ә. Б.
    Әдебиет сабақтарында риторикалық сұрақтар арқылы көркемделген шығармалардың мәні мен маңызы [Текст] / Ә. Б. Арыстанова // Профессор Отарәлі Бүркіттің лингвистикалық мұрасы, қазіргі қазақ филологиясының парадигмалары: Қазақстан Республикасы білім беру ісінің Құрметті қызметкері, филология ғылымдарының докторы, профессор Бүркітов Отарәлі Бүркітұлының туғанына 70 жыл толуына арналған халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары. - Орал, 2024. - 13 желтоқсан. - Б. 111-114.
ББК 83

Рубрики: Литературоведение

Кл.слова (ненормированные):
Әдебиет -- риторикалық сұрақтар -- Қазақ поэтика -- шешендік нақыл -- қанатты сөз -- шешендік жұмбақ
Аннотация: Әдебиет сабақтарында көркем шығармадағы көркемдегіш құралдар арқылы оқушылардың шығарманың құндылығын арттырып, мәні мен маңызын түсінуге мүмкіндік беретіндігі белгілі. Көркемдегіш құралдар - автордың шығарманы әсерлеу, бейнелуіне септігін тигізіп, оның шеберлігін танытатын құралдар. Ондай құралдарға ажарлаудың, құбылтудың түрлерін жатқызуға болады. Олар: эпитет, теңеу, метафора, метонимия, кейіптеу, аллгория, синекдоха, литота, риторикалық сұрақтар т.б. Ал көркемдегіш құралдың ең әсерлі түрінің бірі- риторикалық сұрақтар. Риторикалық сұрау(лепті сұрау)- шешендік тәсілге жататын айшықты сөз тіркесі, ойды, сезімді әсерлі ету үшін жауабы өзінен өзі-ақ айқын нәрсені әсерлі леппен, сұрау түрінде айту. Бұл күмәндану, шүбә келтіру мүмкін емес деген айрықша сенімділікті білдіреді
Держатели документа:
ЗКУ