Электронный каталог


 

База данных: Статьи

Страница 1, Результатов: 22

Отмеченные записи: 0

79.0
О-57

Омарбеков, Т.
    Ақыртас - Қарахан дәуірінің ескерткіші [Текст] / Т. Омарбеков // Egemen Qazaqstan. - 2018. - №58. - 28 наурыз. - Б. 9
ББК 79.0

Рубрики: Охрана памятников истории и культуры

Кл.слова (ненормированные):
тараз қаласы -- ақыртас қамалы -- ескерткіш -- ақыртас -- қарахан дәуірінің ескерткіші -- талас өзені
Аннотация: Ортағасырлық Тараз қаласының шығысында 40 шақырымдай қашықтықта, Талас өзенінің арғы бетінде орналасқан, іргесі мен қабырғасы тастан қаланған Ақыртас қамалы ежелден саяхатшылар мен зерттеушілер назарын өзіне аударып келеді. Оның басты себебі - бұл құрылыс адамзат тарихындағы тастан қаланған байырғы ескерткіштер арасында өзіндік ерекшеліктерімен көзге түседі.
Держатели документа:
БҚМУ

Омарбеков, Т. Ақыртас - Қарахан дәуірінің ескерткіші [Текст] / Т. Омарбеков // Egemen Qazaqstan. - 2018. - №58. - 28 наурыз.- Б.9

1.

Омарбеков, Т. Ақыртас - Қарахан дәуірінің ескерткіші [Текст] / Т. Омарбеков // Egemen Qazaqstan. - 2018. - №58. - 28 наурыз.- Б.9


79.0
О-57

Омарбеков, Т.
    Ақыртас - Қарахан дәуірінің ескерткіші [Текст] / Т. Омарбеков // Egemen Qazaqstan. - 2018. - №58. - 28 наурыз. - Б. 9
ББК 79.0

Рубрики: Охрана памятников истории и культуры

Кл.слова (ненормированные):
тараз қаласы -- ақыртас қамалы -- ескерткіш -- ақыртас -- қарахан дәуірінің ескерткіші -- талас өзені
Аннотация: Ортағасырлық Тараз қаласының шығысында 40 шақырымдай қашықтықта, Талас өзенінің арғы бетінде орналасқан, іргесі мен қабырғасы тастан қаланған Ақыртас қамалы ежелден саяхатшылар мен зерттеушілер назарын өзіне аударып келеді. Оның басты себебі - бұл құрылыс адамзат тарихындағы тастан қаланған байырғы ескерткіштер арасында өзіндік ерекшеліктерімен көзге түседі.
Держатели документа:
БҚМУ

Жұмаділова , С. " Бірлескен қатар" стратегиясы [Текст] / С. Жұмаділова // География және табиғат. - 2018. - №2.- Б.23-26.

2.

Жұмаділова , С. " Бірлескен қатар" стратегиясы [Текст] / С. Жұмаділова // География және табиғат. - 2018. - №2.- Б.23-26.

74.
Б 19

Бакашева, М.
    Саяхатшылар мен зерттеушілер үлесі [Текст] / М. Бакашева // География және табиғат. - 2018. - №2. - Б. 29-30.
ББК 74.

Рубрики: Білім беру

Кл.слова (ненормированные):
Сабақтың тақырыбы : География ғылымының дамуы -- Оқу мақсаттары: 7.1.1.2. саяхатшылар мен зерттеушілердің география ғылымының дамуына қосқан үлесін сипаттап, баға береді -- "Мәңгілік Ел" идеясы табиғат тылсымын түсін у және қоршаған ортаны қорғау шараларымен таныстыру -- "Хикая картасы" әдісі -- "Екі жұлдыз бір тілек
Аннотация: Саяхатшылар мен зерттеушілер үлесі
Держатели документа:
М. Өтемісов атындағы БҚМУ

Бакашева, М. Саяхатшылар мен зерттеушілер үлесі [Текст] / М. Бакашева // География және табиғат. - 2018. - №2.- Б.29-30.

3.

Бакашева, М. Саяхатшылар мен зерттеушілер үлесі [Текст] / М. Бакашева // География және табиғат. - 2018. - №2.- Б.29-30.


74.
Б 19

Бакашева, М.
    Саяхатшылар мен зерттеушілер үлесі [Текст] / М. Бакашева // География және табиғат. - 2018. - №2. - Б. 29-30.
ББК 74.

Рубрики: Білім беру

Кл.слова (ненормированные):
Сабақтың тақырыбы : География ғылымының дамуы -- Оқу мақсаттары: 7.1.1.2. саяхатшылар мен зерттеушілердің география ғылымының дамуына қосқан үлесін сипаттап, баға береді -- "Мәңгілік Ел" идеясы табиғат тылсымын түсін у және қоршаған ортаны қорғау шараларымен таныстыру -- "Хикая картасы" әдісі -- "Екі жұлдыз бір тілек
Аннотация: Саяхатшылар мен зерттеушілер үлесі
Держатели документа:
М. Өтемісов атындағы БҚМУ

66(5каз)
Ж 12

Жұмабекқызы, Д.
    Қазақстан мен Ресей туризмді бірлесе дамытпақ [Текст] / Д. Жұмабекқызы // Oral oniri. - 13 қараша. - 2018. - №131. - Б. 2-4.
ББК 66(5каз)

Рубрики: Политика

Кл.слова (ненормированные):
Қазақстан мен Ресей -- Туризм -- Нұрсұлтан Назарбаев -- Владимир Путин -- XV өңіраралық ынтымақтастық форумы
Аннотация: Ежелден тағдыр тоғыстырып, тарих табыстырған Қазақстан Республикасы мен Ресей Федерациясын 7000 шақырымға созылған әлемдегі ең ұзын құрлықтық шекара мен көршілес орналасқан кең аумақпен қатар, достық-туыстық қатынастар біріктіреді. Ресей - Қазақстан үшін ең сенімді және ең басты серіктес мемлекет. Сондықтан екі елдің саясат, қауіпсіздік, экономика, сауда саласындағы сан қырлы ынтымақтастығының ауқымы кең, мақсаты айқын. Бұл ықпалдастықтың кемел көкжиегі жыл санап кеңейіп келеді. Ендігі мақсат - етене аралас елмен туристік байланысты нығайту, екі елдің саяхатшылары үшін жаңа туристік бағыттарды дамыту.
Держатели документа:
БҚМУ

Жұмабекқызы, Д. Қазақстан мен Ресей туризмді бірлесе дамытпақ [Текст] / Д. Жұмабекқызы // Oral oniri. - 13 қараша. - 2018. - №131.- Б.2-4.

4.

Жұмабекқызы, Д. Қазақстан мен Ресей туризмді бірлесе дамытпақ [Текст] / Д. Жұмабекқызы // Oral oniri. - 13 қараша. - 2018. - №131.- Б.2-4.


66(5каз)
Ж 12

Жұмабекқызы, Д.
    Қазақстан мен Ресей туризмді бірлесе дамытпақ [Текст] / Д. Жұмабекқызы // Oral oniri. - 13 қараша. - 2018. - №131. - Б. 2-4.
ББК 66(5каз)

Рубрики: Политика

Кл.слова (ненормированные):
Қазақстан мен Ресей -- Туризм -- Нұрсұлтан Назарбаев -- Владимир Путин -- XV өңіраралық ынтымақтастық форумы
Аннотация: Ежелден тағдыр тоғыстырып, тарих табыстырған Қазақстан Республикасы мен Ресей Федерациясын 7000 шақырымға созылған әлемдегі ең ұзын құрлықтық шекара мен көршілес орналасқан кең аумақпен қатар, достық-туыстық қатынастар біріктіреді. Ресей - Қазақстан үшін ең сенімді және ең басты серіктес мемлекет. Сондықтан екі елдің саясат, қауіпсіздік, экономика, сауда саласындағы сан қырлы ынтымақтастығының ауқымы кең, мақсаты айқын. Бұл ықпалдастықтың кемел көкжиегі жыл санап кеңейіп келеді. Ендігі мақсат - етене аралас елмен туристік байланысты нығайту, екі елдің саяхатшылары үшін жаңа туристік бағыттарды дамыту.
Держатели документа:
БҚМУ


Құттымұратұлы , Қ.
    "Ұлы дала мұрагерлері" экспедициясы 5 мың шақырым жол жүрді [Текст] / Қ. Құттымұратұлы // EGEMEN QAZAQSTAN. - 2019. - 19 маусым. - №115. - Б. 9.
ББК 79(5каз)

Рубрики: Охрана памятников природы, истории и культуры. Музейное дело. Архивное дело

Кл.слова (ненормированные):
БҚО Орал қаласы -- көне тарих көмбесі -- Бөкей Орда ауданын -- саяхатшылар -- Жәңгір хан
Аннотация: Орал қаласынан шыққан "Ұлы дала мұрагерлері" экспедециясы 5 мың шақырым жол жүріп, Ресей Федерациясының Астрахань, Пятигорск өңірлерін аралап, Қырым түбегіндегі Ялта және Бақшасарай қалаларында болды. Саяхатшылар Бөкей Ордасының соңғы билеушісі Жәңгір ханға қатысты тың мәліметтер тапқан.
Держатели документа:
БҚМУ

Құттымұратұлы , Қ. "Ұлы дала мұрагерлері" экспедициясы 5 мың шақырым жол жүрді [Текст] / Қ. Құттымұратұлы // EGEMEN QAZAQSTAN. - 2019. - 19 маусым. - №115.- Б.9.

5.

Құттымұратұлы , Қ. "Ұлы дала мұрагерлері" экспедициясы 5 мың шақырым жол жүрді [Текст] / Қ. Құттымұратұлы // EGEMEN QAZAQSTAN. - 2019. - 19 маусым. - №115.- Б.9.



Құттымұратұлы , Қ.
    "Ұлы дала мұрагерлері" экспедициясы 5 мың шақырым жол жүрді [Текст] / Қ. Құттымұратұлы // EGEMEN QAZAQSTAN. - 2019. - 19 маусым. - №115. - Б. 9.
ББК 79(5каз)

Рубрики: Охрана памятников природы, истории и культуры. Музейное дело. Архивное дело

Кл.слова (ненормированные):
БҚО Орал қаласы -- көне тарих көмбесі -- Бөкей Орда ауданын -- саяхатшылар -- Жәңгір хан
Аннотация: Орал қаласынан шыққан "Ұлы дала мұрагерлері" экспедециясы 5 мың шақырым жол жүріп, Ресей Федерациясының Астрахань, Пятигорск өңірлерін аралап, Қырым түбегіндегі Ялта және Бақшасарай қалаларында болды. Саяхатшылар Бөкей Ордасының соңғы билеушісі Жәңгір ханға қатысты тың мәліметтер тапқан.
Держатели документа:
БҚМУ

65.9(2Рос)-1
Д 71

Дошан , А. С.
    Ауылдық жасыл туризм дамуының келешегі [Текст] / А. С. Дошан // ҚР ҰҒА баяндамалары . - 2018. - №3. - Б. 55-60
ББК 65.9(2Рос)-1

Рубрики: Экономическая политика

Кл.слова (ненормированные):
жасыл туризм -- ауыл шаруашылығы -- тұрақты даму -- әлеует -- келешек
Аннотация: Авторлардың ойы бойынша, орналасқан аумағына қарай жасыл туризм ауыл аймақтарының, өнеркәсіптік қызмет пен экономикалық аумақтың дамуында тигізетін үлесіне қарамастан, ол өз алдына оның өркендеуіне қажет тұрақты тұрғындардың ағымын қамтамасыз ете алмайды. Алайда Ақмола облысының ауыл аумағындағы тұрғындары үшін жасалып жатқан әлеуметтік-экономикалық үрдістердің оңтайлы өсімі байқауда. Ол жағдай тек саяхатшылардың келуі үшін ғана емес, тұрғылықты халықтың қолайлы өмір сүруі үшін жасалып отыр. СОнымен бірге ауылдық жасыл туризмнің негізгі қызметкөрсету тенденциялары мен саяхатшыларды орналастыруға арналған орындардың даму көрсеткіші зерттелді.
Держатели документа:
БҚМУ
Доп.точки доступа:
Рей , Ю.И.
Саябаев, К.М.

Дошан , А.С. Ауылдық жасыл туризм дамуының келешегі [Текст] / А. С. Дошан // ҚР ҰҒА баяндамалары . - 2018. - №3.- Б.55-60

6.

Дошан , А.С. Ауылдық жасыл туризм дамуының келешегі [Текст] / А. С. Дошан // ҚР ҰҒА баяндамалары . - 2018. - №3.- Б.55-60


65.9(2Рос)-1
Д 71

Дошан , А. С.
    Ауылдық жасыл туризм дамуының келешегі [Текст] / А. С. Дошан // ҚР ҰҒА баяндамалары . - 2018. - №3. - Б. 55-60
ББК 65.9(2Рос)-1

Рубрики: Экономическая политика

Кл.слова (ненормированные):
жасыл туризм -- ауыл шаруашылығы -- тұрақты даму -- әлеует -- келешек
Аннотация: Авторлардың ойы бойынша, орналасқан аумағына қарай жасыл туризм ауыл аймақтарының, өнеркәсіптік қызмет пен экономикалық аумақтың дамуында тигізетін үлесіне қарамастан, ол өз алдына оның өркендеуіне қажет тұрақты тұрғындардың ағымын қамтамасыз ете алмайды. Алайда Ақмола облысының ауыл аумағындағы тұрғындары үшін жасалып жатқан әлеуметтік-экономикалық үрдістердің оңтайлы өсімі байқауда. Ол жағдай тек саяхатшылардың келуі үшін ғана емес, тұрғылықты халықтың қолайлы өмір сүруі үшін жасалып отыр. СОнымен бірге ауылдық жасыл туризмнің негізгі қызметкөрсету тенденциялары мен саяхатшыларды орналастыруға арналған орындардың даму көрсеткіші зерттелді.
Держатели документа:
БҚМУ
Доп.точки доступа:
Рей , Ю.И.
Саябаев, К.М.

63
У 47

Ұлықбек, Б.
    Алтын Орда империясының өркениет іздері. [Текст] / Б. Ұлықбек // Жас алаш. - 2020. - №31. - Б. 8
ББК 63

Рубрики: тарих

Кл.слова (ненормированные):
Алтын Орда -- қазақ -- қыпшақ -- Шыңғыс хан
Аннотация: Өз уақытында әлемнің екі құрлығын емін -еркін билеп-төстеген қыпшақ -қазақтардың Алтын Орда империясының осы тектес құрған бірлестіктерінен оның өзгешелігі, сондай -ақ ауыз толтырып айтарлық артықшылығы қандай, оны төрткіл дүние ғалымдары мен жылнамашылары және саяхатшылары қалай бағалаған әрі осы ұлы империя туралы олардың кезінде жазған ой -пікірлеріне көңіл аударылады.
Держатели документа:
М. Өтемісов атындағы БҚУ

Ұлықбек, Б. Алтын Орда империясының өркениет іздері. [Текст] / Б. Ұлықбек // Жас алаш. - Алматы, 2020. - №31.- Б.8

7.

Ұлықбек, Б. Алтын Орда империясының өркениет іздері. [Текст] / Б. Ұлықбек // Жас алаш. - Алматы, 2020. - №31.- Б.8


63
У 47

Ұлықбек, Б.
    Алтын Орда империясының өркениет іздері. [Текст] / Б. Ұлықбек // Жас алаш. - 2020. - №31. - Б. 8
ББК 63

Рубрики: тарих

Кл.слова (ненормированные):
Алтын Орда -- қазақ -- қыпшақ -- Шыңғыс хан
Аннотация: Өз уақытында әлемнің екі құрлығын емін -еркін билеп-төстеген қыпшақ -қазақтардың Алтын Орда империясының осы тектес құрған бірлестіктерінен оның өзгешелігі, сондай -ақ ауыз толтырып айтарлық артықшылығы қандай, оны төрткіл дүние ғалымдары мен жылнамашылары және саяхатшылары қалай бағалаған әрі осы ұлы империя туралы олардың кезінде жазған ой -пікірлеріне көңіл аударылады.
Держатели документа:
М. Өтемісов атындағы БҚУ

63
К 59

Көкетова, А.
    Қазақ-орыс саудасының дамуы [Текст] : (ХҮІІІ ғасырдағы орыс саяхатшыларының еңбектері бойынша) / А. Көкетова // Қазақ тарихы . - 2020. - №3. - Б. 7-8.
ББК 63

Рубрики: Тарих.

Кл.слова (ненормированные):
қазақ -- орыс -- сауда -- дамуы -- 18 ғасыр -- орыс саяхатшы -- еңбектер -- Қазақстан
Аннотация: Мақала қазақ-орыс саудасының дамуы туралы.
Держатели документа:
М.Өтемісов атындағы БҚМУ.

Көкетова, А. Қазақ-орыс саудасының дамуы [Текст] : (ХҮІІІ ғасырдағы орыс саяхатшыларының еңбектері бойынша) / А. Көкетова // Қазақ тарихы . - 2020. - №3.- Б.7-8.

8.

Көкетова, А. Қазақ-орыс саудасының дамуы [Текст] : (ХҮІІІ ғасырдағы орыс саяхатшыларының еңбектері бойынша) / А. Көкетова // Қазақ тарихы . - 2020. - №3.- Б.7-8.


63
К 59

Көкетова, А.
    Қазақ-орыс саудасының дамуы [Текст] : (ХҮІІІ ғасырдағы орыс саяхатшыларының еңбектері бойынша) / А. Көкетова // Қазақ тарихы . - 2020. - №3. - Б. 7-8.
ББК 63

Рубрики: Тарих.

Кл.слова (ненормированные):
қазақ -- орыс -- сауда -- дамуы -- 18 ғасыр -- орыс саяхатшы -- еңбектер -- Қазақстан
Аннотация: Мақала қазақ-орыс саудасының дамуы туралы.
Держатели документа:
М.Өтемісов атындағы БҚМУ.


Ұзақбаев, Б
    Кердері мәдениетінің жұмбақ сырлары [Текст] / Б Ұзақбаев // Мәдениет. - 2017. - №2. - Б. 34-35
ББК 71

Рубрики: Мәдениет

Кл.слова (ненормированные):
мәдениет -- тарих -- жер -- Арал -- қыпшақ -- ғұн -- сақ -- қазақ -- мемлекет -- дерек -- зерттеу -- ғалым -- еңбек
Аннотация: Аралға байланысты деректер қытай, иран, араб, моңғол, грек, еуропа,ресей тарихы мен жылнамашыларының жазбаларында, сондай-ақ саяхатшылар мен ғалымдардың еңбектерінде жиі кездеседі.
Держатели документа:
БҚМУ

Ұзақбаев, Б Кердері мәдениетінің жұмбақ сырлары [Текст] / Б Ұзақбаев // Мәдениет. - 2017. - №2.- Б.34-35

9.

Ұзақбаев, Б Кердері мәдениетінің жұмбақ сырлары [Текст] / Б Ұзақбаев // Мәдениет. - 2017. - №2.- Б.34-35



Ұзақбаев, Б
    Кердері мәдениетінің жұмбақ сырлары [Текст] / Б Ұзақбаев // Мәдениет. - 2017. - №2. - Б. 34-35
ББК 71

Рубрики: Мәдениет

Кл.слова (ненормированные):
мәдениет -- тарих -- жер -- Арал -- қыпшақ -- ғұн -- сақ -- қазақ -- мемлекет -- дерек -- зерттеу -- ғалым -- еңбек
Аннотация: Аралға байланысты деректер қытай, иран, араб, моңғол, грек, еуропа,ресей тарихы мен жылнамашыларының жазбаларында, сондай-ақ саяхатшылар мен ғалымдардың еңбектерінде жиі кездеседі.
Держатели документа:
БҚМУ

86
Ш 19

Шамахай, С.
    Шыңғысхан: тәңірлік сенім мен толеранттылық [Текст] / С. Шамахай, Ғ. Есім // Вестник КазНУ им. аль-Фараби = Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетi. - Алматы, 2018. - №3(65). - Б. 53-67
ББК 86

Рубрики: Религия

Кл.слова (ненормированные):
Шыңғысхан -- тәңірлік -- шаманизм -- «Мәңгі Аспан» -- дін -- толеранттылық -- тарихи шығармасы -- Жамиғат ат тауарихы -- Түрік шежіресі -- Моңғолдың құпия шежіресі -- философия -- герменевтика
Аннотация: Мақалада көшпенділердің сонау шумерлер заманынан бері сабақтасып келе жатқан мыңдаған жылдар тарихы бар Тәңірлік дінінің ХІІІ ғасырдағы ахуалы мен Шыңғысхан ықпалымен Мәңгі Аспан (Тәңірі) ретінде даму ерекшелігі, оның жасаған діни-философиялық тұжырымы, дінге деген толерантты қатынасы жайлы талданады. Шыңғыс хан заманында моңғолдардың тәңірлік нанымына өзгерістер енгізілді. Мәселен, тәңірлік дінінде жұмақ пен тозақ ұғымдары болмады. Алайда олардың сауап жинауға талпынысы тек Шыңғыс ханның арнайы шақыртуымен келген Әулие Чан Чунның үгіттеуімен құдайлық іліммен байланысты туындады. Бұл кезеңде моңғолдардың діни көзқарасы өзінің биік шыңына жетіп, мәңгі аспанның монотеистік сенімін құрды. Шыңғыс хан тәңірлікті негізге ала отырып, Мәңгі Аспан (Тәңір) идеясын теория дәрежесінде қорытып, қолдана білді. Ол Көкте – Мәңгі Аспан (Тәңірі), Жерде – Қаған қағидасын қалыптастырды. Қағида бойынша Аспан (Тәңір) әлемдегі шексіз ерік, биліктің жалғыз Құдайы. Ол өзінің шапағатымен Қағанды қолдайды. Қаған тәңір атынан билік етіп, аспан жарлығын жер бетіне жүзеге асыруға міндетті. Қаған өз парасатының, харизмасының көмегімен аспан қалауына, шапағатына бөлене алады. Жоғарыда бір аспан тәңірі болса, жерде бір ғана қаған болуға тиіс. Яғни, моңғол ханы «Күн шығыстан күн батысқа дейінгі аспан астындағы барша елді басқаруға тиіс» – еді. Сонымен қатар, Шыңғысхан діни толеранттылықты ұстанды. Ол либералды заң нормаларын қалыптастырды. «Барлық діндер бірдей құрметке лайық, бірақ олардың бірде-бірі үстемдік ете алмайды» деген талап болды. Бұл талап Шыңғыс хан дүниеден өткен соң да, ұрпақтан-ұрпаққа сабақтасып, жалғасын тапты. Шыңғыс ханның кіші ұлы Толуйдың жұбайы ақын, мемлекеттің ірі саясаткері Сорқақтани бегім, Мөңке хан бұл ережені өз өмірінің қағидасы етеді. Мақалада Шыңғыс ханның тұжырымдары мен қағидаларын дәлелдеу үшін дереккөздер ретінде «Моңғолдың құпия шежіресі» атты тарихи шығармасы, Рашид ад диннің «Жамиғат ат тауарихы», Әбілғазы ханның «Түрік шежіресі», Шығыс және Батыс елдерінен Шыңғыс ханның арнайы шақыртуымен келген, оның көзі тірісінде кездесіп, жүздескен және кейінгі тақ мұрагерлерімен тікелей қарым-қатынаста болған әулие, ойшыл, қайраткер, саяхатшылардың (даостық монах Чан Чун, Елуй Чуцай, Пэн Дай мен Сюй Тин, монах Джовани дель Плано Карпини, елші Гильом де Рубрук, венециялық көпес Марко Поло) жол жазбалары алынды. Мақаланың мақсаты тәңірлік діннің Шыңғыс хан заманындағы дамуы мен өзгерісі, Шыңғыс ханның діни ұстанымы, сабақтастығы туралы деректер бойынша компаративистикалық, мәдени-философиялық талдау жасау. Талдау барысында Мәңгі Аспан (Тәңір) сеніміне қатысты тың ойлар мен пікірлер ұсынылды. Тақырыпты талдау барысында гуманитарлық және философиялық білімдерде кеңінен қолданылатын, тарихилық пен логикалықтың өзара байланысы, тарихи-компаративистикалық, абстрактылықтан нақтылыққа өту, жалпыдан жекеге өту, герменевтика іспетті тәсілдердің бірлігі қамтылады.
Держатели документа:
БҚМУ
Доп.точки доступа:
Есім, Ғ.

Шамахай, С. Шыңғысхан: тәңірлік сенім мен толеранттылық [Текст] / С. Шамахай, Ғ. Есім // Вестник КазНУ им. аль-Фараби = Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетi. - Алматы, 2018. - №3(65).- Б.53-67

10.

Шамахай, С. Шыңғысхан: тәңірлік сенім мен толеранттылық [Текст] / С. Шамахай, Ғ. Есім // Вестник КазНУ им. аль-Фараби = Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетi. - Алматы, 2018. - №3(65).- Б.53-67


86
Ш 19

Шамахай, С.
    Шыңғысхан: тәңірлік сенім мен толеранттылық [Текст] / С. Шамахай, Ғ. Есім // Вестник КазНУ им. аль-Фараби = Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетi. - Алматы, 2018. - №3(65). - Б. 53-67
ББК 86

Рубрики: Религия

Кл.слова (ненормированные):
Шыңғысхан -- тәңірлік -- шаманизм -- «Мәңгі Аспан» -- дін -- толеранттылық -- тарихи шығармасы -- Жамиғат ат тауарихы -- Түрік шежіресі -- Моңғолдың құпия шежіресі -- философия -- герменевтика
Аннотация: Мақалада көшпенділердің сонау шумерлер заманынан бері сабақтасып келе жатқан мыңдаған жылдар тарихы бар Тәңірлік дінінің ХІІІ ғасырдағы ахуалы мен Шыңғысхан ықпалымен Мәңгі Аспан (Тәңірі) ретінде даму ерекшелігі, оның жасаған діни-философиялық тұжырымы, дінге деген толерантты қатынасы жайлы талданады. Шыңғыс хан заманында моңғолдардың тәңірлік нанымына өзгерістер енгізілді. Мәселен, тәңірлік дінінде жұмақ пен тозақ ұғымдары болмады. Алайда олардың сауап жинауға талпынысы тек Шыңғыс ханның арнайы шақыртуымен келген Әулие Чан Чунның үгіттеуімен құдайлық іліммен байланысты туындады. Бұл кезеңде моңғолдардың діни көзқарасы өзінің биік шыңына жетіп, мәңгі аспанның монотеистік сенімін құрды. Шыңғыс хан тәңірлікті негізге ала отырып, Мәңгі Аспан (Тәңір) идеясын теория дәрежесінде қорытып, қолдана білді. Ол Көкте – Мәңгі Аспан (Тәңірі), Жерде – Қаған қағидасын қалыптастырды. Қағида бойынша Аспан (Тәңір) әлемдегі шексіз ерік, биліктің жалғыз Құдайы. Ол өзінің шапағатымен Қағанды қолдайды. Қаған тәңір атынан билік етіп, аспан жарлығын жер бетіне жүзеге асыруға міндетті. Қаған өз парасатының, харизмасының көмегімен аспан қалауына, шапағатына бөлене алады. Жоғарыда бір аспан тәңірі болса, жерде бір ғана қаған болуға тиіс. Яғни, моңғол ханы «Күн шығыстан күн батысқа дейінгі аспан астындағы барша елді басқаруға тиіс» – еді. Сонымен қатар, Шыңғысхан діни толеранттылықты ұстанды. Ол либералды заң нормаларын қалыптастырды. «Барлық діндер бірдей құрметке лайық, бірақ олардың бірде-бірі үстемдік ете алмайды» деген талап болды. Бұл талап Шыңғыс хан дүниеден өткен соң да, ұрпақтан-ұрпаққа сабақтасып, жалғасын тапты. Шыңғыс ханның кіші ұлы Толуйдың жұбайы ақын, мемлекеттің ірі саясаткері Сорқақтани бегім, Мөңке хан бұл ережені өз өмірінің қағидасы етеді. Мақалада Шыңғыс ханның тұжырымдары мен қағидаларын дәлелдеу үшін дереккөздер ретінде «Моңғолдың құпия шежіресі» атты тарихи шығармасы, Рашид ад диннің «Жамиғат ат тауарихы», Әбілғазы ханның «Түрік шежіресі», Шығыс және Батыс елдерінен Шыңғыс ханның арнайы шақыртуымен келген, оның көзі тірісінде кездесіп, жүздескен және кейінгі тақ мұрагерлерімен тікелей қарым-қатынаста болған әулие, ойшыл, қайраткер, саяхатшылардың (даостық монах Чан Чун, Елуй Чуцай, Пэн Дай мен Сюй Тин, монах Джовани дель Плано Карпини, елші Гильом де Рубрук, венециялық көпес Марко Поло) жол жазбалары алынды. Мақаланың мақсаты тәңірлік діннің Шыңғыс хан заманындағы дамуы мен өзгерісі, Шыңғыс ханның діни ұстанымы, сабақтастығы туралы деректер бойынша компаративистикалық, мәдени-философиялық талдау жасау. Талдау барысында Мәңгі Аспан (Тәңір) сеніміне қатысты тың ойлар мен пікірлер ұсынылды. Тақырыпты талдау барысында гуманитарлық және философиялық білімдерде кеңінен қолданылатын, тарихилық пен логикалықтың өзара байланысы, тарихи-компаративистикалық, абстрактылықтан нақтылыққа өту, жалпыдан жекеге өту, герменевтика іспетті тәсілдердің бірлігі қамтылады.
Держатели документа:
БҚМУ
Доп.точки доступа:
Есім, Ғ.

Страница 1, Результатов: 22

 

Все поступления за 
Или выберите интересующий месяц